Λίγες μόνο ώρες είχαν περάσει από τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ όταν το κίνημα ξεκίνησε. Έχοντας σαν σπίθα ένα συγκλονιστικό βίντεο και την επικοινωνία στόμα με στόμα, ο κόσμος γέμισε τη διασταύρωση της Νότιας Μινεάπολις, εκεί όπου σκοτώθηκε στις 25 Μαΐου, απαιτώντας τον τερματισμό της αστυνομικής βίας προς τους Αφροαμερικανούς. Οι στιγμές συλλογικής θλίψης και θυμού έδωσαν γρήγορα τη σκυτάλη σε μια μεγάλη και πανεθνική συζήτηση του τι σημαίνει να είσαι Αφροαμερικανός σήμερα.
Πρώτα ήρθαν οι τεράστιες διαμαρτυρίες σε μεγάλες και μικρές πόλεις. Στη συνέχεια, κατέβηκαν περίπου 170 μνημεία στις νότιες πολιτείες των ΗΠΑ. Ποτέ άλλοτε από τη δεκαετία του '60, δεν ήταν οι φωνές για φυλετική δικαιοσύνη στις ΗΠΑ πιο δυνατές, σύμφωνα με τους New York Times. Μπορεί η καταδίκη του Ντέρεκ Σόβιν να έφερε δάκρυα χαράς και να ανακούφισε τον πόνο πολλών ανθρώπων, όμως για πολλούς Αφροαμερικάνους η πραγματική αλλαγή αργεί ακόμη, όπως αποδεικνύει και ο πρόσφατος θάνατος του Ντόντε Ράιτ σε ένα προάστιο της Μινεάπολις.
Υπάρχουν, επίσης και σημάδια αντίδρασης: σε πολλές πολιτείες που ελέγχονται από τους Ρεπουμπλικάνους, εμφανίζονται νομοθετήματα που κάνουν δυσκολότερη τη συμμετοχή σε εκλογές, προστατεύουν την αστυνομία και ποινικοποιούν τη δημόσια διαμαρτυρία.
Ο Ότις Μος ο 3ος, πάστορας σε μια εκκλησία του Σικάγο, λέει στους πάντως πως το όλο κίνημα είναι ακόμα μερικό, καθώς δεν ασχολείται με την ασθένεια του ρατσισμού, αλλά μόνο με ένα σύμπτωμά της. Ο Ντέρικ Τζόνσον, πρόεδρος του NAACP, είπε πως ο θάνατος του Τζορτζ Φλόιντ ήταν μια στιγμή αντίστοιχη με εκείνη της Σέλμα της Αλαμπάμα το 1965. «Ό,τι συνέβη στη Σέλμα το 1965 έδειξε την ανάγκη να περάσει ο νόμος περί Δικαιώματος Ψήφου», δήλωσε στους New York Times. «Ό,τι έχουμε δει τον τελευταίο χρόνο με το θάνατο του Φλόιντ θα έπρεπε να είναι ο καταλύτης για μια ευρεία μεταρρύθμιση των αστυνομικών αρχών στη χώρα μας», συμπλήρωσε.
Το κίνημα
Η όλη υπόθεση του Τζορτζ Φλόιντ έφερε ακόμα περισσότερη προσοχή στις φυλετικές ανισότητες των ΗΠΑ, κάτι που είχε ξεκινήσει με την πανδημία του κορονοϊού, καθώς οι Αφροαμερικάνοι ήταν εκείνοι που χτυπήθηκαν περισσότερο από τον ιό και την οικονομική κρίση που ακολούθησε. Και για πολύ κόσμο, ο θάνατος του Φλόιντ είχε το βάρος πολλών άλλων θυμάτων της αστυνομικής βίας την τελευταία δεκαετία, όπως το θάνατο του Έρικ Γκάρνερ και της Μπριόνα Τέιλορ.
Κάτι άρχισε να αλλάζει πάντως, στους μήνες μετά το θάνατο του Φλόιντ. Πολλοί νόμοι για την αναδιάρθρωση της αστυνόμευσης κατατέθηκαν σε πολιτειακό επίπεδο, εταιρείες δέσμευσαν πολλά λεφτά για καμπάνιες φυλετικής ισότητας, ενώ το NFL απολογήθηκε για την έλλειψη υποστήριξης στους Αφροαμερικανούς αθλητές που στήριξαν τις διαδηλώσεις. Ακόμα και οι αντιδράσεις στις διαδηλώσεις ήταν διαφορετικές. Πλέον τα ρατσιστικά σχόλια και δηλώσεις, είτε οδήγησαν σε απόλυση είτε σε αντιρατσιστική εκπαίδευση.
Επίσης, όλο και συχνότερα οι Αμερικανοί, και πολύ περισσότερο οι λευκοί Αμερικανοί, υποστήριζαν το κίνημα Black Lives Matter, έλεγαν πως οι φυλετικές διακρίσεις είναι ένα σοβαρό πρόβλημα και ότι η αστυνομική βια στρεφόταν κατά κύριο λόγο προς τους Αφροαμερικανούς.
Δεν ήταν μεμονωμένο περιστατικό
Οι περισσότεροι Αμερικανοί συμφωνούσαν πως ο θάνατος του Φλόιντ δεν ήταν ένα ακόμα μεμονωμένο περιστατικό. Σε μια δημοσκόπηση των New York Times τον περασμένο Ιούνιο, ένας στους δέκα είχε πάει σε διαδηλώσεις, ενώ ακόμη και Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί δήλωναν πως πρέπει να υπάρξουν μεταρρυθμίσεις στην αστυνομία. Η αλλαγή στάσης στην αμερικανική κοινή γνώμη περιχαράκωσε, ωστόσο, πολλούς Ρεπουμπλικάνους στις πρότερες απόψεις τους. Σύντομα τους τέθηκε ένα δίπολο από την καμπάνια επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ: ή με τη φυλετική ισότητα, ή με το νόμο και την τάξη. Όλο και περισσότερο μη Ρεπουμπλικάνοι, λευκοί Αμερικανοί κατανόησαν την ανάγκη του να γίνουν μεταρρυθμίσεις και υποστήριξαν τον αγώνα των Αφροαμερικανών για ισότητα.
«Το 2020 θα μείνει στην ιστορία», είπε ο Ντέιβιντ Μπέιλι, του οποίου η ΜΚΟ, Arrabon, βοηθά εκκλησίες σε όλες τις ΗΠΑ να κάνουν συμφιλιωτικό έργο μεταξύ λευκών και Αφροαμερικανών. «Οι πεποιθήσεις του κόσμου έχουν αλλάξει ως ένα βαθμό. Δεν ξέρω πού μπορεί να καταλήξει, όμως σίγουρα είναι κάτι το ελπιδοφόρο», λέει ο Μπέιλι.
Ακόμη και ανάμεσα στην ηγεσία των Δημοκρατικών πάντως, μεταξύ των οποίων και του προέδρου Τζο Μπάιντεν, η αποστροφή προς την αστυνομική βία πηγαίνει χέρι-χέρι με τις προειδοποιήσεις για αποφυγή της βίας από τη μεριά των διαδηλωτών. Αυτή η σύνδεση είναι βαθιά ριζωμένη στην αμερικανική κοινωνία και δεν έχει σταματήσει τον τελευταίο χρόνο, λέει ο Ντέιβιντ Φοίνιξ, πολιτικός επιστήμονας του Πανεπιστημιου της Καλιφόρνια.
«Πριν καν οι Αφροαμερικανοί μπορέσουν να αφήσουν πίσω τους τα αισθήματα θλίψης και οργής, τους λένε οι άνθρωποι που οι ίδιοι εξέλεξαν στο Λευκό Οίκο τι να κάνουν και τι όχι», συνεχίζει ο Φοίνιξ. «Θα προτιμούσα αν οι πολιτικοί, ειδικά εκείνοι που διατείνονται ότι είναι σύμμαχοι των Αφροαμερικανών, να έλεγαν το ίδιο πράγμα στην αστυνομία», συμπλήρωσε.
Οι διαμαρτυρίες που ακολούθησαν το θάνατο του Φλόιντ έγιναν πολύ γρήγορα κομμάτι της έντονης πολιτικής συζήτησης στις ΗΠΑ. Οι περισσότερες ήταν ειρηνικές, δεν έλειψαν όμως σε κάποιες πόλεις οι λεηλασίες και οι καταστροφές, με τις εικόνες αυτές να κυκλοφορούν στην τηλεόραση και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οι Ρεπουμπλικάνοι χαρακτήριζαν τις διαδηλώσεις ως τρανό παράδειγμα της αριστεράς που χάνει τον έλεγχο. Σημαίες του κινήματος υπέρ της Αστυνομίας Blue Lives Matter ήταν αναρτημένες σε πολλά σπίτια το φθινόπωρο. Όταν η υποστήριξη στον Τραμπ αποκρυσταλλώθηκε στην προσπάθεια εισβολής στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου, οι συντηρητικοί εξέφρασαν το θυμό τους για τη διαφορετική αντιμετώπιση των δυο κινημάτων.
Όταν ο Τζο Μπάιντεν ανέλαβε την προεδρία τον Ιανουάριο, ορκίστηκε να κάνει την ίση μεταχείριση των Αφροαμερικανών κεντρικό κομμάτι της διακυβέρνησής του, από τη διανομή των εμβολίων μέχρι την κατασκευή ομοσπονδιακών υποδομών. Γρήγορα έκανε αλλαγές που κάθε δημοκρατική διακυβέρνηση θα έκανε. Αναγνωρίζοντας παράλληλα και το χρέος που είχε προς τους Αφροαμερικανούς ψηφοφόρους, αναγνώρισε πως ο ρατσισμός είναι απειλή προς τη δημόσια υγεία και πως η ανεργία των Αφροαμερικανών είναι ανασταλτική προς την ανάπτυξη της οικονομίας.
Αυτό που δεν έχει αποσαφηνιστεί από τις δημοσκοπήσεις είναι αν οι λευκοί φιλελεύθεροι θα αλλάξουν τις συμπεριφορές που εντείνουν τη φυλετική ανισότητα, όπως τα διαχωρισμένα σχολεία και γειτονιές. Παρόλο που οι αντιδράσεις στο θάνατο του Φλόιντ έχουν υπογραμμίσει το πρόβλημα, άλλες καταστάσεις που συνδέονται με την πανδημία έχουν επιβαρύνει την ανισότητα, όπως η τηλεκπαίδευση, στην οποία οι λευκοί μαθητές πήγαν πολύ καλύτερα, και το γεγονός ότι οι Αφροαμερικανοί χτυπήθηκαν βαρύτερα από την πανδημία του κορονοϊού.
Ενσωματωμένος στη δημόσια ζωή ο ρατσισμός
Σε κάθε περίπτωση, το περιστατικό του θανάτου του Τζορτζ Φλόιντ έκανε εντονότερη τη συζήτηση για το πόσο ενσωματωμένος είναι ο ρατσισμός στη δημόσια ζωή των ΗΠΑ, πέραν του ζητήματος της αστυνόμευσης. Επί παραδείγματι, πολλές εταιρείες στις ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να κάνουν το προσωπικό τους πιο αντιπροσωπευτικό δημογραφικά, ενώ Αφροαμερικανοί επιχειρηματίες μίλησαν επί προσωπικού για τις εμπειρίες τους με το ρατσισμό, επικρίνοντας παράλληλα τον επιχειρηματικό κόσμο των ΗΠΑ για την ελλιπή προσπάθεια που έχει καταβάλει στην καταπολέμησή του.
Διαμαρτυρίες για τον ρατσισμό στις ΗΠΑ έλαβαν χώρα και σε πολλές περιοχές κόσμου, ενώ λευκοί Αμερικανοί που δεν είχαν ιδέα για το δομικό ρατσισμό στη χώρα τους, έσπευσαν να αγοράσουν βιβλία που ασχολούνται με το ζήτημα, σύμφωνα με τους New York Times.
Αλλαγές στην αστυνόμευση
«Οι διαμαρτυρίες ενάντια στην αστυνομική βία τον τελευταίο χρόνο είχαν περισσότερη φυλετική ποικιλία από οποτεδήποτε άλλοτε σε αντίστοιχο περιστατικό», είπε ο Ρόμπιν Κέλι, ιστορικός κινημάτων στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. «Είχαμε καλύτερη οργάνωση, περισσότερο κόσμο στο δρόμο, περισσότερους ανθρώπους να λένε ότι δεν αρκεί να διορθώσουμε το σύστημα, αλλά να το ανατρέψουμε και να το αντικαταστήσουμε», συμπλήρωσε ο Κέλι.
Οι διοργανωτές εργάστηκαν στο να στρέψουν την ενέργεια των διαδηλωτών σε πραγματική πολιτική δύναμη, πιέζοντας προς μαζικές εγγραφές ψηφοφόρων. Μέχρι το φθινόπωρο, η φυλετική δικαιοσύνη ήταν μέρος της προεκλογικής εκστρατείας.
Ένα ξεκάθαρο αποτέλεσμα των διαμαρτυριών ήταν οι αλλαγές στην αστυνόμευση. Περισσότερες από τριάντα πολιτείες πέρασαν αλλαγές στην επίβλεψη των αστυνομικών αρχών, δίνοντας στις πολιτειακές αρχές περισσότερες εξουσίες. Οι αλλαγές περιέχουν τον περιορισμό της χρήσης βίας, την εισαγωγή κοινωνικού ελέγχου στην αστυνομία και τη διαφάνεια σε περιπτώσεις αυθαιρεσιών. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η αστυνόμευση είναι ένα αρκετά περίπλοκο ζήτημα και μένει να φανεί στην πράξη πόσο θα αλλάξουν τα πράγματα από τις αλλαγές σε νομοθετικό επίπεδο.
«Η Αμερική είναι μια βαθύτατα ρατσιστική χώρα, αλλά η κατάσταση βελτιώνεται», λέει ο Μπέιλι, κοινωνικός λειτουργός στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια. «Μιλάμε για ένα πρόβλημα 350 ετών που γίνονται προσπάθειες 50 ετών στο να διορθωθεί», τόνισε.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.