«Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου, απ’ τον κόσμο. Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο». Οι στίχοι αυτοί ανήκουν στον Γιάννη Ρίτσο. Τη μουσική για το τραγούδι που πρωτοκυκλοφόρησε το 1975 μαζί με τον δίσκο «καπνισμένο τσουκάλι» την έχει γράψει ο Χρήστος Λεοντής. Αυτό το τραγούδι, αυτούς τους στίχους μόνο ένας άνθρωπος θα μπορούσε να τους τραγουδήσει και αυτός δεν ήταν άλλος από το Νίκο Ξυλούρη. Γιατί αυτό έκανε ο «αρχάγγελος της Κρήτης». Τραγουδούσε για να σμίξει τον κόσμο.
«Τούτες τις μέρες ο άνεμος μας κυνηγάει...»
Ο Νίκος Ξυλούρης γεννήθηκε μια ημέρα σαν σήμερα. Στις 7 Ιουλίου 1936. Τόπος γέννησης τα αδούλωτα Ανώγεια. Στις 13 Αυγούστου του 1941 οι Ναζί, εξοργισμένοι από τα διαδοχικά σαμποτάζ των Κρητών που είχαν βγει στα βουνά, μπαίνουν στ’ Ανώγεια και τα καίνε. Οι κάτοικοι του ιστορικού χωριού αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τον τόπο τους και να μεταναστεύσουν στην κοντινή κοιλάδα του Μυλοποτάμου, μέχρι να περάσει η «μπόρα».
Ανάμεσα σε αυτούς και ο 5χρονος Νίκος Ξυλούρης ο οποίος από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, γνώρισε τις δυσκολίες, τη φτώχεια και την ανέχεια. Όταν η «μπόρα» του πολέμου πέρασε, οι Ανωγειανοί, ανάμεσα σε αυτούς και οι Ξυλούρηδες, επιστρέφουν στο κατεστραμμένο χωριό τους και προσπαθούν από τις στάχτες του να το αναγεννήσουν. Όσοι μπόρεσαν έστειλαν τα παιδιά τους σε συγγενείς στο Ηράκλειο, στο Ρέθυμνο ή στα Χανιά. Στις μεγάλες πόλεις τα πράγματα ήταν λίγο καλύτερα.
Ο μικρός Νίκος Ξυλούρης πηγαίνει στο Ηράκλειο για να μάθει γράμματα. Το σχολείο, όμως, μοιάζει με αγγαρεία και ο 10χρονος τότε Νίκος «μαγεύεται» από τον ήχο της λύρας. Εγκαταλείπει το σχολείο μόλις στη Γ δημοτικού και αρχίζει τις σπουδές στη μουσική δίπλα στον σπουδαίο Λεωνίδα Κλάδο. Ο πατέρας του Νίκου, αρχικά είχε τις ενστάσεις του, ωστόσο, ο δάσκαλος του μικρού, Μενέλαος Δραμουντάνης, που τον είχε ακούσει να παίζει, τον έπεισε να του αγοράσει μια λύρα και να τον αφήσει να ακολουθήσει αυτό που αγαπά.
Έτσι και έγινε. Σταδιακά αρχίζει και παίζει λύρα σε γάμους, βαπτίσεις και τοπικά γλέντια. Σε ηλικία 17 χρονών πιάνει δουλειά στο νυχτερινό κέντρο «Κάστρο» και βγάζει τα πρώτα του λεφτά τα οποία, ωστόσο, αρκούν μόνο για να… επιβιώνει. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ο Νίκος Ξυλούρης είχε καταφέρει να φτιάξει ένα όνομα που του επέτρεπε να παίζει σε όλο και περισσότερα γλέντια.
Λίγο μετά το γάμο του, το Νοέμβριο του ’58, με την αγαπημένη του Ουρανία, τη σύντροφο μιας ολόκληρης ζωής, το ζευγάρι φεύγει από την Κρήτη και μετακομίζει στην Αθήνα προκειμένου ο Ξυλούρης να κυνηγήσει όσες πιθανότητες είχε για μια καριέρα. Το Νοέμβριο του 1958 ηχογραφεί τον πρώτο του δίσκο 78 στροφών με την εταιρία «Odeon», με τα τραγούδια «Μια μαυροφόρα που περνά» και το «Δεν κλαιν οι δυνατές καρδιές». Λεφτά δεν υπήρχαν για να πάρει τραγουδίστρια που θα έκανε δεύτερη φωνή και έτσι τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει η Ουρανία. Η αμοιβή του ήταν 150 δραχμές.
Από τον Ψηλορείτη του ελληνικού τραγουδιού στην αθανασία
Ήταν η αρχή μιας ξέφρενης πορείας που οδήγησε το Νίκο Ξυλούρη στον Ψηλορείτη του ελληνικού τραγουδιού. Ακολούθησαν οι δίσκοι «Ανυφαντού», «Χρονικό», «Ριζίτικα», «Διάλειμμα», «Ιθαγένεια», «Ο Στρατής Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους», «Καπνισμένο τσουκάλι», «Κύκλος Σεφέρη», «Ερωτόκριτος», «Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι», «Διόνυσε καλοκαίρι μας», «Συλλογή», «Κομέντια», «Συμφωνία της Γιάλτας και της πικρής αγάπης τα τραγούδια» και πολλοί άλλοι, που περιελάμβαναν τραγούδια παραδοσιακά, έντεχνα και λαϊκά. Έβαλε την Κρητική μουσική σε κάθε σπίτι από τη μια γωνιά της Ελλάδας μέχρι την άλλη.
Εμφανιζόταν με την ίδια ευκολία σε μπουάτ (οι εμφανίσεις στη θρυλική «Λήδρα» στην Πλάκα, έχουν μείνει στην ιστορία), σε κρητικά γλέντια αλλά και σε μεγάλους χώρους στο εξωτερικό. Χαρακτηρίστηκε ο «τραγουδιστής των ποιητών», αφού ερμήνευσε έργα των Ρίτσου, Σολωμού, Καρυωτάκη, Παλαμά, Βάρναλη, Αλεξάνδρου, Σεφέρη, Χριστοδούλου, Κορνάρου, Ελύτη. Συνεργάστηκε με τους Μαρκόπουλο, Ξαρχάκο, Χατζιδάκι, Χάλαρη, Γκάτσο, Βαμβακάρη, Λεοντή και πολλούς άλλους.
Το καλοκαίρι του 1973 ο Νίκος Ξυλούρης κάνει το ντεμπούτο του στο θεατρικό σανίδι. Κρατά τον καθοριστικό ρόλο του τραγουδιστή στην παράσταση «Το μεγάλο μας τσίρκο» που ανεβάζουν η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος στο θέατρο «Αθήναιον». Αδάμαστη ψυχή, με συγκλονιστική φωνή, γίνεται σύμβολο αντίστασης την περίοδο της χούντας και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου βρίσκεται δίπλα στους φοιτητές και τραγουδάνε όλοι μαζί το «πότε θα κάνει ξαστεριά».
Στη μεταπολίτευση πια ο Ψαρονίκος είναι η φωνή της Ελλάδας, της Κρήτης. Ένα ζωντανό σύμβολο. Μέσα σε όλη αυτή την ξέφρενη πορεία με τις δύσκολες αλλά και τις εύκολες στιγμές, ο Νίκος και η Ουρανία ζουν ευτυχισμένοι και αποκτούν δύο παιδιά. Τον Γιώργη (το 1960) και τη Ρηνιώ (το 1966).
Τον Μάιο του 1979, ωστόσο, ο Θεός βάζει σημάδι το παλικάρι… Ο Νίκος Ξυλούρης μαθαίνει ότι έχει καρκίνο. Τελευταίο τραγούδι που μπόρεσε να ηχογραφήσει ήταν το «χαμένη αγάπη» σε στίχους του Σταύρου Ξαρχάκου. Είναι αυτό το τραγούδι που σήμερα, πλέον, κάνει ξανά επιτυχία, μέσω της επιτυχημένης σειράς του Alpha, «Σασμός». Παλεύει με τον χάροντα, όσο μπορεί. Η μάχη είναι άνιση και τελικά τη χάνει σε ηλικία 44 ετών. Στις 8 Φεβρουαρίου 1980. Ημέρα Παρασκευή, όπως έλεγε και η μαντινάδα σε ένα από τα τραγούδια του. «Μια μέρα, μια Παρασκευή, θα πέσω να πεθάνω και μια Λαμπρή θ αναστηθώ από το χώμα απάνω».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
