Το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και η ήττα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ τον Αύγουστο του 1949 τοποθετεί την Ελλάδα ξανά στο καθεστώς της βασιλευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η ελληνική κοινωνία όμως συνέχιζε να βρίσκεται σε μια αβεβαιότητα για το ποια πορεία θα ακολουθούσε. Θα περίμενε κανείς πως η κατάσταση σε σχέση με τα πεπραγμένα του προηγούμενου αιώνα θα άλλαζε. Φευ.
Στις πελατειακές και λαϊκίστικες πρακτικές ήρθε να προστεθεί και ο πολιτικός αποκλεισμός, απόνερα του εμφυλίου πολέμου. Και αυτό επειδή οι νικητές του εμφυλίου αποφάσισαν - λειτουργώντας πολλές φορές και ιδεοληπτικά - να δημιουργήσουν μια εξουσία που έφτανε στα όρια του αυταρχισμού, μια δημοκρατία αστυνομευόμενη και στηριζόμενη στην κρατική καταπίεση παρά στο κοινοβούλιο.
Και αυτό γιατί την ώρα που η υπόλοιπη Ευρώπη έμπαινε σε μια τροχιά ανάπτυξης μακριά από πολεμικές κραυγές, η Ελλάδα ουσιαστικά βίωνε ένα νέου τύπου «εμφύλιο», με αποτέλεσμα να μείνει αρκετά πίσω σε σχέση με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές χώρες. Το δόγμα Τρούμαν σήμαινε πως η Ελλάδα αποκοβόταν από την όποια βρετανική επιρροή και έμπαινε ουσιαστικά κάτω από την προστασία των ΗΠΑ.
Η Αμερική ήταν αυτή που μετά το τέλος του εμφυλίου στήριξε τα φιλελεύθερα κόμματα στην εξουσία και όταν το «φιλελεύθερο πείραμα» του 1950-1952 απέτυχε, αμέσως η προσοχή πήγε στα συντηρητικά δεξιά κόμματα τα οποία και αποτελούσαν για πολλά χρόνια κυβέρνηση στην χώρα.
Η ήττα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και η απόφαση για κήρυξη εκτός νόμου του ΚΚΕ, διαμόρφωσαν ένα ιδεολογικό πλαίσιο μάχης μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων της εποχής. Πλέον, ο πόλος βενιζελικοί - αντιβενιζελικοί έδωσε τη θέση του στους «εθνικόφρονες» και τους «κομμουνιστοσυμμορίτες».
Οι πρώτοι ήταν οι εκλεκτοί της δημοκρατίας απολαμβάνοντας παράλληλα και τα όποια αγαθά και οφέλη της. Αντίθετα, όσοι ανήκαν στη δεύτερη κατηγορία ουσιαστικά είχαν αποκλειστεί από οποιαδήποτε συμμετοχή στα κοινά, είτε με νόμιμα μέσα είτε με παράνομα, που ουσιαστικά αναιρούσαν την όποια δημοκρατική νομιμότητα.
Καθεστώς αντικομμουνισμού
Σε αυτή την χρονική περίοδο της χώρας οι συντηρητικές αυτές κυβερνήσεις σε μια προσπάθεια αποφυγής κινδύνου που εκπορευόταν από την άλλη πλευρά δεν δίσταζαν να προβαίνουν σε πράξεις εκφοβισμού ή ακόμα και νοθείας, ενώ τα ανάκτορα και ο στρατός ταυτίζονταν πλήρως μαζί τους. Είναι χαρακτηριστικό πως ο βασιλιάς αποτελούσε ο απόλυτος εγγυητής της συνταγματικής σταθερότητας αποκτώντας παράλληλα κι ένα σύμβολο αντικομμουνισμού.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το ΚΚΕ να έχει παράνομο κομματικό μηχανισμό, ενώ τα άλλα κόμματα που βρίσκονταν ιδεολογικά στο κομμάτι της αριστεράς προσπαθούσαν να προσελκύσουν ψηφοφόρους μέσω πελατειακών σχέσεων. Οι εξουσίες στα κόμματα αυτά έβγαιναν αποκλειστικά από το πρόσωπο του αρχηγού τους.
Η νοοτροπία της εποχής έχει χαρακτηριστεί ως «παλαιοκομματισμός» και ουσιαστικά καθορίζεται από τη σχέση πάτρωνα-πολιτικού πελάτη-ψηφοφόρου, με αποτέλεσμα την είσοδο στην πολιτική σκηνή ανθρώπων με εξαρτημένο τρόπο με την αύξηση των πελατειακών σχέσεων.
Το γενικό συμπέρασμα είναι πως την εποχή που θα έπρεπε τα όποια πάθη και συρράξεις προκάλεσε ο εμφύλιος να μπουν στην άκρη για την ειρηνευτική πρόοδο και ανάπτυξη της χώρας. Όπως γινόταν στην πλειοψηφία των υπόλοιπων πληγέντων από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ευρωπαϊκών χωρών. Στην Ελλάδα, ωστόσο, τα καθεστώτα ήταν κατ' επίφαση δημοκρατικά και κοινοβουλευτικά.
Ουσιαστικά τα καθεστώτα αυτά είχαν χαρακτήρα αστυνόμευσης, με τη βοήθεια πολλές φορές παρακρατικών οργανώσεων. Η κατηγοριοποίηση των πολιτών ανάλογα με την ιδεολογία τους, σε πολίτες α' και β' κατηγορίας είχε ως αποτέλεσμα και τον κοινωνικό τους αποκλεισμό.
Ο δρόμος προς της Δικτατορία
Γι' αυτό και η δεκαετία του 60' είδε στην Ελλάδα την ανάδειξη νέων κοινωνικών στρωμάτων που ζητούσαν την επαναδιαπραγμάτευση των συνθηκών πολιτικών συναίνεσης κι έναν εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση τόσο των ανακτόρων όσο και του στρατού με διάφορες πρακτικές όπως η νοθεία στις εκλογές του 1961 αλλά και με την διάσπαση της Ένωσης Κέντρου για να φτάσουν στα γνωστά αποτελέσματα της χούντας των Συνταγματαρχών τον Απρίλιο του 1967.
Το σίγουρο είναι πως καμία στιγμή μετά τον καταστροφικότερο πόλεμο που γνώρισε η ανθρωπότητα, στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ εκείνη η κοινωνική συναίνεση που θα έπρεπε να ακολουθήσει η ελληνική κοινωνία τόσο ως προς τους στόχους όσο και ως προς τα μέσα ώστε η απόσταση της χώρας από την ανεπτυγμένη Ευρώπη να μην αυξανόταν με τα χρόνια.
Πληροφορίες: Όψεις της Σύγχρονης Ελληνικής Κοινωνίας, Αλιβιζάτος, Σαματάς, Μουζέλης
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
