Του Πολύδωρου Παπαδόπουλου
Ωστόσο μέσα στο αεροσκάφος της πτήσης 609 ZU από το Βελιγράδι στο Μάντσεστερ, που είχε ναυλωθεί ειδικά για την περίσταση, η συζήτηση είχε «ανάψει» για τα καλά, το κλίμα ήταν ζεστό και ο καπνός του τσιγάρου είχε γεμίσει την καμπίνα.
Γέλια από δημοσιογράφους και παίκτες της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ κι ένα κλίμα που θύμιζε γιορτή σχολείου.
Λίγο αργότερα θα ερχόταν η ανατροπή και θα σημειωνόταν η αεροπορική τραγωδία με τους 23 νεκρούς, μεταξύ των οποίων και επτά ποδοσφαιριστές της μεγάλης ομάδας του Ματ Μπάσμπι, η οποία συγκλόνισε τον κόσμο.
Έξω από το αεροπλάνο, η εικόνα ήταν τελείως διαφορετική.
Αρκετές χιλιάδες πόδια από κάτω και καλυμμένη από τα σύννεφα η πόλη του Μονάχου.
Η φωνή του επικεφαλής πιλότου Τζέιμς Τέιν ακούστηκε ξεκάθαρα ζητώντας από όλους τους επιβάτες να βάλουν τις ζώνες τους και να προετοιμαστούν για προσγείωση παρότι και εκείνος και ο άλλος πιλότος, ο Κένεθ Ρέιμεντ, δεν έβλεπαν το αεροδρόμιο του Ρίεμ.
Δεν είχαν καν ορατότητα. Ο αεροδιάδρομος δεν φάνηκε παρά την τελευταία στιγμή και κάτω από ένα λεπτό σύννεφο. Το αγγλικής κατασκευής Airspeed Ambassador έκανε μία στάση ανεφοδιασμού προτού συνεχίσει το ταξίδι του. Ήταν ένα αεροπλάνο με μηχανή με δύο προπέλες που δεν ήταν ικανό να κάνει ένα ταξίδι 1.179 μιλίων.
Η καθυστέρηση αναμενόταν να είναι μικρότερη της μίας ώρας. Ήταν κάπως ενοχλητική για όσους επέβαιναν στο αεροσκάφος, αλλά τίποτα παραπάνω.
Για τους νεαρούς παίκτες όλο το μέλλον ήταν μπροστά τους.
Ο κόσμος ήταν στα πόδια τους.
Αυτοί ήταν στη μοιραία πτήση…
Εκείνη η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ είχε εξαιρετικούς παίκτες. Είχε μία 11άδα με τον Χάρι Γκρεγκ γκολκίπερ, τους Μπιλ Φουλκς και Ρότζερ Μπιρν ως φουλ μπακ και μία τρομερή γραμμή μπακ - χαφ με τον Κόλμαν, τον Τζόουνς και τον Ντάνκαν Έντουαρντς, τους εξτρέμ Σκάνλον και Μόργκανς και στην επίθεση το τρίο με Βάιολετ, Τόμι Τέιλορ και Μπόμπι Τσάρλτον.
Στην πτήση ήταν και πέντε ρεζέρβες που δεν έπαιζαν (στα ευρωπαϊκά Κύπελλα τότε δεν επιτρέπονταν αλλαγές).
Ο γκολκίπερ Ρέι Γουντ και οι Τζορτζ Μπεντ, Τζάκι Μπλανκφλάουερ, Ντέιβιντ Πεγκ, και ο Λίαμ Μπίλι Γουίλαν, που είχε πρόσφατα χάσει τη θέση του στη Τσάρλτον. Υπήρχαν από το τεχνικό επιτελείο ο Τόμι Κάρι, ο Μπερτ Γουάλι και ο Γουόλτερ Κρίκμερ, ένας γραμματέας που υπηρετούσε την ομάδα από το 1919 και ο κορυφαίος τεχνικός του συλλόγου Ματ Μπάσμπι με το εξαιρετικό όραμά του.
Ήταν μια βραδιά υπερηφάνειας…
Η συναισθηματική κατάσταση του Ματ Μπάσμπι ήταν κάπως ασαφής εκείνη την ημέρα. Ήταν ένας συνδυασμός χαράς και υπερηφάνειας για τους παίκτες του και μία ικανοποίηση που για 2η διαδοχική χρονιά η Γιουνάιτεντ πήγαινε σε ημιτελικά ευρωπαϊκού Κυπέλλου. Με τον Ερυθρό Αστέρα η Μάντσεστερ είχε δείξει ποδοσφαιρική αριστεία και ποιότητα με ένα αρχικό προβάδισμα 3-0, το οποίο μετά οι Γιουγκοσλάβοι είχαν κάνει 3-3 αλλά η Γιουνάιτεντ περνούσε με συνολικό σκορ 5-4.
Όπως όμως όλοι οι μεγάλοι προπονητές έτσι και ο Μπάσμπι σκεφτόταν την επόμενη πρόκληση. Ήθελε να πιάσει την επίδοση του Τσάπμαν που είχε οδηγήσει τη Χάντερσφιλντ και την Άρσεναλ σε τρία σερί πρωταθλήματα.
Η Γιουνάιτεντ είχε κερδίσει το πρωτάθλημα του 1956 και εκείνο του 1957. Η ομάδα εκείνο το διάστημα ήταν στην 3η θέση, 4 πόντους πίσω από τους Γουλβς, που ήταν πρώτοι.
Οι «Λύκοι» επρόκειτο να βρεθούν στο Ολντ Τράφορντ σε ένα διάστημα 48 ωρών από εκείνη τη στιγμή και ο Μπάσμπι ήξερε πως η ομάδα του έπρεπε να κερδίσει για να διεκδικήσει ξανά το πρωτάθλημα.
Ο Μπάσμπι δεν ήθελε την ακύρωση…
Ο Μπάσμπι έχοντας εισπράξει την αρνητικότητα της αγγλικής Λίγκας στο να μετάσχει η ομάδα του σε ευρωπαϊκή διοργάνωση δεν ήθελε να... παγιδευτεί από τον κρύο χειμώνα. Είχε ήδη βιώσει δυσκολίες στην Πράγα με την ομίχλη που ανάγκασε την αποστολή να αλλάξει τα δεδομένα του ταξιδιού της.
Είχε δε ορκιστεί πως δεν ήθελε ποτέ ξανά να γίνει «όμηρος» των διεθνών αερογραμμών και των ταξιδιών στην Ευρώπη.
Έτσι, ναύλωσε το αεροσκάφος Elizabethan με την ονομασία Λόρδος Μπέργκλεϊ, από τις αγγλικές αερογραμμές για να διασφαλίσει ένα ομαλό και ασφαλές ταξίδι στην ομάδα.
Με την καθοδήγηση των Τέιν και Ρέιμεντ το αεροπλάνο κατέβηκε προς τον αεροδιάδρομο όμως δεν ήταν μία τόσο εύκολη προσγείωση.
Στο διάστημα της αναμονής, πριν την επόμενη απογείωση, βγήκαν για να μαζέψουν χιονόμπαλες και να ξεσκάσουν λίγο.
Η Ελέανορ Μίκλος, γυναίκα του Μπέλα Μίκλος, του ταξιδιωτικού πράκτορα που ήταν υπεύθυνος για το ταξίδι, διασφάλισε για όλους ζεστά ροφήματα παρότι ο καφές - όπως είχε γράψει η Daily Herald - ήταν σαν να πίνει κανείς άχυρο!
Ο Κόλμαν ήταν πιο ανήσυχος από άλλους ενώ ο αρχηγός ο Μπιρν ως πιο μεγάλος ήταν πιο ήρεμος και ως αρχηγός της Γιουνάιτεντ.
Μετά από μισή ώρα περίπου το μίνι αυτό... πάρτι θα λάμβανε τέλος.
Άπαντες κλήθηκαν να επιστρέψουν.
Ήταν περίπου 2.30 τοπική ώρα όταν το Elizabethan ήταν σε θέση να επιχειρήσει την απογείωσή του. Ο Ρέιμεντ ήταν στον έλεγχο ενώ ο Τέιν παρακολουθούσε το τι γινόταν με το μόνιτορ, τα φώτα και ό,τι άλλο χρειαζόταν. Οι κανονισμοί απαγόρευαν ο συγκυβερνήτης και ο κυβερνήτης να αλλάξουν ρόλους, θέσεις και αρμοδιότητες.
Όμως και οι δυο τους ήταν πολύ έμπειροι.
Ανάμεσα στους επιβαίνοντες υπήρχαν οι νευρικοί και οι λιγότερο ανήσυχοι.
Ο παίκτης Έντουαρντς χαρακτηριστικά ήταν μία περίπτωση που του άρεσε να πηγαίνει σε καφέ κοντά στο αεροδρόμιο και να βλέπει τα αεροπλάνα να φεύγουν και να έρχονται.
Όλα έμοιαζαν να πηγαίνουν καλά για λίγα δευτερόλεπτα και ενώ αυξανόταν η ταχύτητα του αεροσκάφους.
Ο εφιάλτης
Ξαφνικά όμως άρχισαν να χτυπάνε οι ενδείξεις πως οι μηχανές δεν λειτουργούσαν σωστά.
Από το πιλοτήριο ζήτησαν άδεια από τον πύργο ελέγχου να δοκιμάσουν ξανά για την απογείωση. Θα δοκίμαζαν και άλλη φορά. Ωστόσο σε αυτήν την περίπτωση θα άνοιγαν πιο αργά και σταδιακά τους μοχλούς ισχύος.
Το Elizabethan θα επιχειρούσε εκ νέου επιτάχυνση όμως αντιμετώπισε πρόβλημα σωστής ώθησης και ανύψωσης, κάτι που δεν ήταν συνηθισμένο σε τέτοια αεροπλάνα και για τέτοια αεροδρόμια. Έτσι εγκαταλείφθηκε η απογείωση. Αυτή τη φορά ακουγόταν θόρυβος, συζητήσεις και φωνές με αγωνία από τη καμπίνα του κυβερνήτη.
Η φωνή της Μάργκαρετ Έλις ενημέρωνε το επιβατικό κοινό πως το αεροσκάφος θα γύριζε στο αεροδρόμιο λόγω μηχανικής βλάβης.
Για 2η φορά πήγαν στο καφέ και στο κατάστημα του αεροδρομίου.
Η πιθανότητα να έμενε η αποστολή στο Μόναχο συζητήθηκε έντονα.
Ο Έντουαρντς πήγε να στείλει τηλεγράφημα στη σπιτονοικοκυρά του ότι όλες οι πτήσεις ακυρώθηκαν και ότι η ομάδα θα πέταγε την επόμενη ημέρα. Κανείς δεν κατάλαβε ποτέ το γιατί όμως μάλλον ο 21χρονος γιγαντόσωμος παίκτης παράκουσε από τις συζητήσεις που έγιναν και κατάλαβε πως η Γιουνάιτεντ θα έμενε στο Μόναχο.
Ωστόσο, υπήρξε και πάλι κάλεσμα σε όλους να γυρίσουν στο αεροσκάφος.
Κάποιοι εκτίμησαν πως ο χρόνος ήταν μικρός και ότι το αεροσκάφος μάλλον δεν θα ήταν έτοιμο για νέα προσπάθεια απογείωσης.
Στο πιλοτήριο οι Τέιν και Ρέιμεντ μιλούσαν με τον μηχανικό Γουίλιαμ Μπλακ. Ο μηχανικός τόνιζε πως το πρόβλημα της ανύψωσης και της σωστής ώθησης ήταν κοινό και πρότεινε διανυκτέρευση για να λυθεί το μηχανικό πρόβλημα. Ο Τέιν αρνήθηκε να κάνει κάτι τέτοιο. Θεωρούσε πως η μηχανή ήταν σε θέση να αποδώσει και να πετάξει το αεροπλάνο. Απλά ότι ήθελε δύναμη στο μάξιμουμ. Ο Τέιν επίσης θα έλεγε πιο μετά ότι είχε κάνει έλεγχο για πάγο στα φτερά και ότι μετά τις πρώτες προσπάθειες απογείωσης το χιόνι δεν υπήρχε και ούτε και πάγος.
Ενώ οι πόρτες ήταν να κλείσουν διαπιστώθηκε ότι ο Αλφ Κλαρκ, ένας εκ των δημοσιογράφων, έλειπε. Τον είδαν να τρέχει προς το αεροπλάνο που έπρεπε να τον περιμένει. Άργησε γιατί τηλεφώνησε στην εφημερίδα του να δώσει ανταπόκριση για την αργοπορία. Στη νέα απόπειρα απογείωσης υπήρχε ένα άγχος και μία μεγάλη νευρικότητα. Ακόμα και με τις θέσεις υπήρχε ένα μπέρδεμα. Κάποιοι επιβάτες είχαν επιλέξει να μην κοιτάνε μπροστά. Κάποιοι δεν κάθονταν σωστά. Ακόμα και αυτό έπαιξε τον ρόλο του.
Η νευρικότητα και ο φόβος «έπνιγαν» τους παίκτες
Το αεροπλάνο άρχισε να πηγαίνει προς τα εμπρός για 3η φορά. Εκείνη τη στιγμή ο Πεγκ έβγαλε τη ζώνη του, άλλαξε θέση και πήγε να καθίσει με τους φίλους του. Αυτή η απόφαση του κόστισε τη ζωή. Στις 03.03 ήταν η τελευταία επικοινωνία του αεοσκάφους με τον πύργο ελέγχου. Το αεροσκάφος 609 ZU άρχισε να επιταχύνει ξανά πιάνοντας τους 117 κόμβους. Μετά όμως έπεσε στους 112 και τους 105. Ο Τέιν κοίταξε τα όργανα του πιλοτηρίου.
«Χριστέ μου δεν θα τα καταφέρουμε», φώναξε ο Ρέιμεντ.
Η τραγωδία…
Στα επόμενα εφιαλτικά δευτερόλεπτα το αεροσκάφος σερνόταν πάνω σε περίφραξη και οι περισσότεροι επιβάτες κατάλαβαν πως κάτι πήγαινε πολύ άσχημα.
Ο Γκρεγκ είχε πει ότι θυμάται ξαφνικά από το πουθενά να βλέπει σπίτια και δέντρα.
Ο Μπέρι φώναζε πως «θα πεθάνουμε όλοι εδώ» και ο Γουίλαν, ένας αφοσιωμένος Καθολικός έλεγε «εάν αυτό είναι το τέλος και ο θάνατος είμαι έτοιμος».
Το αεροσκάφος «έσκασε» πάνω στον φράχτη, πέρασε έναν κεντρικό δρόμο και έπεσε πάνω σε ένα σπίτι. Άρχισαν να ξεπηδούν φλόγες από παντού. Η ουρά και ένα από τα φτερά αποκολλήθηκαν από το αεροπλάνο. Το υπόλοιπο αεροσκάφος συνέχισε όμως για αρκετά μέτρα ακόμα.
Έπεσε πάνω σε ένα κτήριο που είχε καύσιμα και πήρε επίσης φωτιά.
Tελικά σταμάτησε πάνω στο χιόνι και βλέποντας στην αντίθεση πλευρά από το αεροδρόμιο.
Χάος, φωνές και πανδαιμόνιο. Αυτά ακολούθησαν. Ο Τσάλρτον θυμάται πως βρέθηκε δεμένος στη θέση του. Ο Γρεγκ θυμάται να πέφτει κάπου, να βρίσκεται μέσα σε νερό και μετά να πετάγεται με δύναμη στη θέση του.
Ο γκολκίπερ Πίτερ Χάουαρντ, ο φωτογράφος της Mail και ο Γκρεγκ γύρισαν στα συντρίμμια και έψαχναν για διασωθέντες ενώ ο Τέιν έτρεχε να σωθεί.
Ο Γρεγκ έσωσε τη Βερόνα Λούκιτς και μετά γύρισε να σώσει την άσχημα χτυπημένη μητέρα της. Ο Μπάσμπι είχε μείνει στο κρύο αλλά τον κάλυψαν με το παλτό του Τσάλρτον. Ένας από τους επιβάτες θυμάται τον Μπιρν νεκρό αλλά με ανοιχτά τα μάτια του.
Οι φωτογραφίες έκαναν τον γύρο του κόσμου.
Επτά παίκτες πέθαναν εκεί, όπως και οκτώ δημοσιογράφοι, ένα μέλος του επιτελείου / πληρώματος του αεροπλάνου και δύο ακόμα επιβάτες.
Ο Έντουαρντς, ένας ακόμα παίκτης και ο συγκυβερνήτης Ρέιμεντ θα πέθαιναν στο νοσοκομείο. Ο αριθμός όσων επέζησαν ήταν 21 και στο υπόλοιπο της ζωής τους, τους ακολουθούσε εκείνη η ημέρα. Η παγωμένη ημέρα στη Γερμανία 63 χρόνια πριν.
Ποιος ήταν ο πιλότος που κατηγορήθηκε;
Η πρώτη έκθεση που υπέβαλαν οι γερμανικές αερολιμενικές αρχές ήταν καταδικαστική για τον κυβερνήτη του αεροσκάφους, Τέιν.
Οι Γερμανοί ισχυρίστηκαν ότι διερεύνησαν το γεγονός με ό,τι πιο αξιόπιστο μέτρο είχαν στα χέρια τους.
Οι ερευνητές βρήκαν πάγο στα φτερά, το οποίο πίστευαν ότι ήταν ο πρωταρχικός καταλύτης της τραγωδίας. Η έκθεση που υπέβαλαν ισχυρίστηκε ότι ήταν ευθύνη του πιλότου να επιθεωρήσει τα φτερά πριν από την πτήση. Συνέχισαν να λένε ότι επειδή ο πάγος δεν ξεπλύθηκε από τα φτερά, το αεροσκάφος απέτυχε να αγγίξει την απαιτούμενη ταχύτητα.
Η ερευνητική ομάδα ισχυρίστηκε: «Το αεροσκάφος ήταν καλυμμένο με χιόνι πάχους περίπου 8 εκατοστών, αυτό θα μπορούσε να παραμεριστεί. Ο πάγος καταψύχθηκε σταθερά στα φτερά».
Αναφορές που κυκλοφόρησαν τον Μάρτιο του 1959 ανέφεραν, «Εκτός από τον πάγο, δεν μπορούσαμε να βρούμε κανέναν άλλο λόγο που θα μπορούσε να συμβάλει στην αεροπορική συντριβή».
Η έκθεση ανέφερε επίσης ότι ο Κυβερνήτης Τέιν ήταν αποκλειστικά υπεύθυνος για το αεροπορικό δυστύχημα.
Ο άνθρωπος στο πηδάλιο του αεροπλάνου ήταν ο κυβερνήτης Τέιν. Αξιωματικός της RAF με τεράστια εμπειρία. Ο ίδιος αρνήθηκε τις κατηγορίες των Γερμανών, που επέμεναν πως ο πιλότος έπρεπε να έχει ενεργοποιήσει τα αντίμετρα για τον πάγο! Ηταν ένα τεράστιο πλήγμα για τον καταξιωμένο πιλότο.
Η φήμη του καταρρακώθηκε και ο ίδιος έγινε... αγρότης για να ζήσει την οικογένειά του. Αυτό που πάντα τόνιζε στους δικούς του ήταν πως ο πάγος στα φτερά δεν προκάλεσε τη συντριβή. «Από μικρό παιδί θυμάμαι να λέει πως ήταν αποφασισμένος να βρει την πραγματική αιτία του δυστυχήματος».
Ο κυβερνήτης δικαιώθηκε και… πέθανε
Ο Τέιν δεν μπορούσε να μείνει ήρεμος, βασανιζόταν και άρχισε τις δικές του έρευνες. Πίστευε ότι η πραγματική αιτία του ατυχήματος βασίστηκε στη δραστική μείωση της ταχύτητας του αεροσκάφους από 170 Mph σε 100 Mph. Οι ερευνητές των αεροσκαφών πιστεύουν ότι ο πάγος στα φτερά δεν μπορούσε να εξηγήσει αυτήν την απώλεια στην ταχύτητα, αλλά κάτι άλλο όπως ο πάγος στον αεροδιάδρομο. Οι εμπειρογνώμονες της αεροπορίας πίστευαν ότι λόγω της τριβής που προκλήθηκε από το χτύπημα στον διάδρομο, το αεροπλάνο δεν μπορούσε να δημιουργήσει την απαραίτητη ώθηση για να σηκωθεί στον αέρα.
Οι έρευνες μαρτύρων υποστήριξαν επίσης αυτήν τη θεωρία. Στη συνέχεια ήρθαν τα επιστημονικά στοιχεία από μια απίθανη πηγή, τη γυναίκα του Tέιν. Παρατήρησε ότι τεράστια ποσότητα χημικών πυροσβεστικών ουσιών που ψεκάστηκαν στο αεροσκάφος έλιωσαν το χιόνι. Με αναφορές μαρτύρων και επιστημονικά στοιχεία, άρχισε να δημιουργείται μια νέα πλευρά της ιστορίας. Οι Γερμανοί δεν ήθελαν να ανοίξουν ξανά τις έρευνες.
Η όλη υπόθεση γύρισε μπούμερανγκ, αφού ο πιο ισχυρός πολιτικός της Βρετανίας, Χάρολντ Γουίλσον, έκανε μια δήλωση ισχυριζόμενος ότι πίστευε ότι ο καπετάνιος ήταν θύμα αδικίας. Τα σχόλια δημιούργησαν φρενίτιδα στα μέσα ενημέρωσης. Το 1968, Βρετανοί ερευνητές ξεκίνησαν την αποστολή τους για να ανακαλύψουν ποιος ήταν πραγματικά υπεύθυνος για την αεροπορική καταστροφή του Μονάχου το 1958. Ανακάλυψαν αμέσως ότι η φωτογραφία του αεροσκάφους που τραβήχτηκε από τον φίλαθλο της Γιουνάιτεντ δεν έδειχνε πάγο. Το αρνητικό αυτής της εικόνας δεν έδειξε τίποτα στα φτερά, ήταν βασικά η αντανάκλαση του φωτός από την υγρή επιφάνεια που έκανε τους Γερμανούς να πιστεύουν ότι ήταν χιόνι. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν το μεγάλο σφάλμα της γερμανικής έκθεσης.
Τέλος, η Βρετανική Κυβέρνηση, τον Μάρτιο του 1969, έντεκα χρόνια μετά τη συντριβή, αθώωσε τον Τζέιμς Τέιν. Αλλά το άγχος, η φθορά, και το τραύμα ήταν υπερβολικά για τον πιλότο για να το χειριστεί και αμέσως μετά την δημοσιοποίηση της έκθεσης που τον άφησε από τις κατηγορίες, πέθανε.
Ο Χάρι Γκρεγκ, σε συνέντευξή του στο National Geographic, ισχυρίστηκε ότι πάντα γνώριζε ότι η γερμανική έρευνα έκανε τον Τέιν αποδιοπομπαίο τράγο τους. Και ήταν πάντα της γνώμης ότι το χιόνι στα φτερά δεν ήταν υπεύθυνο για την καταστροφή.
Φέτος συμπληρώνονται 63 χρόνια από την τραγωδία του Μονάχου. Τραγικός απολογισμός στο αεροπορικό δυστύχημα 23 επιβαίνοντες από τους 44, μεταξύ των οποίων και επτά ποδοσφαιριστές της μεγάλης ομάδας, του Ματ Μπάσμπι.
Το πλήρωμα του αεροσκάφους πλαισιωνόταν από τον Τζορτζ Ρότζερς, τον τεχνικό, τον Τομ Κέμπλ, επικεφαλής των αεροσυνοδών και τις αεροσυνοδούς Μάργκαρετ Μπέλις και Ρόζμαρι Τσέβερτον.
Στους επιβαίνοντες ήταν και άτομα που δεν είχαν σχέση με το ποδόσφαιρο, όπως ο Νεμπόισα Τομάσεβιτς, διπλωμάτης και η Βέρα Λούκιτς, γυναίκα ενός Γιουσγκοσλάβου συνδέσμου στο Λονδίνο με την μόλις 22 μηνών κόρη της, Βερόνα. Υπήρχαν επίσης 11 δημοσιογράφοι. Σε αυτούς ήταν και ο Φρανκ Σουίφτ, μία σημαντική προσωπικότητα, πρώην γκολκίπερ στην Εθνική Αγγλίας που δούλευε για τη News of the World. Με το προσωνύμιο Big Swifty είχε τρομερές ιστορίες από την καριέρα του ως παίκτης και ένα εξαιρετικό επίπεδο ως άνθρωπος.
Πηγές: Guardian, Independent, Telegraph
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
