Απρίλιος 1986, το ΠΑΣΟΚ ετοιμάζεται να κλείσει έναν χρόνο εξουσίας στη δεύτερη θητεία του και το πολιτικό ενδιαφέρον έχει μετατεθεί στις επικείμενες αυτοδιοικητικές εκλογές. Η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκινά και στη χώρα ο κόσμος ετοιμάζεται για τον εορτασμό του Πάσχα, δίχως ωστόσο να γνωρίζει τι συμβαίνει αρκετά χιλιόμετρα αργότερα, στην ενιαία (ακόμη) Σοβιετική Ενωση. Για την ακρίβεια θα πρέπει να περάσουν σχεδόν τρία 24ώρα ώστε να ενημερωθεί για την έκρηξη στο πυρηνικό εργοστάσιο Τσερνόμπιλ, και ακόμη περισσότερα ώστε να αντιληφθεί τι ακριβώς έχει συμβεί και τι είναι αυτό που έχει γεμίσει με δηλητήριο τον αέρα της Ευρώπης.
Τα ξημερώματα της 26ης Απριλίου στο εργοστάσιο που είχε γκαινιαστεί το 1977 ως πρότυπο, σημειώνεται έκρηξη στον αντιδραστήρα αρ. 4 καθώς κανένα από τα δεκατρία συστήματα ασφαλείας δεν λειτούργησε. Το ατσάλινο κάλυμμα του αντιδραστήρα τινάχθηκε στον αέρα και αυτομάτως απελευθερώθηκαν τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού. Οπως είναι φυσικό το «νέφος» δεν έμεινε πάνω από τα ουκρανικά εδάφη αλλά γρήγορα εξαπλώθηκε σε όλη τη βόρεια Ευρώπη. Και μάλλον αυτό ήταν και το «κλειδί» για να ενημερωθεί ο κόσμος πως κάτι έχει συμβεί...
Δύο ημέρες αργότερα η Σουηδία καταγράφει αύξηση στα περίχωρα της Στοκχόλμης αι μόνο τότε αρχίζουν να βγαίνουν οι πρώτες πληροφορίες από τους Σοβιετικούς. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα των (επόμενων) ημερών το ποσοστό ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα της Σουηδίας ήταν πέντε φορές μεγαλύτερο ενώ στη γειτονική Φινλανδία, έξι.
Αυτή την τεράστια ανησυχία που πλέον πλανάται πάνω από όλο και περισσότερες χώρες -που ήταν σαφώς λιγότερες σε σχέση με το σήμερα μιας για ακόμη δεν έχει καταρρεύσει ο υπαρκτός σοσιαλισμός και δεν έχει αλλάξει ακόμη ο χάρτης- επιβεβαιώνουν και τα μεγάλα ενημερωτικά δίκτυα. «Το σοβιετικό πυρηνικό ατύχημα στέλνει ραδιενεργό σύννεφο στην Ευρώπη» γράφει η Washington Post ενώ ο Guardian της ίδιας ημέρας σημειώνει πως: «η Σκανδιναβία αισθάνεται τις συνέπειες του ατυχήματος του εργοστασίου».
Πληροφορίες με το σταγονόμετρο στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα οι πληροφορίες φτάνουν επίσης αργά, ενώ δεν περιγράφουν σε κανένα σημείο το μέγεθος του προβλήματος που γεννιέται. «Μεγάλων διαστάσεων, όπως φαίνεται, ατύχημα σημειώθηκε σε σοβιετικό πυρηνικό εργοστάσιο στα βόρεια του Κιέβου» αναφέρει στο δελτίο ειδήσεων της η ΕΡΤ, στο ένα από τα δύο τηλεοπτικά κανάλια που υπήρχαν στη χώρα το 1986. Μεταδόθηκε επίσης πως σύμφωνα με τις Σουηδικές αρχές, το ραδιενεργό νέφος δεν αποτελούσε κίνδυνο για την υγεία των πολιτών...
Το ίδιο ουσιαστικά επανέλαβε το τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων και λίγες ημέρες αργότερα με τον παρουσιαστή τότε Τέρενς Κουίκ να λέει πως «Ενώ το ραδιενεργό νέφος που καλύπτει ήδη τα 2/3 της Ευρώπης, χωρίς όμως να προκαλεί άμεσους κινδύνους για την υγεία των πολιτών, πληθαίνουν οι πληροφορίες για το τι συνέβη στο Τσέρνομπίλ».
«Πάσχα τρόμου» και «Πυρηνικό δέος»
Είναι πλέον Μεγάλη Τετάρτη, 30 Απριλίου. Κάποια 24ωρα μετά από την καταστροφή που πλέον είναι γνωστή παντού. Οι εφημερίδες στην Ελλάδα ενημερώνουν για τα όσα έγιναν στην ΕΣΣΔ, με την αντιμετώπιση του θέματος να ποικίλει.
«Τρόμος στην Ευρώπη» είναι ο κεντρικός τίτλος στην Απογευματινή.
Αντίστοιχα «Τα Νέα» αναφέρουν «SOS από τη Μόσχα»
Ο Ριζοσπάστης πηγαίνοντας σε... σοβιετικές γραμμές, έχει υποβαθμισμένο το θέμα στην πρώτη του σελίδα γράφοντας απλώς πως: «Ελέγχεται η κατάσταση»...
Η Καθημερινή κάνει λόγο για «Πυρηνικό δέος στην Ευρώπη...» έχοντας αναφορές και στους πρώτους νεκρούς που είχαν αναφέρει οι Σοβιετικοί.
Για «Πυρηνική κόλαση» και «βοήθεια από τους Δυτικούς» μιλά η Μεσημβρινή
Οι επόμενες ημέρες προκαλούν πανικό (και) στην Ελλάδα. Η βροχή... δαιμονοποιήθηκε καθώς συνέβαλλε ώστε να κατακάθεται η ραδιενέργεια στις καλλιέργειες. Οι περιορισμοί είχαν προς την κατανάλωση προϊόντων είχαν να κάνουν κυρίως για το γάλα προερχόμενου από αιγοπρόβατα καθώς και χορταρικών.
Ο κρατικός μηχανισμός άρχισε να κάνει συστάσεις για αποφυγή του φρέσκου γάλακτος και το καλό πλύσιμο φρούτων και λαχανικών από τις 5 Μαΐου και μετά, ο κόσμος όμως αποφεύγει την κατανάλωση λαχανικών, φρούτων και νωπών προϊόντων, κυρίως πουλερικών. Φράουλες όπως και τα υπόλοιπα φρούτα εποχής σάπιζαν στις χωματερές από φόβο για την κατανάλωσή τους.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γίνει επιδρομή στα super market και να αδειάσουν τα ράφια από συσκευασμένα γάλατα και νερά. Ηταν άλλωστε μεγάλος ο κίνδυνος έκλυσης ραδιενέργειας στην δημόσια υγεία μέσω της διατροφικής αλυσίδας οπότε οι κονσέρβες και κάθε τι υπήρχε τότε τυποποιημένο και μακράς διάρκειας, έγινε ανάρπαστο. Μέσα σε 2 ημέρες αγοράστηκαν κουτιά γάλατος εβαπορέ και κατεψυγμένα προϊόντα που υπό κανονικές συνθήκες διανέμονται σε ένα εξάμηνο!
Οι μετρήσεις των επιπέδων ραδιενέργειας ήταν καθημερινές και οι καιρικές συνθήκες στην ευρύτερη περιοχή ευνόησαν την Ελλάδα. Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας έβγαλε καθησυχαστική ανακοίνωση στις 3 Μαΐου: «το ραδιενεργό νέφος δεν έχει φτάσει στον ελληνικό χώρο, αλλά ακόμη και αν οι μετεωρολογικές συνθήκες ευνοήσουν τη μεταφορά υπολειμμάτων στη χώρα δεν αναμένεται να σημειωθεί σημαντική αύξηση της ραδιενέργειας γιατί το νέφος θα έχει εξασθενίσει».
Γράφει «Το Βήμα» της 4ης Μαΐου 1986: «Στην ΕΛΛΑΔΑ: Συνεχείς μετρήσεις ως την ώρα εκδόσεως των εφημερίδων δεν εσήμαναν – ευτυχώς τον κώδωνα. Η ραδιενέργεια βρίσκεται σε λογικά όρια για τους έμβιους οργανισμούς και επομένως δεν τίθεται θέμα μέτρων ή οδηγιών για την αποφυγή μολύνσεως. (…)».
Αξίζει, δε, να σημειωθεί πως πολλοί ήταν εκείνοι που άλειφαν με ιώδιο τα παιδιά ως προστασία από τη ραδιενέργεια.
Πώς επηρέασε την Ελλάδα
Το ραδιενεργό νέφος επηρέασε κυρίως την Βόρεια Ελλάδα και τη Θεσσαλία, όπου χρόνια αργότερα ανιχνεύονταν ποσά ραδιενέργειας υψηλότερα του κανονικού. Μετρήσεις που έγιναν το 1996, οπως σημειώνει η Wikipedia, έδειξαν εκπομπές καισίου στα 65 κιλομπεκερέλ ανά τετραγωνικό μέτρο με το όριο επικινδυνότητας να βρίσκεται στα 5 κιλομπεκερέλ. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία δεν παρατηρήθηκε αύξηση στη συχνότητα της λευχαιμίας, εκτός από τη σπάνια βρεφική λευχαιμία, αλλά ούτε και στον καρκίνο του θυρεοειδούς.
Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς, δεν φαίνεται το δυστύχημα να επηρέασε στην αύξηση περιπτώσεων λευχαιμίας ή στον καρκίνο του θυροειδούς. Αντίθετα υπολογίζεται πως μέσα στην επόμενη δεκαετία από το δυστύχημα, υπολογίζεται πως έγιναν χιλιάδες τεχνητές εκτρώσεις, ενώ ιατρικοί κύκλοι φέρεται να αποδίδουν 1500 περιπτώσεις καρκίνου που δεν δικαιολογούνταν από το ιστορικό του ασθενούς, σε πιθανές επιπτώσεις του Τσερνόμπιλ.
Τα αίτια της έκρηξης
Το δυστύχημα φαίνεται να προήλθε από μια σειρά μη προβλεπόμενων χειρισμών και λαθών, και οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε σχεδιαστικές ατέλειες του αντιδραστήρα RBMK-1000, που χρησιμοποιούσε το εργοστάσιο. Σύμφωνα με την επανεκτίμηση του ατυχήματος από τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας που έγινε το 1992 (INSAG-7), οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να προκάλεσαν το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ:
- Ο αντιδραστήρας είχε επικίνδυνα μεγάλο θετικό συντελεστή κενού. Ο συντελεστής κενού εκφράζει τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται ο αντιδραστήρας όταν στο νερό ψύξης που έχει στο εσωτερικό του δημιουργηθούν φυσαλίδες ατμού. Οι περισσότεροι αντιδραστήρες έχουν αρνητικό συντελεστή κενού, όμως οι αντιδραστήρες γραφίτη -όπως αυτό του Τσερνόμπιλ- έχουν θετικό συντελεστή.
- Πιο σημαντικό σφάλμα θεωρείται η χρήση γραφίτη στο άκρο των ράβδων ελέγχου. Με τον σχεδιασμό αυτό, όταν οι ράβδοι κατεβαίνουν από την ανώτατη δυνατή θέση, η ισχύς τους αντιδραστήρα αυξάνει για μερικά δευτερόλεπτα. Οι χειριστές του αντιδραστήρα δεν ήταν ενήμεροι για αυτή την συμπεριφορά.
- Ο σχεδιασμός των αντιδραστήρων RBMK-1000 παρουσίαζε και άλλες ελλείψεις και ελαττώματα, και δεν συμμορφωνόταν με τα αποδεκτά επίπεδα ασφαλείας για τους πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
