To φαινόμενο του φωτοστέφανου αποτελεί αντικείμενο της κοινωνικής ψυχολογίας και συγκεκριμένα της κοινωνικής νόησης. Ουσιαστικά πρόκειται για μία γνωστική μεροληψία, μία τάση που έχει ο άνθρωπος να χαρακτηρίζει θετικά έναν άλλον με βάση ένα μεμονωμένο χαρακτηριστικό του.
Η τάση αυτή του να σχηματίζουμε θετική εντύπωση, δεν αφορά μόνο σε άνθρωπο. Δηλαδή το να θεωρούμε ότι κάποιος που είναι ελκυστικός, είναι αυτομάτως και έξυπνος, πετυχημένος, κλπ.
Αφορά επίσης και κρίσεις για μία χώρα, μία εταιρεία, μία μάρκα ενός προϊόντος, κοκ. Συνηθέστερη «εφαρμογή» αυτού του φαινομένου, είναι όταν έχουμε να κάνουμε με κάποια διασημότητα. Συχνά θεωρούμε κάποιον γνωστό (ηθοποιό, τραγουδιστή, κλπ) «πετυχημένο», άρα αυτομάτως λέμε ότι είναι ευφυής, καλόκαρδος ή γενικότερα καλός χαρακτήρας.
Κύριο χαρακτηριστικό του φαινομένου του φωτοστέφανου (Halo Effect) είναι η έμφαση στη φυσική εμφάνιση.
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα αντιληπτικό άλμα γενίκευσης μιας επιμέρους κρίσης σε συνολική στάση και χαρακτηρισμό.
Τον όρο πρώτος συνέλαβε ο Έντουαρντ Θόρνταηκ σε μία έρευνα το 1920.
Το αντίστροφο του φαινομένου
Ωστόσο υπάρχει και το αντίθετο του φαινομένου, ή αλλιώς το αντίστροφο φωτοστέφανο (Horn Effect). Όπως υποδηλώνει το όνομα, το αντίστροφο φαινόμενο εμφανίζεται όταν ένα άτομο κρίνει ένα άλλο αρνητικά με βάση μόνο ένα γνωστό χαρακτηριστικό.
Αυτό το μοναδικό χαρακτηριστικό χαρακτηρίζει όλα τα άλλα για κάποιον που βιώνει το αντίστροφο φαινόμενο φωτοστέφανου.
Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να υποθέσει ότι κάποιος που θεωρεί μη ελκυστικό είναι επίσης αγενής. Πρόκειται δηλαδή για την τάση να κρίνει κανείς κάποιον αρνητικά ως άτομο, βασιζόμενος σε ένα μόνο αρνητικό του γνώρισμα.
Βασιζόμενοι βέβαια σε τέτοιες υποθέσεις, υπάρχει ο κίνδυνος να πάρουμε γρήγορα λάθος αποφάσεις για κάποιον και να εξάγουμε βιαστικά συμπεράσματα.
Το φαινόμενο του φωτοστέφανου (και το αντίθετό του) παρατηρείται κατά την κοινωνική αλληλεπίδραση, στον χώρο της εκπαίδευσης, της δικαιοσύνης, της πολιτικής και του μάρκετινγκ.
Όπως κι άλλες γνωστικές μεροληψίες, καταδεικνύει ότι η κοινωνική αντίληψη είναι μια δημιουργική διαδικασία που δεν βασίζεται αποκλειστικά σε αντικειμενικές πληροφορίες, αλλά αντλεί από προηγούμενες εντυπώσεις και επιδιώκει να κατασκευάσει μια εικόνα που ταιριάζει με όσα ήδη γνωρίζουμε.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
