Στις 29 Απριλίου του 1945, λίγο πριν το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ιταλοί αντιστασιακοί εκτελούν τον Μπενίτο Μουσολίνι και την ερωμένη του Κλάρα Πετάτσι. Την επόμενη ημέρα ένας εξαγριωμένος όχλος 5000 ανθρώπων, κλωτσούσε έφτυνε και ουρούσε στα πτώματα τους στο κέντρο του Μιλάνου της πόλης όπου γεννήθηκε ο ιταλικός φασισμός.
Το σώμα του κρεμάστηκε ανάποδα σε κεντρική πλατεία όπου ένα χρόνο νωρίτερα οι φασίστες του είχαν σκοτώσει και κρεμάσει 15 παρτιζάνους της ιταλικής Αντίστασης.
Η εικόνα με τον Ντούτσε κρεμασμένο ανάποδα στην πλατεία του Μιλάνου έχει αποτυπωθεί στον φωτογραφικό φακό και είναι μία από τις πιο δυνατές εικόνες και στιγμές του καταστροφικότερου πολέμου της ανθρωπότητας.
Μια εικόνα η οποία ακόμα και σήμερα είναι επίκαιρη και την συναντήσαμε και στο πρόσφατο Σέλτικ-Λάτσιο για το Champions League. Και αυτό γιατί η αναμέτρηση μεταξύ των δύο ομάδων δεν είναι πλέον ένας απλός αγώνας, αλλά η σύγκρουση μεταξύ δύο οπαδικών κουλτούρων, μεταξύ της Αριστεράς από την μία και του Φασισμού από την άλλη.
Η αρχή της έχθρας
Πως όμως προέκυψε αυτή διαμάχη; Όλα ξεκίνησαν πριν τέσσερα χρόνια στο Europa League όταν οι οπαδοί της Λάτσιο που βρέθηκαν στην Γλασκώβη ξεκίνησαν τους φασιστικούς χαιρετισμούς στους δρόμους της πόλης.
Η απάντηση των οπαδών της Σέλτικ ήρθε την ώρα του αγώνα όταν ανέβασαν ένα πανό με τον Μουσολίνι κρεμασμένο ανάποδα και το μήνυμα: «Follow Your Leader (Ακολούθα τον ηγέτη σου)».
Η πολιτική έχει διεισδύσει για τα καλά στις εξέδρες και πλέον υπάρχουν ultras που είναι βαθιά πολιτικοποιημένοι. Δύο γκρουπ οπαδών που βρίσκονται στα δύο ιδεολογικά άκρα είναι αυτό της Σέλτικ και της Λάτσιο.
Στην άκρα αριστερά αυτοί της Σέλτικ και στην άκρα δεξιά οι αντίστοιχοι των Ιταλών. Προφανώς και υπάρχουν οπαδοί και άλλων ιδεολογιών στις τάξεις των δύο ομάδων αλλά η γενική εικόνα δεν αλλάζει.
Και αυτό έχει να κάνει με την οπαδική κουλτούρα ή κουλτούρα των ultras. Μια έννοια που δημιουργήθηκε στην Ιταλία των δεκαετιών του 60' και του 70' για να εδραιωθεί τις επόμενες δύο δεκαετίες και αναφέρεται στο πως οπαδοί οργανωμένοι σε συλλογικότητες τα γνωστά γκρουπ-σύνδεσμοι έχουν ένα κοινό κώδικα (από τον τρόπο ντυσίματος μέχρι τις σημαίες έως τα ραντεβού με αντίπαλους οπαδούς για ξεκαθάρισμα λογαριασμών).
Το «ultra culture» απέκτησε τεράστια οικονομική δύναμη, ενώ παράλληλα αποτέλεσε κι ένας τρόπος πολιτιστικής και αθλητικής έκφρασης. Ειδικά στην Ιταλία η επίδραση αυτής της κουλτούρας ενσωματώθηκε πλήρως με την καθημερινότητα της χώρας.
Η ριζοσπαστικοποίηση των ultras στην Ιταλία
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει Τζέιμς Μονταζ στο βιβλίο του 1312: «Όλα ξεκινάνε με την λέξη «ultra», που σημαίνει «πάω πιο πέρα» στα λατινικά, και βρίσκει μια θέση στην ψυχή της Ιταλίας σε μια εποχή που η ίδια η χώρα μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αλλάζει.
Από τον φασισμό του Μουσολίνι στην τρομερή ανάπτυξη τις δεκαετίες του 50' και του 60' μέχρι τα Μολυβένια χρόνια που παραλίγο να οδηγήσουν την χώρα ακόμα και στον εμφύλιο.
Ξαφνικά βλέπουμε όλο και περισσότερες ομάδες να ενώνονται κάτω από μια κοινή ταυτότητα σε έναν όλο και πιο εξατομικευμένο κόσμο. Σημείο αναφοράς είναι ο σύλλογος, η ομάδα.
Παράλληλα υπάρχει και η έννοια του campanilismo, που σημαίνει πως πολλοί Ιταλοί έχουν μια ισχυρή σχέση όχι με την χώρα τους, αλλά με την πόλη τους και την περιοχή τους.
Αυτή η αίσθηση της ταυτότητας είναι εμφανής στον τρόπο που οι Ιταλοί περιγράφουν τον εαυτό τους. Συχνά θα ακούσετε «sono toscano» (είμαι Τοσκανός), ή «sono veneziana» (είμαι Βενετσιάνα), και όχι «sono italiano».
«Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η κουλτούρα των ultras αναδύεται ως μια προσπάθεια υποστήριξης του campanilismo, της τοπικής ταυτότητας. Ήταν μια εποχή με τα εκατέρωθεν τρομοκρατικά χτυπήματα των ακροαριστερών και ακροδεξιών οργανώσεων σε όλη την Ιταλία.
«Το κλίμα αυτό μεταφέρθηκε και στα γήπεδα με τις τεράστιες σημαίες, τα πανό, τις φωτοβολίδες και τα συνθήματα και όλο και περισσότεροι νέοι, ειδικά την δεκαετία του 80' βρίσκουν νόημα στις εξέδρες, Έτσι φτάσαμε την δεκαετία του 90' το ιταλικό πρωτάθλημα να είναι το καλύτερο στον κόσμο, και άνθρωποι από άλλες χώρες να ταυτίζονται με ομάδες αλλά και με τους οπαδούς. Έβλεπες ανθρώπους από την Ιαπωνία ή την Αφρική να λένε πως βρίσκονται στην curva sud ή curva nord».
Ο ηγέτης της Λάτσιο, ο Diabolik
Με το πέρασμα του χρόνου και με την όλο και αυξανόμενη επιρροή των ultras τόσο μεγάλωνε και η δύναμη των ηγετών τους. Ένας από αυτούς ήταν και ο Φαμπρίτσιο Πιτσιτέλι γνωστός και ως Diabolik, ο οποίος κατάφερε γρήγορα να αναδειχθεί και να γίνει ο ηγέτης των Irriducibili (οι Αδάμαστοι). Τοποθετημένοι στην δεξιά, αντισημιτικοί, βίαιοι και η παρουσία τους στην Curva Nord του Ολίμπικο έκανε τον υπόλοιπο κόσμο να τους φοβάται.
Από το 1970 και μετά οι ultras της Λάτσιο αποκτούν μια πιο ακροδεξιά ιδεολογία, νεοφασιστική. Εδώ όμως πρέπει να γίνει κατανοητό πως στην Ιταλία το κράτος δεν πολέμησε ιδιαίτερα την φασιστική ιδεολογία όπως σσυνέβη σε άλλες χώρες. Οι οπαδοί της Λάτσιο απλώς αντικατοπτρίζουν την εκλογική περιφέρεια από την οποία προέρχονται. Η Λάτσιο ήταν πάντα δεξιά.
Υπάρχουν όμως και αυτοί που πήγαν στην απέναντι πλευρά. Και η Ρόμα είναι το καλύτερο παράδειγμα. Στην Ρόμα την δεκαετία του 70′ η ταυτότητα που υπήρχε ήταν αριστερή σχεδόν κομμουνιστική κι εκφραζόταν μέσω του γνωστού γκρουπ Fedayn. Και αυτό γιατί η βάση της Ρόμα ήταν στο κέντρο της Ρώμης όπου οι κομμουνιστές κυριαρχούσαν.
Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και με τον κομμουνισμό να γίνεται λιγότερο της μόδας οι περιοχές άλλαξαν. Αυτό επηρέασε και τους ultras η ταυτότητα των οποίων επίσης άλλαξε. Οι Fedayn διαλύθηκαν και το ίδιο αναγκάστηκαν να κάνουν οι Irriducibili μετά τον θάνατο του αρχηγού τους Φαμπρίτσιο Πιτσιτέλι ΤΟ 2019 ο οποίος είχε βαρύ ποινικό μητρώο για διακίνηση ναρκωτικών και μέλος του οργανωμένου εγκλήματος της Ρώμης.
Την δεκαετία του 1980, όταν η δημοτικότητα των ultras ήταν σε άνοδο, οι οπαδοί της Λάτσιο ήταν οι πρώτοι που συνειδητοποίησαν πόσο ισχυροί είναι. Όποιος παρακολουθούσε την ιταλική τηλεόραση και το πως προωθούσε το προϊόν θα συνειδητοποιούσε πως δεν ήταν μόνο οι σούπερ σταρ των ομάδων αλλά και η ατμόσφαιρα που δημιουργούσαν οι οπαδοί.
Κι εκεί οι ultras θεώρησαν οτι δικαιούνται και αυτοί ένα κομμάτι της πίτας. Ήταν τέτοια η δύναμη των Irriducibili που υπάρχουν βίντεο να πηγαίνουν στις προπονήσεις της Λάτσιο και να δίνουν συμβουλές στους παίκτες λες και ήταν οι δάσκαλοι που μάθαιναν στα παιδιά στο σχολείο.
Όταν η Λάτσιο ιδρύθηκε ήταν ένας αθλητικός σύλλογος ακόμα και όταν ο Μουσολίνι αποφάσισε να πολιτικοποιήσει το ποδοσφαιρο. Ο Ιταλός δικτάτορας ήταν ουσιαστικά αυτός που δημιούργησε την Ρόμα αναγκάζοντας τρεις ομάδες της πόλης να ανωθούν το 1927 σε μια προσπάθεια και η πρωτεύουσα να έχει μια ομάδα που θα μπορέσει να ανταγωνιστεί τις ομάδες του Βορρά όπως την Γιουβέντους.
Η Λάτσιο παρέμενε ανεξάρτητη ίσως και από το γεγονός πως η μεγαλύτερη προσωπικότητα του συλλόγου ο Τζόρτζιο Βακάρο, ήταν γνωστός για τις φασιστικές του ιδέες. Το 2018, η Λάτσιο έδωσε επαγγελματικό συμβόλαιο στον δισέγγονο του Μουσολίνι, Ρομάνο Φλοριάνι Μουσολίνι, ενώ τον Ιανουάριο η θύρα των οργανωμένων έκλεισε λόγω συνεχόμενων ρατσιστικών συνθημάτων. Παρά το γεγονός πως η επίσημη Λάτσιο απάντησε με μια δικαιολογία του τύπου οτι το Παγκόσμιο Κύπελλο μόλις είχε διεξαχθεί στο ομοφοβικό Κατάρ, η αίσθηση της ακροδεξιάς πολιτικής ιδεολογίας στους «λατσιάλι» όχι απλά παρέμενε αλλά δυνάμωνε όλο και περισσότερο.
Η μοναδικότητα της Σέλτικ
Στην Μεγάλη Βρετανία αυτή η οπαδική κουλτούρα δεν βρήκε ποτέ πάτημα, με μοναδική εξαίρεση την Σέλτικ. Σύμφωνα με τον Μοντάζ η Σέλτικ είναι ο μοναδικός σύλλογος όσον αφορά την οργάνωση, την δύναμη, τους αριθμούς, τις χορογραφίες. Απλά η διαφορά των οπαδών της με τους αντίστοιχους της Λάτσιο είναι ότι είναι δημοκράτες.
Το βασικό στοιχείο της ταυτότητας του συλλόγου, σύμφωνα με τον ΜακΚουέιντ είναι «η ιρλανδική πτυχή». «Ο σύλλογος ιδρύθηκε εξ ολοκλήρου από έναν Ιρλανδό Διδάσκαλο, ο οποίος συχνά λανθασμένα αναφέρεται ως ιερέας, ονόματι Αδελφός Γουόλφριντ. Ο Γουόλφριντ ήταν Ιρλανδός και όλοι όσοι βοήθησαν στην ίδρυση του συλλόγου ήταν Ιρλανδοί δεύτερης γενιάς, χωρίς εξαίρεση. Παράλληλα ήταν δάσκαλος στο Bridgeton (Γλασκώβη) και συνειδητοποίησε ότι αν μπορούσαν να παρέχουν στα παιδιά φαγητό, θα ενθάρρυνε τους φτωχούς γονείς να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο.
Μετά από μερικούς φιλανθρωπικούς αγώνες ποδοσφαίρου, είδε ότι αυτός ήταν ένας τρόπος να συγκεντρώσει χρήματα για το δείπνο. Μαζί με άλλους στην ενορία, σκέφτηκε ότι έπρεπε να δημιουργήσουν τον δικό τους ποδοσφαιρικό σύλλογο. Το κλαμπ έγινε γρήγορα γνωστό για τα τραγούδια, ιρλανδικά τραγούδια, όχι υπερβολικά πολιτικά. Μέσα σε ένα χρόνο οι οπαδοί της Σέλτικ ξεκίνησαν να οργανώνουν εκδρομές στα εκτός έδρας παιχνίδια, κάτι που δεν είχε γίνει ποτέ μέχρι τότε. Ουσιαστικά οι οπαδοί της Σέλτικ επινόησαν τις εκτός έδρας εκδρομές» σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο συγγραφέας Ντέιβιντ Γκόλντμπλατ.
Έξω από το «Πάρκχεντ» στην κύρια είσοδο, υπάρχει το άγαλμα του αδελφού Γουόλφριντ για να στείλει το μήνυμα πως η κληρονομιά της Ιρλανδίας και των φιλανθρωπικών έργων του αντηχεί ακόμα και τώρα, 136 χρόνια μετά. «Ειδικά για τους σκληροπυρηνικούς, εξακολουθεί να έχει σημασία», λέει ο Πολ ΜακΚουέιντ συγγραφέας του Celtic Daft για να προσθέσει: «Οι οπαδοί ήταν αυτοί που συγκέντρωσαν τα χρήματα για την ανέγερση του αγάλματος το 2005 και όχι ο σύλλογος. Αυτό ήταν το πρώτο άγαλμα στο Σέλτικ Παρκ. Εξακολουθεί να θεωρείται σημαντικός, παρότι τα τελευταία χρόνια η καθολική ταυτότητα του συλλόγου έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω της παγκοσμιοποίησης και της εμπορευματοποίησης του ποδοσφαίρου».
Η Σέλτικ μπορεί να μην είχε ποτέ την λέξη Γλασκώβη στην ονομασία του, αλλά πλέον οι δύο λέξεις είναι ταυτόσημες με το κλαμπ. Υπάρχει ένα αγαπημένο σύνθημα που λέει «Σέλτικ, Γλασκώβη οοο» και η κουλτούρα των φιλάθλων σε μια πόλη με εμμονή με το ποδόσφαιρο ήταν πάντα έντονη.
«Μπορεί να κάνουμε εδώ μια γενίκευση, αλλά οι οπαδοί της Σέλτικ θεωρούνται ως Σκωτσέζοι-Ιρλανδοί, Καθολικοί, υποστηρικτές του IRA», σύμφωνα με τον Τζοε Μίλερ, ο οποίος γράφει για το fanzine Not The View από το 1987. «Προσωπικά μας βλέπω ως Σκωτζεζοιρλανδικό σύλλογο. Έχουμε τον ιρλανδικό εθνικισμό στο έδαφός μας από την πρώτη ημέρα ίδρυσης και μπορεί κάποιοι να θεωρούν ότι δεν είμαστε Ιρλανδοί, αλλά πολλοί από εμάς κατάγονται από Ιρλανδούς γονείς και παππούδες. Υπάρχουν ακόμα πολλά ιρλανδικά τραγούδια που τραγουδάνε οι οπαδοί. Αλλά την ίδια ώρα έχω πολλούς φίλους που απλώς πηγαίνουν να δουν τη Σέλτικ να παίζει ποδόσφαιρο, και δεν εμπλέκονται καθόλου με την πολιτική».
Η ίδρυση των Green Brigade
Η ιρλανδική ταυτότητα της Σέλτικ σήμαινε ότι ήταν έξω από το κατεστημένο και σε μια πόλη με αριστερό προσανατολισμό, η ταυτότητα αυτή έχει διατηρηθεί. Όταν to 2006 δημιουργήθηκε το γκρουπ ultras Green Brigade (Πράσινη Ταξιαρχία), έφεραν στο γήπεδο υψηλού επιπέδου υποστήριξη για ζητήματα όπως η Παλαιστίνη.
Η Πράσινη Ταξιαρχία δεν στέκεται απλά στα τραγούδια για την ομάδα, αλλά κάνει αναφορά στην κυβέρνηση, στηλιτεύει τον ρατσισμό, μιλάει για τις τράπεζες τροφίμων. Και είναι 60.000 άνθρωποι εκεί στις εξέδρες. Μπορεί να μην έχουν όλοι την ίδια άποψη, αλλά αυτές είναι καλές αξίες. Και αν ένα νεαρό παιδί το ζήσει και δει οι αξίες που θα πάρει θα είναι σημαντικές για το μέλλον του, αξίες που μπορεί να μην τις βρει αλλού».
Για τον λόγο αυτό ο Μίλερ θεωρεί πως το πανό της Πράσινης Ταξιαρχίας με τον Μουσολίνι κρεμασμένο το 2019... «Ήταν καταπληκτικό. Έκανε τους ανθρώπους να μιλάνε για το τι αντιπροσώπευε το πανό αυτό και φέρνει ξανά τέτοια θέματα στην επικαιρότητα. Και αυτό από μόνο του είναι σημαντικό».
Το πανό αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει μια αιτία διαμάχης, αφού για την κουλτούρα των ultras η μεγαλύτερη νίκη είναι να αρπάξεις το κεντρικό πανό των αντιπάλων οπαδών, να το εμφανίσεις ανάποδα μπροστά στην θύρα σου και μετά να το κάψεις. Αν συμβεί αυτό τότε υπάρχει ένας άγραφος κανόνας που λέει ότι αυτοί που έχασαν το πανό θα πρέπει να διαλυθούν. Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που οι Fedayn της Ρόμα διαλύθηκαν επειδή οι οπαδοί του Ερυθρού Αστέρα άρπαξαν το πανό τους, το πήραν πίσω στο Βελιγράδι και το έκαψαν».
«Πλέον μεταξύ των οπαδών της Σέλτικ και της Λάτσιο υπάρχει μια μεγάλη έχθρα και η αιτία είναι το πανό του Μουσολίνι καθώς και άλλο ένα που έλεγε «F*** off» στα ιταλικά», δύο πανό που είχαν βγάλει οι Σκωτσέζοι το 2019. Από όλους τους συλλόγους στην Ευρώπη, η Λάτσιο θεωρείται η πιο δεξιά και από την κλήρωση, αυτό που έχω παρατηρήσει στους οπαδούς της Σέλτικ, ακόμα και σε αυτούς που πολιτικά είναι μετριοπαθείς, είναι ότι αποκαλούν την Λάτσιο «Nazio».
Για πολλούς η κουλτούρα των ultras είναι αρνητική αλλά κάνουν λάθος. Ειδικά αν σκεφτεί κανείς πως λειτουργεί στην Γερμανία με τον κανόνα 50+1. «Αριστεροί, δεξιοί, κεντρώοι ultras — μαζεύονται εκεί γιατί έχουν έναν κοινό εχθρό, το κατεστημένο. Είδατε τους ultras της Μπάγερν Μονάχου στο Champions League να διαμαρτύρονται ενάντια στο Κατάρ και την απαγόρευση των εκδρομών. Αυτός ο χώρος κάτω από τις σωστές συνθήκες μπορεί να είναι πολιτικά προοδευτικός. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η Σέλτικ. Δείτε το μήνυμα που στέλνουν κάθε φορά. Μερικές φορές αξίζει να βλέπουμε τους ultras ως μια δεξαμενή ιδεών για νέους που αναζητούν ταυτότητα, από αριστερά ή δεξιά».
Μεταξύ των δύο συλλόγων υπάρχει και άλλη μια σύνδεση και αφορά τον Πάπα Πίο XII. Το 1950 ο Πίος κήρυξε το 1950 Ιερό Έτος κι ένας ποδοσφαιρικός αγώνας θεωρήθηκε ως μέρος της σηματοδότησης της μεταπολεμικής ειρήνης. Οι δύο σύλλογοι που επιλέχθηκαν να αντιμετωπίσουν ο ένας τον άλλον σε φιλικό ήταν η Λάτσιο και η Σέλτικ.
Έτσι, οι παίκτες της Σέλτικ ταξίδεψαν στη Ρώμη και στο Βατικανό. Όταν όμως ο αγώνας ξεκίνησε μόνο φιλικό δεν θύμιζε. Δύο παίκτες αποβλήθηκαν και όταν η Λάτσιο ταξίδεψε στην Γλασκώβη για την ρεβάνς η Σέλτικ κέρδισε εύκολα με 4-0.
Μπορεί το 1950 να είναι πλέον μακρινό, αλλά ένα αγαπημένο σύνθημα της Σέλτικ περιέχει τη φράση «αν ξέρεις την ιστορία σου» και, όπως αποδεικνύουν και τα πανό και τα συνθήματα όταν η Σέλτικ θα αντιμετωπίζει την Λάτσιο θα πρόκειται πάντα για την μάχη δύο κόσμων, της Αριστεράς εναντίον του Φασισμού.
Πηγές: Athletic, italians, 1312
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
