Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος – Το ανατριχιαστικό βίντεο «Memento» που πρέπει να δούμε

Οι αυτόπτες μάρτυρες ήταν μέχρι τώρα οι πιο σημαντικοί φορείς μνήμης του Ολοκαυτώματος. Οι περισσότεροι έχουν πεθάνει. Στην εποχή του You Tube, όμως, η μνήμη μεταδίδεται με έναν ασυνήθιστο τρόπο, όπως το βίντεο «Memento».Ήταν στις 2 Ιανουαρίου του 2005 όταν η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών αποφάσισε να ανακηρύξει την 27η Ιανουαρίου ως Διεθνή Ημέρα Μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος. Έναν χρόνο πριν, με ομόφωνη απόφασή της η Βουλή των Ελλήνων είχε καθιερώσει την 27η Ιανουαρίου ως ημέρας μνήμης και τιμής για τους Έλληνες Εβραίους που έχασαν την ζωή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί, αλλά και για όσους με αυταπάρνηση και με θάρρος κινδύνευσαν για να σώσουν τους συμπολίτες τους από βέβαιο θάνατο. Στο βίντεο ένας νεαρός κάθεται πάνω σε σιδηροδρομικές γραμμές από τις οποίες περνούν ασταμάτητα βαγόνια προς το Άουσβιτς. Σε ένα τσαλακωμένο χαρτί υπάρχουν σημειωμένα τα ονόματα των ανθρώπων που μεταφέρονται σαν ζώα, χωρίς νερό, χωρίς φαγητό, χωρίς ταυτότητα, στο στρατόπεδο εξόντωσης. Γενικά τα σημειώματα έπαιζαν μεγάλο ρόλο στη ζωή των Εβραίων. Μέσω αυτών ενημερώνονταν οι εβραϊκές οικογένειες για την ώρα, τον τόπο και τον προορισμό στα στρατόπεδα. Αλλά και στα ίδια τα στρατόπεδα η ανταλλαγή σημειωμάτων ήταν η μόνη δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των κρατουμένων.

«Θέλαμε να αγγίξουμε όλους»

Το ασυνήθιστο αυτό βίντεο είναι παραγωγή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μνήμης και Αλληλεγγύης με έδρα τη Βαρσοβία. Το Δίκτυο δεν ασχολείται μόνο με το Ολοκαύτωμα αλλά και με τα θύματα του σταλινισμού στην ανατολική Ευρώπη. Το επετειακό αυτό βίντεο, οι παραγωγοί ήθελαν να το απευθύνουν σε ένα ευρύτερο κοινό, όπως λέει στη Deutsche Welle ο διευθυντής του Δικτύου Ραφάλ Ρογκούλσκι. «Οι παραγωγές μας απευθύνονται στη νεότερη γενιά, το ίδιο επιδιώξαμε και σε αυτό το βιντεάκι ωστόσο με αυτόν τον τρόπο παρουσίασης αγγίζουμε στην πραγματικότητα όλους τους ανθρώπους». Το διαφορετικό έγκειται στην ασπρόμαυρη τεχνική κόμικ του Αμερικανού καλλιτέχνη Αρτ Σπίγκελμαν, την οποία μιμήθηκαν οι παραγωγοί. Ήταν και ο πρώτος που επεξεργάστηκε τη θεματική του Ολοκαυτώματος ως ένα γραφιστικό διήγημα. Σε συνεργασία με το Μουσείο Μνήμης του Άουσβιτς υιοθετήθηκε αμέσως η τεχνική σε αυτό το ιδιαίτερο βίντεο. «Αναζητήσαμε μαζί και με τον σκηνοθέτη Ζόλταν Σιλάγκι Βάργκα τρόπους για το πώς στην εποχή του You Tube θα ξυπνούσαμε το ενδιαφέρον και την προσοχή γύρω από το θέμα» λέει ο Χανς Κρίστιαν Γας, υπεύθυνος του Μουσείου Μνήμης στο Βερολίνο, ο οποίος είναι και συμπαραγωγός.

Κόμικ αντί αυτόπτες μάρτυρες

«Το ρίσκο επιλογής αυτού του τρόπου κινουμένων σχεδίων ήταν μεγάλο, αλλά ο σκηνοθέτης Βάργκα ως γραφίστας και διεθνής καλλιτέχνης είχε μεγάλη εμπειρία» δηλώνει ο Γας. «Προς στιγμή δίστασα, αλλά με έπεισε ότι στην εποχή μας έπρεπε να βρούμε έναν άλλο τρόπο εικονογράφησης εκείνων των γεγονότων». Το 2015, 70 χρόνια μετά την απελευθέρωση του Άουσβιτς, σε όλα τα γερμανικά ΜΜΕ ήταν προσκεκλημένοι αυτόπτες μάρτυρες, «οι τελευταίοι επιζώντες», όπως γράφτηκε κατά κόρο στις εφημερίδες. Φέτος, με το βίντεο «Memento» οι παραγωγοί επέλεξαν εν γνώσει τους έναν άλλο δρόμο χωρίς τις μαρτυρίες επιζώντων, χωρίς τους γυμνούς αριθμούς των εκατομμυρίων νεκρών, χωρίς φωτογραφίες από τα στρατόπεδα εξόντωσης. «Το φιλμάκι φτιαγμένο σε στιλ κόμικ σε κάνει να ανατριχιάζεις, ακόμη κι αν με την πρώτη ματιά δεν καταλαβαίνεις περί τίνος πρόκειται», παρατηρεί ο συμπαραγωγός.