Μενού
  • Α-
  • Α+

Είναι Φλεβάρης του 1692. Δύο ξαδέλφες - η 9χρονη Betty Parris και η 11χρονη Abigail Williams - υποφέρουν από σπασμούς και ανεξέλεγκτες εκρήξεις ουρλιαχτών. Σύντομα και άλλα μικρά κορίτσια παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα.

Ο γιατρός William Griggs, που κλήθηκε να εξετάσει τις ασθενείς, θα συμπεράνει γρήγορα πως τα κορίτσια είναι δαιμονισμένα.

Βρισκόμαστε στο Σάλεμ της Μασαχουσέτης και κάπως έτσι ξεκινούν οι πιο περιβόητες δίκες μαγισσών στην ιστορία.

Οι δίκες του Σάλεμ

Τα ίδια τα παιδιά θα υποδείξουν ως υπεύθυνες για τον δαιμονισμό τους, την σκλάβα της οικογένειας της 9χρονης, Tituba, αλλά και δύο ακόμη γυναίκες - την άστεγη έγκυο και μητέρα ενός 4χρονου κοριτσιού, Sarah Good και την φτωχή ηλικιωμένη Sarah Osborn, που είχε καιρό να εμφανιστεί στην εκκλησία της κοινότητας.

Image removed.

Οι γυναίκες συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε δίκη. Η Tituba αρχικά  δήλωσε αθώα, αλλά αργότερα ομολόγησε πως με διαταγές του διαβόλου χρησιμοποίησε μαγείας εις βάρος των θυμάτων της, με την παρότρυνση των άλλων δύο γυναικών.

Την είχαν διαβεβαιώσει πως είτε θα δήλωνε αθώα και θα εκτελούνταν - είτε θα ομολογούσε, θα ζητούσε μετάνοια και θα κατονόμαζε τις συνεργούς της για να της χαριστεί η ελευθερία της.

Η Osborn πέθανε στο κελί της, η Good γέννησε μέσα στη φυλακή και το μωρό της γρήγορα πέθανε. Οι αρχές έφτασαν στο σημείο να φυλακίσουν μέχρι και την 4χρονη κόρη της - πριν εκείνη εντέλει κατηγορήσει την ίδια τη μητέρα της πως ήταν μάγισσα.

Η νεαρή γυναίκα θα καταδικαστεί και θα κρεμαστεί 8 ημέρες μετά.

Οι δίκες δεν περιορίστηκαν, ωστόσο, σε αυτή την περιοχή της αποικιοκρατικής Μασαχουσέτης. Ακροάσεις για παρόμοιες υποθέσεις έγιναν σε πολλές περιοχές, καθώς η υστερική εμμονή με τη μαγεία ξεκίνησε να διαχέεται έξω από τη μικρή κοινότητα του Σάλεμ.

Τους επόμενες μήνες, περίπου 200 άτομα κατηγορήθηκαν για μαύρη μαγεία και τουλάχιστον 20 «μάγισσες» κρεμάστηκαν, ενώ 7 ακόμη πέθαναν στα κελιά τους.

Image removed.

Ο ανελέητος διωγμός των μαγισσών

Το Σάλεμ, ωστόσο, δεν ήταν ούτε η αρχή ούτε το τέλος του ανελέητου διωγμού των μαγισσών, που κατακυρίευσε την Ευρώπη τον 16ο και 17ο αιώνα.

Ερευνητές κάνουν λόγο για μια θεσμική πρακτική που καλλιεργήθηκε επί τουλάχιστον 4 αιώνες σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, αλλά και στις ευρωπαϊκές αποικίες των ΗΠΑ.

Από τον 14ο αιώνα - και ενώ η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είχε ήδη εξαπολύσει την Ιερά Εξέταση για «να μεταστρέψει τους αποστάτες και να εμποδίσει άλλους να ξεστρατίσουν» - ο φόβος για τους αιρετικούς και τον Σατανά προσωποποιείται στις μάγισσες.

Οι μάγισσες κατηγορούνταν ότι αρνούνταν τον Ιησού Χριστό, λάτρευαν τον διάβολο και έκαναν μυστικές συμφωνίες μαζί του - πουλώντας την ψυχή τους με αντάλλαγμα τη βοήθειά του - για να αποκτήσουν μαγικές ικανότητες.

Τις διαστάσεις μύθου είχε λάβει, παράλληλα, το Σάμπαθ, όπου μεταφέρονταν οι μάγισσες πετώντας πάνω από βουνά και λίμνες τις νύχτες - χρησιμοποιώντας μια ειδική… αλοιφή. Εκεί γίνονταν διάφορες ανόσιες τελετές, που περιελάμβαναν μακάβρια γεύματα, ασελγείς χορούς, όργια, καννιβαλισμούς και άλλες βλάσφημες πράξεις.

Η δεισιδαιμονία δεν άργησε να γίνει νόμος.

Τουλάχιστον 60.000 άνθρωποι εκτελέστηκαν στην Ευρώπη και τις αποικίες, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι υπέμειναν φριχτά βασανιστήρια, ανακρίσεις και επιθέσεις μίσους.

Το κυνήγι των μαγισσών γρήγορα εξαπλώθηκε σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Βρετανία και οι Κάτω Χώρες - το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία.

Η Εκκλησία όρισε το αδίκημα των μαγισσών, οι γιατροί τις εξέταζαν και τις βασάνιζαν και οι τοπικοί δικαστές τις καταδίκαζαν - μέσα από δίκες όπου η αθώωση αποκλειόταν, εκτός και αν η κατηγορούμενη κατονόμαζε μια άλλη «αμαρτωλή».

H «σατανική» γυναικεία φύση

Το πιο συγκλονιστικό, ίσως, στοιχείο της θεσμοθετημένης παράνοιας που οδήγησε σε χιλιάδες νεκρούς στο όνομα της «μαγείας» ήταν η συντριπτική στοχοποίηση των γυναικών.

Είναι χαρακτηριστικό πως πάνω από το 75% των ανθρώπων που εκτελέστηκαν ήταν γυναίκες, ενώ οι άνδρες και τα παιδιά που καταδικάστηκαν, κατά κανόνα συνδέονταν με μια καταδικασμένη γυναίκα.

Οι γυναίκες που συκοφαντούνταν ήταν πολύ συχνά χήρες - οι οποίες στις ανδροκρατούμενες κοινωνίες της εποχής δεν είχαν καμία ελπίδα υπεράσπισης - φτωχές, αγρότισσες, θεραπεύτριες ή απλώς γυναίκες που ζούσαν μόνες.

Η στοχοποίηση του γυναικείου φύλου ήταν κάθε άλλο παρά τυχαία.

Όταν στα τέλη του 15ου αιώνα, ο Πάπας Ιννοκέντιος Η΄ εξέδωσε ένα διάταγμα με το οποίο καταδίκαζε τη μαγεία, δυο ιεροεξεταστές - οι Heinrich Kramer και Jakob Sprenger - ανέλαβαν να συγγράψουν το εγχειρίδιο που θα νομιμοποιούσε κάθε ενέργεια της Ιεράς Εξέτασης ενάντια στις φερόμενες ως μάγισσες.

Έτσι προέκυψε το «Malleus Maleficarum» (Σφυρί των Μαγισσών) - το οποίο μέχρι το 1678 ήταν το μόνο, μετά τη Βίβλο, που πούλησε τόσα αντίτυπα, σε μια εποχή όπου άνθιζε η τυπογραφία.

Image removed.

Όπως διαβεβαίωνε ο Sprenger - σε αυτό «μανιφέστο μισογυνισμού» - η μαγεία ήταν «περισσότερο φυσική στη γυναίκα παρά στους άντρες», εξαιτίας της σύμφυτης αδυναμίας της καρδιάς της και της μεγαλύτερης αγάπης της προς τη σάρκα.

Παράλληλα, οι γυναίκες, καθώς είχαν «περιορισμένες νοητικές ικανότητες», γοητεύονταν ευκολότερα από τον διάβολο και υπέκυπταν στο κακό.

«Όλα αυτά αποδεικνύονται από την ίδια την ετυμολογία της λέξης, διότι η femina (γυναίκα) προέρχεται από το fe (faith/ πίστη) και minus (ελάχιστος), για αυτό και είναι πάντα πιο αδύναμη στο να διαθέτει πίστη και τη διατηρεί».

Image removed.

Μια σύγχρονη ερμηνεία της στοχοποίησης της γυναίκας

Η θεσμική στοχοποίηση του γυναικείου φύλου τον 16ο και 17ο αιώνα έχει γίνει τις τελευταίες δεκαετίες αντικείμενο μελέτης θεωρητικών του φεμινιστικού κινήματος, που επιχειρούν να αναλύσουν τους όρους κάτω από τους οποίους αυτές οι διώξεις απέκτησαν λειτουργικό ρόλο σε μια εποχή που οξυνόταν η κρίση της φεουδαρχίας.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Silvia Federici, η οποία εντάσσει τις μαζικές δολοφονίες γυναικών σε ένα πλαίσιο αναδιοργάνωσης του έμφυλου καταμερισμού της εργασίας, της οικογενειακής ζωής, της σεξουαλικότητας και των σχέσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Όπως υποστηρίζει, οι διώξεις που υπέστη το γυναικείο φύλο διευκόλυναν την ανάπτυξη ενός πιο καταπιεστικού πατριαρχικού καθεστώτος, ενώ «καταστράφηκε ένας ολόκληρος κόσμος από μεθόδους, πεποιθήσεις και κοινωνικά υποκείμενα, η ύπαρξη των οποίων ήταν ασύμβατη με την καπιταλιστική πειθαρχία της εργασίας».

Image removed.Nivesh Rawatlal/ New Frame

Το μοντέρνο κυνήγι μαγισσών

Παρότι οι δίκες μαγισσών χάνουν σταδιακά την αίγλη τους και εγκαταλείπονται στη διάρκεια του 18ου αιώνα στην Ευρώπη, το άτυπο κυνήγι τους συνεχίζεται μέχρι σήμερα σε πολλές χώρες της αφρικανικής και της ασιατικής ηπείρου.

Το 2008 στην Κένυα ομάδα 100 ανδρών έκανε έφοδο σε χωριό στη διάρκεια της νύχτας δολοφονώντας με ματσέτες και μαχαίρια 15 ηλικιωμένες γυναίκες, τις οποίες κατηγορούσαν για μαύρη μαγεία.

Στα τέλη Ιανουαρίου του 2019 μια γυναίκα, που κατηγορήθηκε για μαγεία, δολοφονήθηκε μαζί με τα τέσσερα μικρά παιδιά της στην Ινδία. Ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου, με τη δικαιολογία ότι η γυναίκα ευθυνόταν για την αρρώστια ενός κοριτσιού.

Τα παραδείγματα είναι αναρίθμητα σε χώρες όπως η Γκάνα, η Ζάμπια, η Νότια Αφρική, αλλά και η Ινδονησία και το Νεπάλ.

Παράλληλα, σε χώρες όπως η Γκάμπια, το Καμερούν και η Σαουδική Αραβία το κυνήγι μαγισσών παραμένει εν πολλοίς θεσμοθετημένη πρακτική, είτε με νόμους που διώκουν τη μαγεία είτε με παραινέσεις ανώτατων αξιωματούχων, που ωθούν τους πολίτες να κυνηγούν και να τιμωρούν τις «μάγισσες».

Μέχρι σήμερα, κυνηγοί μαγισσών βασανίζουν και δολοφονούν με απίστευτη αγριότητα, ενώ σπάνια διώκονται, καθώς έχουν τη στήριξη δικτύων που συνδέονται με τους τοπικούς άρχοντες, αλλά και με την αστυνομία.

Πηγές: History.com (1, 2), Historical Quest, Britannica, tomov.gr, Skeptical Inquirer, CNN.

Google News

Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

BEST OF LIQUID MEDIA