Μενού
  • Α-
  • Α+

Ένα σενάριο υψηλής αποχής στις εκλογές της απλής αναλογικής βλέπει ο καθηγητής εκλογικής συμπεριφοράς του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Γιάννης Κωνσταντινίδης στη συνέντευξή του στο Reader. Ο κ. Κωνσταντινίδης υποστηρίζει πως η απόφαση του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, να μην αλλάξει τον εκλογικό Νόμο είναι ένα ρίσκο στο δρόμο της εξασφάλισης αυτοδυναμίας, όμως συμπληρώνει πως το ρίσκο απώλειας της αξιοπιστίας του θα ήταν μεγαλύτερο. Κρούει επίσης τον κώδωνα του κινδύνου για την άνοδο της άκρας δεξιάς, ενώ υποστηρίζει ότι το ΠΑΣΟΚ μπορεί να πιεστεί πολιτικά εάν χρεωθεί το αδιέξοδο στον σχηματισμό κυβέρνησης.

Οι δημοσκοπήσεις του Σεπτεμβρίου ενσωματώνουν σε μεγάλο βαθμό την παρουσία των πολιτικών αρχηγών στη ΔΕΘ αλλά και τις διαθέσεις των πολιτών ενόψει φθινοπώρου. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του πολιτικού τοπίου όπως έχει διαμορφωθεί εννέα μήνες περίπου πριν τις εθνικές εκλογές; 

Αν ψάχναμε μια φωτογραφία που να αποτυπώνει το σημερινό πολιτικό τοπίο, θα διαλέγαμε την εικόνα ενός δρόμου στον οποίο διαδηλώνουν δύο μεγάλες ομάδες ανθρώπων και ίσως κάποιες μικρότερες, με πολύ περισσότερους ανθρώπους όμως να παρακολουθούν μάλλον αδιάφορα στις δύο άκρες του δρόμου. Σημαντική λεπτομέρεια θα ήταν ότι ο δρόμος καταλήγει σε αδιέξοδο το οποίο όμως οι διαδηλωτές αγνοούν. Ο εκλογικός ανταγωνισμός μοιάζει να μην αφορά σήμερα τους μισούς περίπου Eλληνες, αυτοί είναι οι θεατές στην άκρη του δρόμου. Όσοι ενδιαφέρονται είναι ήδη παραταγμένοι πίσω από κάποια σημαία στον δρόμο και έχουν ήδη μάθει απέξω τα συνθήματα της κεφαλής της πορείας τους. Δεν ακούνε, δεν αμφιταλαντεύονται και δεν βλέπουν ότι θα βρεθούν σύντομα στο αδιέξοδο.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η πρώτη κάλπη του 2023 δεν αναμένεται να δώσει σημαντικές διαφορές από την κάλπη του 2019, καθώς οι «θεατές» -ίσως περισσότεροι από όσοι το 2019- δεν θα ρίξουν την ψήφο τους και οι «διαδηλωτές» δεν θα αλλάξουν την ψήφο τους. Η διαφορά με το 2019 θα βρίσκεται στην κατανομή των εδρών, καθώς η απλή αναλογική θα οδηγήσει στη σημαντική μείωση της κοινοβουλευτικής δύναμης του πρώτου κόμματος. Με δεδομένα, κατά πρώτον, την απροθυμία των κομματικών ηγεσιών να συνεργαστούν μεταξύ τους και, κατά δεύτερον, τον φανατισμό των «διαδηλωτών» του δρόμου, η κατανομή των εδρών που θα προκύψει από την εφαρμογή της απλής αναλογικής θα οδηγήσει σε πολιτικό αδιέξοδο, το οποίο φοβάμαι ότι δεν θα λύσει ούτε η δεύτερη κάλπη της ενισχυμένης αναλογικής.

Επιτρέψτε μου και ένα μικρό σχόλιο για τη ΔΕΘ, την οποία αναφέρατε στην ερώτησή σας. Το πέρασμα των πολιτικών αρχηγών από τη Θεσσαλονίκη δεν άλλαξε κανέναν συσχετισμό δυνάμεων. Απλώς λειτούργησε ως «γενική πρόβα» για τα νέα συνθήματα που θα χρησιμοποιήσουν οι «διαδηλωτές».

Πάντως στη ΔΕΘ, για πρώτη φορά, οι πολιτικοί αρχηγοί έθεσαν ξεκάθαρα διλήμματα αναφορικά με τις εκλογές της απλής αναλογικής. Δηλαδή έδειξαν να συμπεριλαμβάνουν στον σχεδιασμό τους τις συνθήκες της απλής αναλογικής…

Χωρίς βέβαια να προτείνουν κάποια συγκεκριμένη λύση στο αδιέξοδο. Η ΝΔ δαιμονοποίησε την απλή αναλογική ως παράγοντα πολιτικής αστάθειας και εισήγαγε τον όρο «τερατογένεση» για να περιγράψει το ενδεχόμενο μιας συμμαχικής κυβέρνησης που δεν την περιλαμβάνει. Και ο ΣΥΡΙΖΑ, στην προσπάθειά του να αποκρούσει τα περί «τερατογένεσης», διευκρίνισε ότι δεν θα επιδιώξει την «προοδευτική διακυβέρνηση», όπως και αν ορίζεται αυτή, παρά μόνο αν είναι ο νικητής των εκλογών. Τίποτα από τα παραπάνω δε συνιστούν στρατηγικούς σχεδιασμούς εν όψει των εκλογών της απλής αναλογικής. Είναι απλώς εναλλακτικές διατυπώσεις της κεντρικής επιθυμίας τους για νίκη και μόνο νίκη.

Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι ούτε το ΠΑΣΟΚ έχει παρουσιάσει κάποιο σχέδιο εν όψει του αδιεξόδου που περιγράψαμε. Στην περίπτωσή του, υπάρχει ο κίνδυνος να φορτωθεί την ευθύνη του αδιεξόδου, καθώς ως το τρίτο κόμμα θα είναι εκείνο από το οποίο θα αναμένει κανείς την επιλογή στήριξης της μίας ή της άλλης πλευράς.

Εκτιμάτε πως υπάρχει στο εκλογικό σώμα πρόθεση να ψηφίσει με πιο χαλαρά χαρακτηριστικά στις εκλογές της απλής αναλογικής θεωρώντας δεδομένο πως θα ακολουθήσουν δεύτερες εκλογές; 

Η απλή αναλογική δεν έχει ουσιαστικά εισαχθεί στη δημόσια συζήτηση και συνεπώς οι πολίτες δεν έχουν προχωρήσει σε σχεδιασμούς τακτικής ψήφου στην πρώτη και στη δεύτερη κάλπη. Με άλλα λόγια, αντιμετωπίζουν τις εκλογές της απλής αναλογικής όπως τις προηγούμενες ή και τις επόμενες. Τη διαφορά στην εκλογική συμπεριφορά τους ίσως θα έκανε η εμφάνιση ενός νέου κόμματος, το οποίο θα προσέλκυε ευκολότερα την «χαλαρότερη ψήφο» των εκλογών της απλής αναλογικής. Μια τέτοια εξέλιξη ίσως να μείωνε και το ποσοστό αποχής, το οποίο στις πρώτες εκλογές αναμένεται να είναι σημαντικά υψηλότερο. Αυτή ίσως να είναι η μόνη ένδειξη χαλαρότητας στις εκλογές της απλής αναλογικής.

Συνεπώς η απόφαση του Πρωθυπουργού να μην αλλάξει τον εκλογικό νόμο αποδεικνύεται κομβική για τις πολιτικές εξελίξεις. Θεωρείτε πως ο κ. Μητσοτάκης έχει πάρει ένα μεγάλο ρίσκο με τη συγκεκριμένη απόφαση ή ότι το εκλογικό σώμα θα του πιστώσει την απόφαση αυτή; 

Όντως είναι μια κομβική απόφαση, καθώς η πιθανότητα συγκέντρωσης αυτοδυναμίας της ΝΔ -του κόμματος που δείχνει σε όλες τις μετρήσεις να προηγείται σημαντικά- με τον ισχύοντα νόμο δεν είναι μεγάλη, ιδιαιτέρως μάλιστα αν πετύχει την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση και ένα έβδομο κόμμα. Άρα πράγματι ο κ. Μητσοτάκης πήρε το ρίσκο της αδυναμίας σχηματισμού κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας μετά τις δεύτερες εκλογές. Παρόλα αυτά, εκτιμώ ότι το ρίσκο της απώλειας της αξιοπιστίας του θα ήταν πολύ μεγαλύτερο, σε περίπτωση εσπευσμένης και μη δικαιολογήσιμης αλλαγής του εκλογικού νόμου. Ο κ. Μητσοτάκης έχει δομήσει προσεκτικά το προφίλ του πρωθυπουργού που υπερασπίζεται μέχρι εσχάτων την πολιτική ορθότητα. Το προφίλ αυτό τραυματίστηκε από την αποκάλυψη των παρακολουθήσεων του τηλεφώνου του κ. Ανδρουλάκη. Μια απόφαση αλλαγής των όρων του εκλογικού παιχνιδιού στη δεδομένη χρονική στιγμή δεν θα ήταν σοφή.

Τελικά, η υπόθεση των παρακολουθήσεων έχει επηρεάσει την κρίση του εκλογικού σώματος; Θεωρείτε πως μπορεί να ευνοήσει την αντιπολίτευση στο δρόμο προς τις κάλπες; 

Η υπόθεση των παρακολουθήσεων τσαλάκωσε την εικόνα του Πρωθυπουργού, ιδιαιτέρως στα μάτια εκείνων των ψηφοφόρων του που δεν ανήκαν στο παραδοσιακό κοινό της ΝΔ και τον είχαν στηρίξει προσωπικά ως υπερασπιστή της πολιτικής ορθότητας, της θεσμικής ισχύος και εν γένει της μετριοπάθειας. Αυτή η απογοήτευση ίσως οδηγήσει ένα μέρος αυτού του κατά κάποιον τρόπο «προσωπικού ακροατηρίου Μητσοτάκη» στην αποχή. Στις έρευνες κοινής γνώμης δεν υπάρχουν ενδείξεις μετακίνησής τους στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης, με την εξαίρεση περιορισμένων διαρροών προς το ΠΑΣΟΚ. Γενικά, το ζήτημα των παρακολουθήσεων δεν αναμένεται να επιδράσει ουσιαστικά στη διαμόρφωση των εκλογικών προτιμήσεων αφενός λόγω του κυνισμού των πολιτών έναντι φαινομένων κατάχρησης της εξουσίας από την εκάστοτε κυβέρνηση, αφετέρου λόγω της υψηλής προτεραιότητας που αποδίδεται από την κοινή γνώμη στα θέματα της ακρίβειας και της ενεργειακής επάρκειας. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι το ζήτημα δεν θα βρίσκεται και τους επόμενους μήνες στη δημόσια σφαίρα, καθώς είναι βέβαιο πως ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ δεν θα το απεντάξουν από τον λόγο τους.

Βλέπετε πιθανό το ενδεχόμενο αλλαγής του συσχετισμού δυνάμεων στο ελληνικό κομματικό σύστημα λόγω της ενίσχυσης του ακροδεξιού χώρου; Η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη μπορεί να παρασύρει και το δικό μας εκλογικό σώμα σε αντίστοιχες συμπεριφορές; 

Το ακροδεξιών αποκλίσεων εκλογικό κοινό στην Ελλάδα δεν εξαφανίστηκε με την καταδίκη της Χρυσής Αυγής, ούτε άλλωστε βρισκόταν εκλογικά τοποθετημένο εξ ολοκλήρου μέσα στην ψήφο της Χρυσής Αυγής κατά την περίοδο 2012-2019. Οι έρευνες κοινής γνώμης -ιδιαιτέρως εκείνες που διεξάγονται διαδικτυακά δημιουργώντας εντονότερη αίσθηση ανωνυμίας- δίνουν αξιοσημείωτα ποσοστά στο κόμμα του Ηλία Κασιδιάρη, ποσοστά που θα του εξασφάλιζαν πιθανώς και την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση στην περίπτωση που το κόμμα κατάφερνε να κατεβάσει ψηφοδέλτια στο σύνολο της επικράτειας. Ωστόσο, το παρελθόν της Χρυσής Αυγής, συνεχιστής της οποίας παρουσιάζεται να είναι ο Ηλίας Κασιδιάρης, καθώς και η συνεπής περιθωριοποίηση του χώρου από τα υπόλοιπα κόμματα, λειτουργούν ως παράγοντες ανάσχεσης της απήχησης του κόμματος.

Στα παραδείγματα των ευρωπαϊκών εκλογών που ανέδειξαν προσφάτως ενισχυμένα κόμματα του ακροδεξιού χώρου εντοπίζεται ένα διαφορετικό χαρακτηριστικό: η στήριξη του ακροδεξιού χώρου από τα παραδοσιακά κόμματα της Κεντροδεξιάς. Η συμπόρευση της Κεντροδεξιάς με τον ακροδεξιό χώρο λειτουργεί ως «πλυντήριο» της αντί-δικαιωματικής και αντί-δημοκρατικής ατζέντας της Άκρας Δεξιάς και τελικά κανονικοποιεί κόμματα που στην πραγματικότητα απορρίπτουν τον κοινοβουλευτισμό. Όσο διατηρείται αυτή η ζώνη «υγειονομικής προστασίας» από τον ακροδεξιό λόγο, η γιγάντωση ενός ακροδεξιού μορφώματος στην Ελλάδα θα είναι μάλλον απίθανη. Αν μάλιστα η απόσταση από την Άκρα Δεξιά συνοδευτεί από απτές προτάσεις πολιτικής για τις δοκιμαζόμενες κοινωνίες από την πλευρά των κομμάτων του κεντρώου χώρου, πέραν δηλαδή από την απλή ηθική και πολιτική απαξίωση της Άκρας Δεξιάς, η απήχηση της Άκρας Δεξιάς θα μειώνεται.

Google News

Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

BEST OF LIQUID MEDIA