«Η ελευθερία της σκέψης είναι η μόνη εγγύηση ότι μια επιστημονική και δημοκρατική προσέγγιση στην πολιτική, την οικονομία και τον πολιτισμό είναι δυνατή», είχε πει ο Αντρέι Ζαχάρωφ και απόψεις σαν κι αυτή ήταν η αφορμή ο άνθρωπος που το πανίσχυρο κράτος της ΕΣΣΔ, που κάποτε του χάριζε το ένα βραβείο μετά το άλλο, τον έβαλε στο περιθώριο. Ο ίδιος, ωστόσο, δεν έκανε ούτε βήμα πίσω και προτίμησε να ζει σε μια ιδιότυπη εξορία. Οι απόψεις του για τα πυρηνικά, σήμερα περισσότερο από ποτέ, είναι ανατριχιαστικά επίκαιρες.
Ποιος ήταν ο Αντρέι Ζαχάρωφ
Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 21 Μαΐου 1921 στη Μόσχα γεννιέται ο Αντρέι Ζαχάρωφ. Το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε προϊδέαζε για τα όσα θα ακολουθήσουν στο μέλλον. Ήταν γιος του Ρώσου καθηγητή φυσικής Ντμίτρι Ιβάνοβιτς Ζάχαρωφ. Ο παππούς του, Ιβάν Ζάχαρωφ, ήταν διάσημος Ρώσος δικηγόρος και πολιτικός.
Ο μικρός Αντρέι δεν πήγε σχολείο όπως όλα τα παιδιά της ηλικίας του. Η οικογένειά του προτίμησε η πρωτοβάθμια εκπαίδευσή του να ολοκληρωθεί στο σπίτι τους με τη βοήθεια δασκάλων που του έκαναν ιδιαίτερα μαθήματα. Ο Αντρέι για πρώτη φορά πήγε σχολείο στην Α' Γυμνασίου! Στη συνέχεια, το 1938, σπούδασε στο στο Τμήμα Φυσικής του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας που λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μεταφέρθηκε στο Τουρκμενιστάν όπου και αποφοίτησε. Γύρισε στη Μόσχα το 1945 για σπουδές στο Ινστιτούτο Φυσικής στη Σοβιετική Ακαδημία Επιστημών. Στα 26 του έλαβε το διδακτορικό του.
Ο Ζαχάρωφ παίζει σημαντικό ρόλο, μαζί με τον Ιγκόρ Ταμ, στην ανάπτυξη της πρώτης βόμβας υδρογόνου της Σοβιετικής Ένωσης, της οποίας η δοκιμή γίνεται τον Αύγουστο του 1953. Συνιστά πρότυπο Σοβιετικού πολίτη. Τιμάται με το βραβείο Λένιν το 1950 και γίνεται το νεότερο μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ. Ως επιστήμονας απολάμβανε όλες τις ανέσεις και τιμές, που του επιδαψίλευε το κομμουνιστικό καθεστώς της πατρίδας του. Το 1961, όμως, όλα αλλάζουν. Και αυτό επειδή ο Ζαχάρωφ αποφάσισε να πει δημόσια όλα αυτά που σκεφτόταν τόσο καιρό...
Ο σπουδαιότερος πολέμιος των πυρηνικών
Εκείνη τη χρονιά ο τότε ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Νικήτα Χρουστσόφ, είχε αποκαλύψει τα σχέδιά του για τη δοκιμή μιας βόμβας 100 μεγατόνων στην ατμόσφαιρα! Ο Ζαχαρώφ φοβούμενος ότι τα ραδιενεργά κατάλοιπα τής δοκιμής θα είχαν ευρύτατες βλαβερές επιπτώσεις, αντιδρά έντονα και ασκεί έντονη και δημόσια κριτική. Οι αναζητήσεις του σταδιακά κατασταλάζουν σε πολιτική διαφωνία. Αρχικά επικρίνει την κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών. Σύντομα αφοσιώνεται πλήρως στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας και γίνεται ένας από τους σημαντικότερους αντιφρονούντες διανοούμενους στη Σοβιετική Ένωση.
Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα ο αγαπημένος επιστήμονας του σοβιετικού καθεστώτος μετατρέπεται σε έναν «αποδιοπομπαίο τράγο» η φωνή του οποίο θα έπρεπε να πάψει να ακούγεται. Ο Ζαχαρωφ, ωστόσο, δεν είναι διατεθειμένος να σιωπήσει. Τρία χρόνια αργότερα, προσπάθησε να ασκήσει επιρροή κατά της εισδοχής του Χρουστσόφ στην Ακαδημία Επιστημών. Το 1968 δημοσίευσε μια έκκληση – δοκίμιο με τίτλο «Σκέψεις για την πρόοδο, την ειρηνική συνύπαρξη και την ελευθερία του πνεύματος» το οποίο, που γρήγορα ξεσήκωσε θόρυβο, για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων από όλες τις πυρηνικές δυνάμεις. Εκεί τάσσεται υπέρ της εμβάθυνσης μιας στρατηγικής ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης!
Ο Ζαχάρωφ υπερασπίζεται δημόσια τους πολιτικούς κρατούμενους και συμμετέχει το 1970 στη δημιουργία της επιτροπής για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την υπεράσπιση των θυμάτων πολιτικών δικών. Λόγω των απόψεων που εκφράζει, το σοβιετικό καθεστώς τού επιβάλει ολοένα και αυστηρότερα μέτρα, ενώ πέφτει θύμα σφοδρών επιθέσεων από τον Τύπο. Ο Ζαχάρωφ τιμάται με το Νόμπελ Ειρήνης το 1975, αλλά του απαγορεύεται να εγκαταλείψει τη Σοβιετική Ένωση. Το βραβείο παραλαμβάνει αντ’ αυτού στο Όσλο η σύζυγός του, Γελένα Μπόνερ. Το 1980 αφαιρούνται από τον Ζαχάρωφ όλοι οι τιμητικοί τίτλοι και τίθεται σε κατ’ οίκον περιορισμό έως το 1986.
Στα μέσα Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς, επί «Περεστρόικα» και «Γκλάσνοστ», πλέον, οι σοβιετικές αρχές επέτρεψαν στο ζεύγος Ζαχάροφ να επιστρέψει και να εγκατασταθεί και πάλι στη Μόσχα. Το Προεδρείο τού Ανώτατου Σοβιέτ, εξάλλου, τους απένειμε χάρη και τούς αποκατέστησε σε όλα τους τα δικαιώματα. Τον Δεκέμβριο του 1988, το Ευρωκοινοβούλιο θέσπισε προς τιμήν του το «Βραβείο Ζαχάρωφ», το οποίο απονέμεται σε πρόσωπα και οργανισμούς που αγωνίζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες. Ο σπουδαίος επιστήμονας και ακτιβιστής άφησε την τελευταία του πνοή στις 14 Δεκεμβρίου 1989 σε ηλικία 68 ετών.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
