Για τη Διάσκεψη της Γιάλτας έχουν γραφτεί πολλά, πάρα πολλά, και έχουν ειπωθεί άλλα τόσα. Από υπερβολές και ακρότητες μέχρι και θεωρίες συνωμοσίας. Λέγεται πως στη Γιάλτα οι ισχυροί του κόσμου, αφού «καθάρισαν» με τον ημιπαράφρονα Αδόλφο Χίτλερ που βύθισε στο σκοτάδι τον πλανήτη, έκαναν τα δικά τους «παιχνίδια» προκειμένου να ισχυροποιήσουν τις θέσεις τους.
Αυτή είναι η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή είναι πως στη Διάσκεψη της Γιάλτας δεν έγινε κάποια διαπραγμάτευση, δεν ειπώθηκε κάτι που δεν ήταν ήδη γνωστό.
Το είχε περιγράψει περίφημα, άλλωστε, ο ιστορικός Ρειμόν Καρτιέ: «Λέγεται ότι η διάσκεψη εκείνη παρέδωσε στη σοβιετική αυτοκρατορία 100 εκατομμύρια Ευρωπαίων. Αυτό συμβολικά μόνο αληθεύει. Η Γιάλτα υπήρξε απλώς τόπος διαπιστώσεως και επικυρώσεως του τετελεσμένου γεγονότος».
Απλά οι Ρούσβελτ, Τσώρτσιλ και Στάλιν, προκειμένου να μην βρεθούν ξαφνικά από σύμμαχοι να πολεμούν ο ένας τον άλλο, έδωσαν τα χέρια και αποφάσισαν πως μπορούν να... μισιούνται ειρηνικά!
Ο δρόμος προς την Γιάλτα
Στις 16 Απριλίου 1945 οι δυνάμεις του Κόκκινου Στρατού ξεκίνησαν την τελική έφοδο με στόχο το Βερολίνο. Οι Σοβιετικοί, μετά τη νίκη τους στην, επικών διαστάσεων, Μάχη του Στάλινγκραντ είχαν πάρει στο... κυνήγι της ναζιστικές ορδές που το μόνο που έκαναν ήταν να υποχωρούν.
Ο Αδόλφος Χίτλερ αρνήθηκε να παραδοθεί και έτσι αυτή η χαμένη μάχη κράτησε λίγες ημέρες ακόμα. Όταν ο «φύρερ» είδε πως είχε σβήσει και η παραμικρή ελπίδα έβαλε τέλος στη ζωή του, μέσα στο υπόγειο καταφύγιό του, στις 30 Απριλίου 1945.
Στις 7 και 8 Μαΐου η Γερμανία υπέγραψε την άνευ όρων συνθηκολόγησή της. Η Ευρώπη πανηγύρισε ξέφρενα το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο οποίος τελείωσε και τυπικά στις 2 Σεπτεμβρίου 1945 όταν συνθηκολόγησε και η Ιαπωνία και αφού είχαν προηγηθεί οι δύο ατομικές βόμβες σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι.
Όλα τα παραπάνω είναι οι επίσημες ημερομηνίες και τα επίσημα γεγονότα. Στην ιστορία, ωστόσο, υπάρχουν αυτά που φαίνονται και υπάρχουν και αυτά που δεν φαίνονται. Και μαντέψτε. Αυτά που δεν φαίνονται είναι τα καλύτερα.
Όσο ακόμα στα μέτωπα του πολέμου τίποτα δεν είχε κριθεί και οι Ναζιστικές δυνάμεις προσπαθούσαν να αντεπιτεθούν, οι ηγέτες της Βρετανίας, των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης, ήξεραν πως έπρεπε να έρθουν σε μια συνεννόηση για την επόμενη ημέρα στην Ευρώπη αλλά και τον κόσμο καθώς κανείς δεν ήθελε, αφού θα είχε ηττηθεί η Γερμανία, να οδηγηθεί η Γηραιά Ήπειρος σε έναν νέο πόλεμο.
Ήταν προφανές πως οι ιδεολογικο-κοινωνικό-πολιτικές διαφορές που υπήρχαν ανάμεσα σε Δυτική και Ανατολική Ευρώπη πριν από το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν θα εξαφανίζονταν ως διά μαγείας μετά από αυτόν.
Οι τρεις ισχυροί του πλανήτη, βλέποντας και γνωρίζοντας, πως το τέλος του Χίτλερ πλησιάζει και αργά ή γρήγορα θα έρθει και αυτό που λέμε «επόμενη ημέρα», αποφάσισαν πως θα πρέπει να κάτσουν στο τραπέζι του διαλόγου προκειμένου να απομακρύνουν το ενδεχόμενο του Γ' Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι βολιδοσκοπήσεις ανάμεσα στις τρεις πλευρές είχαν ήδη ξεκινήσει από το καλοκαίρι του 1944. Όλα ήταν συμφωνημένα. Στο μόνο που υπήρχε διαφωνία ήταν το πού θα γίνει αυτή η συνάντηση. Ο Τσώρτσιλ είχε προτείνει μία σειρά από μεγάλες πόλεις (ανάμεσα σε αυτές ήταν και η Αθήνα) αλλά ο Στάλιν ήταν ανένδοτος.
Ήθελε η κρίσιμη αυτή συνάντηση να γίνει σε Σοβιετικό έδαφος. Ο Τσώρτσιλ αρχικά προσπάθησε να αντιδράσει αλλά όταν είδε πως ο Στάλιν δεν θα υποχωρούσε, ήρθε σε επικοινωνία με τον Ρούσβελτ και τον ρώτησε αν ήταν διατεθειμένος να κάνει ένα τόσο μεγάλο και επικίνδυνο ταξίδι.
Όταν και ο Ρούσβελτ άναψε το «πράσινο φως», ο Τσώρτσιλ έστειλε επιστολή στον Στάλιν και του είπε πως δέχονται να πάνε σε σοβιετικό έδαφος. Στις 10 Ιανουαρίου ο Σοβιετικός ηγέτης έστειλε μία εξαιρετικά ευγενική επιστολή στον βρετανό πρωθυπουργό στην οποία του ζητούσε να δεχθεί: «όπως τόπος συναντήσεως ορισθή η Γιάλτα και ημερομηνία συναντήσεως η 2α Φεβρουαρίου».
Ο Τσώρτσιλ, δύο ημέρες μετά, έστειλε στον Στάλιν την απάντησή του: «Οκέι, και κάθε καλήν ευχήν»!
Μπορεί όταν ξεκίνησαν οι συζητήσεις για τη συνάντηση Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ, Στάλιν, να υπήρχε μεγάλη αισιοδοξία για την έκβαση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν, όμως, τελικά ξεκίνησε τα πάντα είχαν (ουσιαστικά) τελειώσει αφού ο Κόκκινος Στρατός βρισκόταν κάτι λιγότερο από 100 χιλιόμετρα από την καρδιά του Βερολίνου!
Τι (πραγματικά) αποφασίστηκε στη Γιάλτα
Η διάσκεψη ξεκίνησε στις 4 Φεβρουαρίου στο μέγαρο της Λιβάντια (Livadia) που βρίσκεται κοντά στην πόλη της Γιάλτας, ένα παραθαλάσσιο θέρετρο στη σοβιετική Κριμαία. Η διάσκεψη ολοκληρώθηκε μία ημέρα σαν σήμερα, στις 11 Φεβρουαρίου. Ποιος ήταν νικητής;
Ξεκάθαρα ο Στάλιν! Ο Ρούσβελτ στην πραγματικότητα ήταν πολύ άρρωστος (υπέφερε από βαριά μορφή πολιομυελίτιδας) για να του φέρει οποιαδήποτε αντίρρηση. Δύο μήνες μετά, άλλωστε, ο πρόεδρος των ΗΠΑ πέθανε. Ο Τσώρτσιλ, παλιά «αλεπού» στο χώρο της πολιτικής και της διπλωματίας, γνώριζε πως η Βρετανική Αυτοκρατορία βρισκόταν σε κακό χάλι και πως δεν θα μπορούσε να πάει σε πόλεμο με τον πανίσχυρο Στάλιν.
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, αυτό που ήθελε η «Δυτική» πλευρά της διάσκεψης ήταν να κρατήσουν τον Στάλιν στα εδάφη του και κυρίως να κρατήσουν την κρίσιμη (από κάθε άποψη αλλά κυρίως γεωπολιτικά) Πολωνία έξω από τη σφαίρα επιρροής του. Δεν τα κατάφεραν.
Τι και αν οι τρεις τους αποφάσισαν ελεύθερες εκλογές. Ο Στάλιν ήξερε πως είχε στο «τσεπάκι» του την Πολωνία. Και το πέτυχε. Ιστορικά, μάλιστα, το πέτυχε δύο φορές. Μία προπολεμικά με τους Ναζί (Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ) και μία μεταπολεμικά με τη Διάσκεψη της Γιάλτας.
Όσο πίεζε ο Στάλιν τόσο υποχωρούσαν Ρούσβελτ και Τσόρτσιλ. Ο Σοβιετικός ηγέτης «πατούσε» στο γεγονός πως ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει ακόμα και πως ΗΠΑ και Βρετανία ζητούσαν την βοήθειά του. Κάθε φορά που εκείνοι του έλεγαν να ενισχύσει τον αγώνα και της Ιαπωνίας, εκείνος εστίαζε στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Και τα κατάφερε. Δεν χρειάστηκε να γίνουν ελεύθερες εκλογές όχι μόνο στην Πολωνία αλλά σε καμία χώρα αυτού που ψυχροπολεμικά αποκαλούσαμε «Ανατολικού Μπλοκ».
Κάπως έτσι (ανεπίσημα) οι τρεις ηγέτες μοίρασαν τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής. Συμφώνησαν, ουσιαστικά, να μην μπλέξει ο ένας στα πόδια του άλλου, την επόμενη ημέρα. Ο Στάλιν κέρδισε μια ζώνη ασφαλείας από κράτη – δορυφόρους γύρω από την ΕΣΣΔ. Ο Ρούσβελτ κέρδισε συμμάχους στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας και ο Τσώρτσιλ κέρδισε να κρατήσει «περιφραγμένο» τον ασταμάτητο Στάλιν.
Επίσημα, στη Διάσκεψη της Γιάλτας:
- Εγκρίθηκε «η διακήρυξη για την απελευθερωμένη Ευρώπη», ένα κείμενο που δεσμευόταν ότι οι μεγάλες δυνάμεις θα βοηθούσαν όλες τις χώρες να ορθοποδήσουν και να αποκτήσουν τις κυβερνήσεις που επιθυμούσαν.
- Ουσιαστικά γεννήθηκε ο ΟΗΕ με την αποδοχή της φόρμουλας του Ρούσβελτ για τις ψηφοφορίες στο Συμβούλιο Ασφαλείας και ορίστηκε η ιδρυτική διάσκεψη να γίνει τον Μάιο του 1945.
- Απορρίφθηκε, ύστερα από αντίδραση της ΕΣΣΔ, η πρόταση Τσώρτσιλ και Ρούσβελτ για διαμελισμό της Γερμανίας.
- Εκφράστηκε η θέληση και των τριών να εκμηδενιστεί ο γερμανικός μιλιταρισμός ώστε η ειρήνη να μην απειληθεί ξανά από τη Γερμανία.
- Αποφασίστηκαν οι ζώνες κατοχής του γερμανικού κράτους και κλήθηκε και η Γαλλία να καταλάβει μία απ’ αυτές.
- Για την είσοδο της Σοβιετικής Ένωσης στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, συμφωνήθηκε ότι αυτό θα γινόταν 2 με 3 μήνες μετά τη λήξη του πολέμου στην Ευρώπη.
- Διευθετήθηκαν τα ζητήματα που είχαν δημιουργηθεί σε Γιουγκοσλαβία και Πολωνία.
Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά αξίζει και στο ότι, παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα, στη διάσκεψη της Γιάλτας η Ελλάδα δεν ήταν επίσημα στην ατζέντα της συνάντησης. Στο περιθώριο των εργασιών, όμως, έγιναν κάποιες αναφορές κυρίως από την πλευρά του Στάλιν.
Στα ντοκουμέντα που διατήρησαν οι ΗΠΑ προκύπτει ένας διάλογος ανάμεσα στον ηγέτη της ΕΣΣΔ και τον Τσόρτσιλ.
Την επομένη της Διάσκεψης της Γιάλτας υπογράφηκε στην Αθήνα η «Συμφωνία της Βάρκιζας».
Πολλοί συνέδεσαν τα δυο γεγονότα και υποστήριζαν πως η «Βάρκιζα» είναι απόρροια της «Γιάλτας».
Αυτό, ωστόσο, για πρακτικούς λόγους θα ήταν αδύνατον. Κανείς στο ΕΑΜ και το ΚΚΕ δεν γνώριζε ότι παράλληλα με τη Διάσκεψη στη Βάρκιζα γινόταν και η Διάσκεψη στη Γιάλτα. Οι συναντήσεις των τριών ηγετών της αντιχιτλερικής συμμαχίας, λόγω του πολέμου, γίνονταν πάντοτε με απόλυτη μυστικότητα - ελάχιστοι τις γνώριζαν - και οι αποφάσεις τους κοινοποιούνταν πολύ αργότερα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
