Οι πολύνεκρες και σφοδρές συγκρούσεις που ξεκίνησαν στις αρχές Δεκεμβρίου του 1944 στην Αθήνα και έμειναν στην ιστορία ως Δεκεμβριανά, τυπικά τερματίστηκαν μια ημέρα σαν σήμερα, στις 12 Φεβρουαρίου 1945, σε μια πολυτελή βίλα που άνηκε στον Πέτρο Κανελλόπουλο, γιο του ιδρυτή της τσιμεντοβιομηχανίας «Τιτάν», περίπου δυο χιλιόμετρα από την παραλία της Βάρκιζας.
Εκεί, κυβερνητικές και βρετανικές δυνάμεις από τη μια και στελέχη του ΕΑΜ που ελεγχόταν από το ΚΚΕ, από την άλλη, ήρθαν σε Συμφωνία εννέα σημείων προκειμένου να οδηγηθεί η χώρα στην ειρήνευση και να αποφευχθεί ο εμφύλιος πόλεμος.
Μερικά 24ωρα μετά την υπογραφή, ωστόσο, η Συμφωνία της Βάρκιζας ήταν ήδη κενό γράμμα και η Ελλάδα αργά αλλά σταθερά βυθιζόταν στον εμφύλιο αλληλοσπαραγμό.
Η Συμφωνία της Βάρκιζας
Οι διαβουλεύσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές κράτησαν περίπου 10 ημέρες οι οποίες είχαν μπόλικο παρασκήνιο που εκτεινόταν από το… Λονδίνο μέχρι τη Μόσχα.
Στα βασικά της σημεία η Συμφωνία προέβλεπε:
- Μονομερής αποστράτευση του ΕΛΑΣ και συγκρότηση εθνικού στρατού μέσα από κανονική στρατολογία.
- Εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από δοσίλογους και φασιστικά στοιχεία.
- Διενέργεια δημοψηφίσματος και στη συνέχεια εκλογών μέσα στο 1945
Στη Συμφωνία δεν υπήρχε η παραμικρή αναφορά σε συγκρότηση αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης, αλλά ούτε και έθιγε το θέμα της παρουσίας των βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα. Το άρθρο 3, ωστόσο, που αφορούσε την αμνηστία ήταν αυτό που δημιούργησε το μεγαλύτερο πρόβλημα. Σύμφωνα με αυτό αμνηστεύονται μόνο «τα πολιτικά αδικήματα τα τελεσθέντα από τις 3 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι της υπογραφής του παρόντος. Εξαιρούνται της αμνηστίας τα συναφή κοινά αδικήματα, κατά της ζωής και της περιουσίας, τα οποία δεν ήσαν απαραιτήτως αναγκαία διά την επιτυχία του πολιτικού αδικήματος».
Η συγκεκριμένη διατύπωση, ουσιαστικά, έκρινε πως πολιτικό αδίκημα λογίζονταν αυστηρά και μόνο οι πολιτικές αποφάσεις των οργάνων του ΕΑΜ και του ΚΚΕ στο πλαίσιο των Δεκεμβριανών και έδινε αμνηστία μόνο σ’ εκείνους που έλαβαν τις εν λόγω αποφάσεις. Για όλους τους υπόλοιπους, τους απλούς αγωνιστές που συμμετείχαν στις ένοπλες συγκρούσεις του Δεκέμβρη, άνοιξε ο δρόμος για να υποστούν πρωτοφανείς διώξεις.
Η Συμφωνία της Βάρκιζας είναι κάτι που μέχρι και σήμερα αποτελεί στίγμα στην ιστορική διαδρομή του ΚΚΕ δεδομένου πως από μεγάλο κομμάτι του κινήματος, βασικός εκφραστής του οποίου ήταν ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, Άρης Βελουχιώτης, χαρακτηρίσθηκε ως παράδοση άνευ όρων.
Το κρυμμένο οπλοστάσιο του ΕΑΜ και το τέχνασμα που ξεγέλασε τους Βρετανούς
Ο ΕΛΑΣ διαλύθηκε επισήμως τέσσερις ημέρες αργότερα και ο αντάρτικος στρατός άρχισε να παραδίδει άμεσα στο κράτος τον οπλισμό του. Με δάκρυα στα μάτια οι απλοί αντάρτες άφηναν τα όπλα τους. Παράλληλα, με αυτό που φαινόταν, ωστόσο, υπήρχε και αυτό που δεν φαινόταν. Το ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, Μήτσος Παρτσαλίδης θεωρούσε πως η συγκεκριμένη συμφωνία ήταν «ένας αναγκαίος ελιγμός για την ανασύνταξη των δημοκρατικών δυνάμεων…Η Βάρκιζα πρόσφερε την ευκαιρία για την πολιτική και οργανωτική του ανασυγκρότησή και για την καλύτερη προετοιμασία της νέας εξέγερσης του Δημοκρατικού Στρατού».
Στο πλαίσιο της Συμφωνίας, προβλεπόταν, ως ελάχιστο όριο, η παράδοση από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ:
- 41.500 τυφεκίων
- 1.050 οπλοπολυβόλων
- 650 υποπολυβόλων
- 315 πολυβόλων
- 55 ομαδικών όλμων
- 107 ατομικών όλμων
- 32 πυροβόλων διαφόρων διαμετρημάτων
- 45 συσκευών ασυρμάτου
Όταν η παράδοση ολοκληρώθηκε οι Βρετανοί έμειναν έκπληκτοι καθώς διαπίστωσαν ότι ο αριθμός των παραδοθέντων όπλων ήταν μεγαλύτερος απ’ τον οριζόμενο στη συμφωνία! Αναλυτικά το ΕΑΜ παρέδωσε:
- 48.973 τυφέκια
- 419 πολυβόλα
- 1.412 οπλοπολυβόλα
- 713 υποπολυβόλα
- 81 ομαδικοί όλμοι
- 183 ατομικοί
- 100 πυροβόλα
Οι Βρετανοί θεώρησαν πως αυτό ήταν μια κίνηση καλής θέλησης από την πλευρά του ΕΑΜ και πως ο οπλισμός αυτός ανταποκρινόταν πλήρως στη δύναμη του ΕΛΑΣ. Τα πράγματα, ωστόσο, δεν ήταν ακριβώς έτσι. Ο οπλισμός που παραδόθηκε ήταν επί της ουσίας από... άχρηστος έως (την καλύτερη) δύσχρηστος.
Τα καλά και πλήρως λειτουργικά όπλα είχαν κρατηθεί μέσα από μια μυστική επιχείρηση που είχε εκτελεσθεί άψογα και την οποία γνώριζαν ελάχιστα άτομα. Σε κάθε μονάδα είχαν επιλεχθεί δυο αντάρτες, απολύτως έμπιστοι, οι οποίοι από τα κιβώτια με τον οπλισμό που είχαν συσκευαστεί για την παράδοση έπαιρναν εκείνα που είχαν μέσα τα καλύτερα και πλέον λειτουργικά και τα έκρυβαν σε μυστικές κρυψώνες που ήταν βαθιά χωμένες σε δυσπρόσιτες ορεινές περιοχές. Ο Γιάννης Ιωαννίδης που βρισκόταν ψηλά στην ηγεσία του ΚΚΕ εκείνη την εποχή, είπε πως τα όπλα που κρύφτηκαν θα μπορούσαν να εξοπλίσουν έναν στρατό 30.000 ανδρών!
Τα όπλα αυτά βγήκαν από τις κρυψώνες τους περίπου ένα χρόνο αργότερα (30 Μαρτίου 1946) μια ομάδα ανταρτών επιτέθηκε στο Σταθμό Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας και ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
