Σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο Σουλεϊμάν Σοϊλού, ένας εκ των πλέων ισχυρών Υπουργών στο ερντογανικό σύστημα εξουσίας, προχώρησε σε μια συνόψιση των σχέσεων της χώρας του με τη Δύση αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε». Μια δήλωση που ευθυγραμμίζεται με το εθνικό (αντιδυτικό και αντιιμπεριαλιστικό) αφήγημα αλλά προσκρούει στον συνδυασμένο αντίκτυπο γεωπολιτικών και οικονομικών διλημμάτων που αργά αλλά σταθερά κυκλώνουν τον ένοικο του Λευκού Παλατιού.
Μετά από ένα σύντομο διάλειμμα που συνέβαλε στη μερική άρση της καχυποψίας των αγορών, η εκ νέου επιζήμια παρέμβαση του Τούρκου προέδρου στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής, εξαφάνισε και τα τελευταία ψήγματα αναστροφής της καταρρακωμένης αξιοπιστίας της οικονομίας. Επιπλέον, το μείγμα ανορθόδοξης πολιτικής που τα τελευταία χρόνια πεισματικά συντηρεί ο Ταγίπ Ερντογάν από κοινού με τη συνεχιζόμενη αδιαφάνεια των δημοσιονομικών στοιχείων της Τουρκίας (εμφανίζοντας για παράδειγμα ένα μικρότερο έλλειμμα από το πραγματικό) επιδεινώνει τη θέση του και έναντι της τουρκικής κοινωνίας.
Κι αυτό διότι η εκτέλεση της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής σε μια κατάσταση κρίσης δεν μπορεί να είναι επεκτατική. Αντιθέτως, αργά ή γρήγορα η συσσώρευση του προβλήματος θα τον οδηγήσει σε αναγκαστικές μειώσεις των πιστωτικών επεκτάσεων, τόσο προς τον ιδιωτικό τομέα όσο και προς τις δημόσιες επιχειρήσεις. Εξέλιξη που θα οδηγήσει -εν μέσω πανδημίας- και στον περιορισμό των πολιτικών παροχών και των προγραμμάτων κοινωνικής στήριξης προς τον δοκιμαζόμενο μέσο Τούρκο. Την ίδια στιγμή, δεν θα είναι σε θέση να αναστρέψει τη μεγάλη μείωση του βιοτικού επιπέδου του λαού του εξαιτίας των ακριβών εισαγωγών λόγω της υποτίμησης του νομίσματος. Αν και καταγράφεται ως εξέλιξη με θετικό πρόσημο, το αντεπιχείρημα περί τόνωσης των εξαγωγών έχει κοντά (εκλογικά) ποδάρια καθώς βοηθάει μακροχρόνια. Κοντολογίς, μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα καθώς αφορά πόρους που πρώτα θα ωφελήσουν τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους, καθυστερώντας να φτάσουν στις τσέπες των πολιτών.
Στο ενδιάμεσο, η επίκληση των χαμηλών επιτοκίων ως στοιχείο της ισλαμικής ιδεολογίας που «κουμπώνει» με τις ευαισθησίες των συντηρητικών ψηφοφόρων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, δεν αρκεί για να αντιστρέψει τη δημοκοπική εικόνα του κυβερνητικού συνασπισμού. Για του λόγου το αληθές, η παράλληλη προσπάθεια διαίρεσης του κοινού αντιπολιτευτικού μετώπου (με πρώτο στόχο το κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ) δια του εκ νέου εξοβελισμού του κουρδικού κόμματος από κοινού με ανοίγματα προς την κεντροδεξιά (Τανσού Τσιλέρ) και την πιθανή ενεργοποίηση αντιβάρων εξισορρόπησης για το δίδυμο Ερντογάν-Μπαχτσελί (αλλαγή εκλογικού νόμου, συνταγματική αναθεώρηση), αποτυπώνει τα εν πολλοίς ασφυκτικά περιθώρια ελιγμών στην οικονομία.
Σα να μην έφταναν τα παραπάνω, η κυβέρνηση έχει απωλέσει τη διαπραγματευτική της ισχύ και το προσφιλές για την ίδια εργαλείο ενός πιθανού εκβιασμού των διεθνών αγορών («βοηθήστε με αλλιώς θα σας πάρω μαζί μου»). Πλέον, η Τουρκία δεν μπορεί να δημιουργήσει ντόμινο στις αναδυόμενες οικονομίες. Με τις τελευταίες να μην κινδυνεύουν από μόλυνση και διάχυση της κρίσης επειδή παρουσιάζουν μικρά ελλείμματα και υψηλά συναλλαγματικά αποθέματα. Ως εκ τούτου οι ΗΠΑ (σε αντιδιαστολή με το 2008) δεν έχουν λόγο να βοηθήσουν. Έχουν όμως λόγους, να αξιοποιήσουν το «παράθυρο ευκαιρίας». Ως ένα προνομιακό πεδίο με ισχυρή μόχλευση εκ μέρους της Δύσης προκειμένου να συντηρήσουν την πίεση προς τον Ερντογάν. Στοχεύοντας στην οριοθέτηση της χώρας δια της αφαίρεσης βαθμών ελευθερίας στις εκτός συνόρων επιδιώξεις της. Μέσω της απόσπασης γεωπολιτικών συνεννοήσεων και συμβιβασμών που θα συμβάλουν στην αναχαίτιση τόσο του ρωσικού όσο και του κινεζικού (ειδικά μετά τη συμφωνία Τεχεράνης-Πεκίνου) αποτυπώματος στο βαθμό αυτονόμησης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Υπενθυμίζοντας στην Άγκυρα τα τρία «κλειδιά» που θα προσδιορίσουν τα επιμέρους χαρακτηριστικά της μεταβαλλόμενης διεθνούς τάξης: σφαίρες επιρροής-ισορροπίες δυνάμεων-συμμαχίες.
Συμπερασματικά, δεν υπάρχουν βεβαιότητες ως προς τη δοσολογία που θα επιλέξει ο Τούρκος πρόεδρος. Ειδικά όταν η κάθε επιλογή του συνοδεύεται από μετρήσιμο κόστος. Για το προφίλ που έχει φιλοτεχνήσει και όχι για τη χώρα του. Αν και θα συνεχίσει να αποφεύγει το ΔΝΤ όπως ο διάβολος το λιβάνι δεν θα συμβεί το ίδιο με τον Αμερικανό και τον Ρώσο ομόλογο του. Στο τέλος της ημέρας, ο πάλαι ποτέ δεινός τακτικιστής έχει πέσει θύμα τόσο της επιτυχίας του όσο και της συνειδητής απόφασης να ακολουθήσει το αβέβαιο μονοπάτι των αυταρχικών ηγετών. Καταληκτικά, πριν από πολλά χρόνια, ο κ. Ερντογάν είχε προχωρήσει σε μια παραδοχή ως προς την εκ μέρους του εργαλειακή προσέγγιση της δημοκρατίας. Δηλώνοντας πως η δημοκρατία είναι όπως μια βόλτα με το λεωφορείο. Μόλις φτάσεις στον προορισμό σου, αποβιβάζεσαι. Εν τέλει, θα μπορούσε κανείς να επιστρέψει τη διαπίστωση του κ. Σοϊλού θέτοντάς του το ερώτημα υπό το πρίσμα της Δύσης: Είστε βέβαιος πως με τον κ. Ερντογάν θα μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε; Αν όχι, ίσως ο προορισμός να μην είναι τόσο μακριά.
*Ο κ. Σωτήριος Κ. Σέρμπος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και Ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
