Είναι μεσημέρι του Απρίλη και το φως του ήλιου είναι εκτυφλωτικό. Οι επαρχιακοί δρόμοι ολοένα και στενεύουν, μέχρι που βγαίνουμε στην έξοδο που οδηγεί στο κατάστημα Κράτησης. Στο πλάι του δρόμου, στέκει μια μεγάλη μπλε ξεθωριασμένη ταμπέλα. Αναγράφει «Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων Ελεώνα Θηβών» και ακριβώς από κάτω «Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελεώνα-Θήβας».
Κάπου εκεί οριοθετείται το σύνορο μεταξύ ελευθερίας και εγκλωβισμού. Καθώς διασχίζουμε με το αυτοκίνητο τον χώρο, μπαίνουμε σε μια περιοχή με τεράστιους τοίχους και συρματοπλέγματα τόσο ψηλά και αποπνικτικά, που μοιάζουν σαν να πασχίζουν να αγγίξουν τον ουρανό.
Στην είσοδο αφήνουμε ταυτότητες και περνάμε από ένα μηχάνημα ελέγχου για μεταλλικά αντικείμενα. Άδειες πια από πράγματα, βγαίνουμε σε ένα προαύλιο, σε έναν δρόμο που οδηγεί προς ένα δεύτερο κτίριο. Περνάμε ξανά από έλεγχο και στη συνέχεια, διασχίζουμε έναν μακρόστενο χαμηλοτάβανο διάδρομο με μουντά σιέλ χρώματα στους τοίχους. Από τα παράθυρα δεξιά και αριστερά, διακρίνουμε πως ακριβώς απ' έξω, υπάρχουν ελάφια, τα οποία διαμένουν σε έναν μεγάλο χώρο πρασίνου του Καταστήματος.
Πόρτες λευκές σιδερένιες ανοιγοκλείνουν διαδοχικά, μέχρι που φτάνουμε σε μια αίθουσα που θυμίζει κάτι από αμφιθέατρο ή πολυχώρο τέχνης. Εκεί υπάρχει ένα άτυπο "stage", μια σκηνή πάνω στην οποία βρίσκονται 12 κρατούμενες γυναίκες. Καθόμαστε στις κόκκινες ξεθωριασμένες καρέκλες και περιμένουμε να αρχίσει η παρουσίαση που έχουν ετοιμάσει. Πρόκειται για ένα μουσικοχορευτικό εργαστήρι είκοσι συναντήσεων, το οποίο διήρκησε για έξι μήνες - ένα δημιούργημα από τη συνεργασία των Σχολείων των Φυλακών με τις Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Η τέχνη βρήκε μια χαραμάδα να εισέλθει εκεί που τα μυαλά παραμένουν καθηλωμένα, να τα απελευθερώσει από τα δεσμά. Έστω και νοητά. Οι κρατούμενες κρατούν διάφορα αντικείμενα και στέκονται ακούνητες και αμίλητες. Η μουσική αρχίζει να ηχεί και οι πολύχρωμες μακριές φούστες τους χορεύουν μαζί με κάθε τους κίνηση. Ξεκινούν να απελευθερώνονται, να κινούνται σαν αερικά, τόσο ανέμελα αλλά και ταυτόχρονα με πλήρη συντονισμό και ροή.
Ένα κορίτσι απαγγέλλει μερικά λόγια: «Έλα μαζί μας ν' αντικρίσεις τι είναι η ελευθερία». Και οι υπόλοιπες εκτυλίσσουν το μουσικοχορευτικό τους, σε ρυθμούς γνωστών τραγουδιών, από κλασικά, μέχρι τσιφτετέλια και disco, ένα πάντρεμα τόσο ιδιαίτερο, αλλά απόλυτα εφικτό μέσα σε μια ακατέργαστη πολυπλοκότητα των ανθρώπων της φυλακής.
Εκείνα τα λεπτά που συμβαίνει αυτό, η δίψα του απεγκλωβισμού τρυπά την ατμόσφαιρα, είναι τόσο έντονη και υπαρκτή που σχεδόν την αισθανόμαστε. Εκείνες αυτόματα ταξιδεύουν με τον νου εκεί που τα σώματά τους δεν μπορούν να βρίσκονται, σε ένα κόσμο χωρίς συρματοπλέγματα και τα βλέμματά τους συναντιούνται στο μέλλον. Είναι ίσως η μοναδική στιγμή που νιώθουν πραγματικά ελεύθερες, μέσω της έκφρασης της τέχνης. Στροβιλίζονται και χάνονται.
Μιλούν για τον έρωτα, για την ελευθερία, για όλα όσα στερούνται όντας φυλακισμένες. Η τέχνη κάπως καταλαγιάζει τις ψυχές, και βρίσκουν ένα νόημα μέσα στις μέρες που μοιάζουν ίδιες και απαράλλακτες. Να δείξουν στον έξω κόσμο το βίωμά τους μέσα στους τέσσερις τοίχους, εκεί που οι υπάρξεις παλεύουν να επιβιώσουν, εκεί που μετρούν την κάθε μέρα, εκεί που, αντί να αρπάξουν τη ζωή και να τη γευτούν, προσεύχονται αυτή να κυλήσει γρηγορότερα, σαν fast forward, λες και θα υπάρξει δεύτερη.
Εκεί που κοιτούν έξω από τα σίδερα για να αγγίξει μια ηλιαχτίδα το δέρμα τους, για να νιώσουν τον αέρα να ανακατεύει τα μαλλιά τους, εκεί που οι δικοί τους άνθρωποι τους πλησιάζουν μόνο μέσω μιας τηλεφωνικής γραμμής, εκεί που δεν υπάρχει οικογένεια και θαλπωρή και όλα μοιάζουν ξένα και απρόσωπα.
Ένα κατακόκκινο μαντήλι περνά από χέρι σε χέρι. Μία κοπέλα – η μικρότερη μάλλον σε ηλικία- το τυλίγει γύρω της και κάθεται σε ένα από τα δύο σκαλάκια της σκηνής, με βλέμμα απλανές. Όλες οι υπόλοιπες στέκουν από πίσω της. Ξεκινά να τραγουδά ένα κομμάτι που θυμίζει κάτι από τσιγγάνικη νεκρική ψαλμωδία, σε μισά ελληνικά και μισά ρομανί, με μια φωνή ανατριχιαστική: «Έλα να με δεις μανούλα μου, να δεις τι βάσανα τραβάω στη φυλακή».
Από κάτω επικρατεί απόλυτη σιωπή και μια περίεργη βουβαμάρα. Όσο τραγουδά η φωνή της «σπάει» ελαφρώς, μια συγκίνηση που μεταφέρεται σαν ηλεκτρισμός σε όλους όσους βρισκόμαστε στο χώρο. Σαν να νιώσαμε μια στάλα από τον πόνο και τον λυγμό, μια στάλα της αλήθειας της, μια στάλα καημού και θλίψης.
Κρατιούνται χέρι-χέρι και τρέχουν όλες μαζί με φόρα προς την έξοδο, αναφωνόντας δυνατά τη λέξη ελευθερία. Σαν να θέλουν να σπάσουν τις περιφράξεις, σαν να θέλουν να ισοπεδώσουν τα όρια που τους επιβάλλονται, σαν να πασχίζουν να ανασάνουν. Μόλις τελειώνει η παράσταση, έρχονται μπροστά μας, πιάνονται στη σειρά και υποκλίνονται, σε μια αίθουσα που δονείται από χειροκροτήματα.
Ξεκινούν να ηχούν ξανά τραγούδια, χαρμόσυνα αυτή τη φορά, σαν να βρισκόμαστε ξαφνικά σε κάποιο γλέντι. Έρχονται προς το μέρος μας και μας δίνουν το χέρι, παροτρύνοντάς μας να σηκωθούμε να χορέψουμε μαζί τους. Έχουν ανάγκη μια ανθρώπινη επαφή από τον έξω κόσμο, ενσυναίσθηση, ένα άγγιγμα από αυτά που τους λείπουν.
Πηγαίνουν προς το κοινό και ανεβάζουν πάνω στη σκηνή τις δασκάλες τους, τους σωφρονιστικούς και ανθρώπους της φυλακής να χορέψουν μαζί τους. Αυτή είναι άλλωστε η δική τους οικογένεια πια. Όλη η φυλακή πια κινείται στους ρυθμούς τους, τους ρυθμούς της ελευθερίας. Χορεύουν ατέρμονα, σαν να μην θέλουν να τελειώσει ποτέ, σαν να μην αισθάνονται κούραση, σαν να είναι ο τελευταίος τους χορός.
Κατευθυνόμαστε ξανά προς την έξοδο, ακολουθώντας την αντίστροφη διαδικασία. Παίρνουμε τις ταυτότητες και τα προσωπικά μας αντικείμενα και βγαίνουμε στον προαύλιο χώρο. Αφού οι πόρτες κλείνουν πια πίσω μας και τα συρματοπλέγματα χάνονται στον ορίζοντα καθώς απομακρυνόμαστε, αναλογίζομαι πως, τελικά τίποτα δεν έχει τόση αξία όσο εκείνα που θεωρούμε δεδομένα. Μέσα στα πρόσωπα των γυναικών και τη χαρά που βρήκαν μέσα από αυτή την πολύ μικρή και σύντομη γεύση ζωής, εμείς νιώθουμε πια πολύ λίγοι.
*Το εργαστήριο κίνησης και χορού στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελεώνα Θήβας υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του σταθερού κύκλου των καλλιτεχνικών εργαστηρίων των Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε Καταστήματα Κράτησης σε όλη την Ελλάδα. Υλοποιήθηκε από τις Κατερίνα Σπυροπούλου (χορεύτρια, χορογράφος, μουσειολόγος) και Μαργαρίτα Τρίκκα (χορεύτρια, χορογράφος). Γι’ αυτήν την καλλιτεχνική περίοδο ο κύκλος των εργαστηρίων υλοποιείται με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
