Της Έφης Τσιβίκα
Σε διαφορετικά μήκη κύματος εκπέμπει η παγκόσμια κοινότητα σχετικά με την απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν να στηρίξει την πρόταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) περί απελευθέρωσης των πατεντών των εμβολίων έναντι της Covid-19. Στόχος της πρότασης του ΠΟΥ είναι η άμεση και μεγαλύτερη πρόσβαση όλων των χωρών, με στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας.
H δήλωση της προέδρου της Κομισιόν Ουρσούλα φον ντερ Λάιεν ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να συζητήσει οποιαδήποτε πρόταση αντιμετωπίζει την κρίση με αποτελεσματικό και ρεαλιστικό τρόπο πυροδότησε ακόμα πιο έντονο δημόσιο διάλογο, με ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες να παίρνουν ήδη θέση υπέρ ή κατά ενός τέτοιου ενδεχομένου.
Στο πλαίσιο της παγκόσμιας συζήτησης που διεξάγεται, οι «θιασώτες» της απελευθέρωσης των πατεντών, υποστηρίζουν ότι μια τέτοια πρακτική θα οδηγήσει σε μείωση των τιμών και θα δώσει θεωρητικά τη δυνατότητα παραγωγής των εμβολίων και από άλλες φαρμακευτικές εταιρείες σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, άλλοι «βλέπουν» τη λύση στην αύξηση της παραγωγής από τα ήδη εξιδεικευμένα εργοστάσια με τα οποία συνεργάζονται οι εταιρίες που εφηύραν τα εμβόλια, προστατεύοντας την δυνατότητα έρευνας και την καινοτομία.
Σε κάθε περίπτωση, κοινή παραδοχή είναι ότι, πέρα από το ηθικό ζήτημα, χωρίς εκτεταμένους εμβολιασμούς στο σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού το συντομότερο δυνατό, ο κίνδυνος αναζωπύρωσης της πανδημίας και πιθανής εμφάνισης νέων μεταλλάξεων δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί. Άλλωστε, πολλοί επιστήμονες έχουν κατά καιρούς δηλώσει ότι χωρίς ευρεία πρόσβαση όλων των χωρών στα εμβόλια η πανδημία είναι αδύνατο να εξαφανιστεί.
Η ανησυχία πηγάζει από το γεγονός ότι σχεδόν οι μισές από όλες τις δόσεις των εμβολίων που έχουν διατεθεί μέχρι στιγμής έχουν χορηγηθεί στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, ενώ πολλές φτωχότερες χώρες έχουν εμβολιάσει λιγότερο από το 1% του πληθυσμού τους. Στις φτωχότερες χώρες εξαντλούνται ήδη τα αποθέματα από την περιορισμένη κατανομή των εμβολίων και υπάρχει ανησυχία για τη διαθεσιμότητα περαιτέρω δόσεων, τη στιγμή που τα σοβαρά κρούσματα του ιού στην Ινδία έχουν εντείνει τους φόβους για αύξηση των ανθεκτικών στα εμβόλια στελεχών.
Τι σημαίνει λήξη πατέντας;
Η έγκριση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας (πατέντα) από μία κυβέρνηση παραχωρεί αυτομάτως στον κάτοχο το δικαίωμα μονοπωλίου για περιορισμένο χρονικό διάστημα, συνήθως για 20 χρόνια. Η υπόσχεση μονοπωλίου δίνει στον κάτοχο της πατέντας περισσότερα κίνητρα να αναλάβει το ρίσκο που εμπεριέχει η έρευνα και ανάπτυξη ενός προϊόντος και να το διαθέσει στην αγορά. Παράλληλα, η εταιρεία μπορεί να δώσει μια υψηλή τιμή στο προϊόν για περιορισμένο χρονικό διάστημα προκειμένου να καλύψει αυτήν την επένδυση.
Μόλις μία πατέντα λήξει, δίνεται η δυνατότητα παραγωγής του προϊόντος και σε άλλες εταιρείες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα γενόσημα φάρμακα. Ο ανταγωνισμός συνήθως μειώνει τις τιμές και εξασφαλίζει μεγαλύτερη πρόσβαση για όσους θέλουν ή χρειάζονται το προϊόν. Για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, το σύστημα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας διαθέτει μια σειρά δικλείδων ασφαλείας που επιτρέπουν στις κυβερνήσεις να παρέμβουν προτού λήξει ο περιορισμένος χρόνος.
Η πιο σημαντική δικλείδα ασφαλείας για την παραγωγή εμβολίων Covid -19 είναι η υποχρεωτική άδεια. Με βάση τις δημόσιες ανάγκες - συμπεριλαμβανομένων των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για την υγεία - μια κυβέρνηση μπορεί να επιτρέψει σε άλλους να παράγουν το προϊόν, συνήθως με εύλογο δικαίωμα ή αμοιβή, που καταβάλλεται στον κάτοχο του διπλώματος ευρεσιτεχνίας.
Τι προβληματίζει την φαρμακοβιομηχανία;
Η φαρμακευτική βιομηχανία αντιτίθεται σε μια τέτοια προοπτική, υποστηρίζοντας ότι η αναστολή της προστασίας των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στις συνεχιζόμενες ερευνητικές προσπάθειες κατά του ιού και θα θέσει σε κίνδυνο την παραγωγή ασφαλών, υψηλής ποιότητας εμβολίων. Η απόφαση των ΗΠΑ να στηρίξουν την πρόταση περί κατάργησης της πνευματικής ιδιοκτησίας στα εμβόλια για την Covid-19 «είναι απογοητευτική», δήλωσε σε ανακοίνωσή της η Διεθνής Ομοσπονδία Φαρμακοβιομηχανιών (IFPMA).
«Είμαστε απόλυτα ευθυγραμμισμένοι με τον στόχο τα εμβόλια κατά της Covid-19 να μοιράζονται γρήγορα και δίκαια σε όλο τον κόσμο. Εντούτοις, όπως συνεχίζουμε να λέμε, μια προσωρινή άρση της πατέντας είναι η κοινή αλλά λάθος απάντηση σε ένα σύνθετο πρόβλημα», υπογράμμισε η Ομοσπονδία, που έχει έδρα στην Γενεύη.
Όπως υποστηρίζει, η άρση των πατεντών στα εμβόλια για την Covid-19 δεν θα αυξήσει την παραγωγή, ούτε θα παράσχει τις πρακτικές λύσεις που χρειάζονται για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης. Αντιθέτως, πιθανώς θα οδηγήσει σε αποσυντονισμό. Η IFPMA τόνισε ότι οι πραγματικές προκλήσεις είναι οι εμπορικοί φραγμοί, η συμφόρηση στις αλυσίδες εφοδιασμού, οι ελλείψεις πρώτων υλών και η «προθυμία των πλούσιων χωρών να αρχίσουν να μοιράζονται δόσεις με φτωχές χώρες».
Προς την ίδια κατεύθυνση η Νάταλι Μολ, γενική διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (EFPIA) χαρακτήρισε «κοντόφθαλμη» και «αναποτελεσματική» την απόφαση των ΗΠΑ, τονίζοντας ότι θέτει σε κίνδυνο την πρόοδο στην καταπολέμηση αυτής της «τρομερής» ασθένειας. «Ενώ συμφωνούμε ολόψυχα με τον στόχο της προστασίας των πολιτών σε όλο τον κόσμο μέσω των εμβολίων, η παραίτηση από τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας θα κάνει ακόμη πιο δύσκολη τη νίκη στον αγώνα κατά του κορονοϊού», δήλωσε η Μολ, τονίζοντας ότι ο κόσμος δεν πρέπει να βασιστεί σε «άγνωστα εργοστάσια» που θα αναλάβουν την «περίπλοκη διαδικασία» της παρασκευής εμβολίων.
«Μια παραίτηση (σ.σ. από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας) κινδυνεύει να εκτρέψει τις πρώτες ύλες και τις προμήθειες μακριά από καθιερωμένες, αποτελεσματικές αλυσίδες εφοδιασμού, σε λιγότερο αποδοτικούς χώρους παραγωγής, όπου η παραγωγικότητα και η ποιότητα μπορεί να είναι ένα ζήτημα», σημείωσε. Σήμερα, Παρασκευή, αναμένεται να κοινοποιηθεί και επισήμως η θέση της EPFIA.
Ο επικεφαλής της Βιομηχανικής Ένωσης του Ηνωμένου Βασιλείου, Στιβ Μπέιτς, υποστήριξε ότι η απελευθέρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας δεν είναι πανάκεια. «Η απλή παράδοση στις κυβερνήσεις των χωρών ενός βιβλίου συνταγών χωρίς τα συστατικά, τις διασφαλίσεις, την υποδομή και το εργατικό δυναμικό με τις υψηλές δεξιότητες που απαιτούνται για την παροχή ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων, δεν θα προσφέρει γρήγορα βοήθεια σε όλους όσοι τη χρειάζονται», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με την BioNTech και τον επικεφαλής της της Pfizer Άλμπερτ Μπουρλά, η πρόταση για άρση των πατεντών είναι «κενή υπόσχεση», που δεν θα μπορούσε να φέρει αποτέλεσμα. Ειδικά η τεχνολογία παραγωγής εμβολίων mRNA θα χρειαζόταν μεγάλο χρονικό διάστημα και πολλούς πόρους για να μπορέσει να μεταφερθεί σε μονάδες πέρα από τις εξειδικευμένες. Ο μεγαλύτερος, ωστόσο, κίνδυνος στην παρούσα φάση, σχετίζεται με την ήδη προβληματική τροφοδοσία με πρώτες ύλες, σύμφωνα με τον επικεφαλής της Pfizer. Όπως τόνισε, μια συμφόρεση στον ανεφοδιασμό θα μπορούσε να οδηγήσει σε πισωγύρισμα στην παραγωγή εμβολίων, επιστρέφοντας στην κατάσταση που επικρατούσε τους πρώτους μήνες του έτους.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
