«Χωρίς τον Ζέρβα δε θα γινόταν η επιχείρηση. Χωρίς τον Βελουχιώτη δε θα πετύχαινε»! Στα λόγια αυτά, που ανήκουν στον βρετανό στρατιωτικό Κρις Γουντχάουζ, κρύβεται όλη η αλήθεια για το τι πραγματικά έγινε στη γέφυρα του Γοργοπόταμου. Ο «δεξιός» ΕΔΕΣ και ο «αριστερός» ΕΛΑΣ συνεργάστηκαν για πρώτη και τελευταία φορά σε μια αποστολή υψίστης σημασίας που άφησε άφωνη όλο τον κόσμο και άλλαξε τις ισορροπίες στη μάχη κατά του Ρόμελ στη Βόρειο Αφρική αφού καθυστέρησε για έξι εβδομάδες τον ανεφοδιασμό της στρατιάς του η οποία ετοιμαζόταν για την ιστορική όσο και κρίσιμη μάχη του Ελ Αλαμέιν.
Επιχείρηση Γοργοπόταμος
Οι Βρετανοί ήξεραν πόσο κρίσιμο είναι για την έκβαση του πολέμου το μέτωπο της Βόρειας Αφρικής και προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να αποδυναμώσουν τις ναζιστικές ορδές του Ρόμελ. Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 1942 μία ομάδα αποτελούμενη από δώδεκα κομάντος, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Έντι Μάιερς και τον ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ, έπεσε με αλεξίπτωτα στην περιοχή της Γκιώνας. Στόχος να έρθουν σε επαφή με τις ελληνικές αντάρτικες ομάδες προκειμένου όλοι μαζί να προχωρήσουν σε μια από τις σημαντικότερες δολιοφθορές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Να γκρεμίσουν μια από τις γέφυρες που βοηθάνε τους Γερμανούς να στέλνουν προμήθειες στο μέτωπο της Β. Αφρικής. Οι υποψήφιες γέφυρες βρίσκονταν στον ορεινό όγκο του Μπράλλου και ήταν τρεις: της Παπαδιάς, του Ασωπού και του Γοργοποτάμου. Απ όλες τους διερχόταν η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Αθηνών. Ήταν η μοναδική αξιόπιστη δίοδος προς τα λιμάνια της Νότιας Ελλάδας.
Στις 19 Νοεμβρίου ο Μάιερς συναντιέται με τον Ναπολέοντα Ζέρβα στο Μαυρολιθάρι Φωκίδας. Την επόμενη ημέρα το παρών θα δώσει και ο Άρης Βελουχιώτης. Και οι τρεις αποφασίζουν πως η καταλληλότερη γέφυρα είναι αυτή του Γοργοποτάμου. Στις 22 Νοεμβρίου το σχέδιο, πλέον, είχε ολοκληρωθεί και η επιχείρηση ορίστηκε να γίνει τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου.
- Το νότιο βάθρο της γέφυρας ανέλαβε να καταλάβει τμήμα 60 ανταρτών του ΕΛΑΣ, με αρχηγό τον Κωστούλα.
- Το βόρειο βάθρο της γέφυρας ανέλαβε τμήμα 20 ανταρτών του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη.
- Την υπονόμευση και ανατίναξη της γέφυρας ανέλαβαν οι Βρετανοί σαμποτέρ
- Δυο ομάδες του ΕΛΑΣ, με 15 άνδρες η κάθε μία και ένα Βρετανό σαμποτέρ, ανέλαβαν να υπονομεύσουν τη σιδηροδρομική γραμμή ένα χιλιόμετρο περίπου προς το νότο κι ένα χιλιόμετρο προς το βορρά, έτσι ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα αποστολής ενισχύσεων στον εχθρό με τρένο. Αρχηγός της μίας ομάδας τέθηκε ο Διαμαντής (Γιάννης Αλεξάνδρου) και της άλλης ο Ηρακλής (Κώστας Σκαρμούτσος).
- Μια ομάδα από οκτώ άνδρες του ΕΔΕΣ, με επικεφαλής τον υπασπιστή του Ζέρβα Μ. Μυριδάκη, ανέλαβε να εξουδετερώσει το πολυβολείο, που πιθανόν να υπήρχε. Στην περίπτωση που δεν υπήρχε πολυβολείο αποστολή της ήταν να ενισχύσει την ομάδα Κωστούλα. Επίσης, μια ακόμη ομάδα από δέκα άνδρες του ΕΔΕΣ ανέλαβε να πλευροκοπήσει τους Ιταλούς νοτιότερα της άμυνας του νότιου βάθρου.
- Γενική εφεδρεία ορίστηκε ομάδα 30 ανδρών του ΕΛΑΣ με αρχηγό το Δ. Δημητρίου - Νικηφόρο.
- Η γενική αρχηγία ανατέθηκε στο Ναπολέοντα Ζέρβα
Το χρονικό της επίθεσης
Αποφασίστηκε πως στην επιχείρηση θα έπαιρναν μέρος 86 αντάρτες του ΕΛΑΣ, 52 του ΕΔΕΣ και οι 12 βρετανοί κομάντος που έφτασαν στην Ελλάδα για αυτόν ακριβώς τον λόγο. Η επίθεση ξεκίνησε στις 11:07 με ταυτόχρονη επίθεση στις γερμανικές φρουρές στις δυο άκρες της γέφυρας. Την ίδια ώρα οι κομάντος τοποθετούσαν τα εκρηκτικά στη βάση της γέφυρας. Η πρώτη ανατίναξη έγινε στη 1:30 το ξημέρωμα όπου ανατινάχθηκε ένα μέρος της γέφυρας. Στις 2:21 ακολούθησε η δεύτερη μεγαλύτερη έκρηξη που ουσιαστικά την αχρήστευσε. Στις 4:30 είχε αποχωρήσει και ο τελευταίος αντάρτης από την περιοχή. Οι απώλειες για τη φρουρά της γέφυρας ήταν περίπου 30 στρατιώτες, αντίθετα από τους 150 άνδρες που συμμετείχαν στην επιχείρηση μόλις τέσσερις τραυματίστηκαν!
Το σαμποτάζ άφησε άφωνη την κατεχόμενη Ευρώπη, έδωσε μια ελπίδα συμφιλίωσης ανάμεσα σε ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ, ενώ ανύψωσε το ηθικό των Ελλήνων. Πέρα από αυτά, ωστόσο, τελικά αποδείχθηκε πως έγινε... κατόπιν εορτής αφού καθυστέρησε να γίνει, η Μάχη του Ελ Αλαμέιν είχε πραγματοποιηθεί, ο Ρόμελ είχε ηττηθεί και μετατοπίστηκε δυτικότερα και έτσι ο ανεφοδιασμός της στρατιάς του μέσω της Ελλάδας δεν είχε πλέον καμία σημασία.
Λίγες μέρες μετά την ανατίναξη, στον χώρο της κατεστραμμένης γέφυρας, οι Γερμανοί εκτέλεσαν εννέα Έλληνες πατριώτες. Χρόνια αργότερα, στις 29 Νοεμβρίου 1964, κατά τη διάρκεια των εορτασμών, μια ξεχασμένη βόμβα ανατινάχθηκε με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 13 άνθρωποι και να τραυματιστούν 45 ακόμη. Τέλος, το 1982 η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου καθιέρωσε την επέτειο της ανατίναξης ως τον επίσημο εορτασμό της Εθνικής Αντίστασης.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
