Το πρωί της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 είχε έναν απόλυτα καθαρό ουρανό. Αν στεκόσουν σε ένα κτίριο με θέα μπορούσες να διακρίνεις τα πάντα με καθαρότητα σε πολύ μεγάλη απόσταση. Ήταν επίσης μέρα προκριματικών εκλογών για το Δήμο της Νέας Υόρκης: Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί προσέρχονταν στις κάλπες για να εκλέξουν τον υποψήφιο που θα κατέβαινε στις εκλογές δυο μήνες μετά, για να αντικαταστήσει τον Ρούντι Τζουλιάνι. Για μένα, νεαρό φοιτητή που μόλις είχε ξεκινήσει το μεταπτυχιακό του στις ΗΠΑ, ήταν ένα πρωινό που ξεκίνησε νωρίς το πρωί, από το Νότιο προς το Βόρειο Μανχάταν. Όταν μπήκα στο τραίνο «1» της κόκκινης γραμμής γύρω στις 8πμ για να ανέβω στο Πανεπιστήμιο που ήταν στα βόρεια, στην απέναντι πλευρά της αποβάθρας, κοίταξα απέναντι μου τους ανθρώπους που λίγα μέτρα πιο εκεί, στοιβάζονταν στο τραίνο της αντίθετης κατεύθυνσης. Μερικούς σταθμούς πιο κάτω θα αποβιβάζονταν στο World Trade Center. Κάποιοι από αυτούς θα έχαναν τη ζωή τους μέσα στην επόμενη ώρα.
- Δείτε ΕΔΩ όλα τα άρθρα για το αφιέρωμα στα 20 χρόνια από την 11η Σεπτεμβρίου 2001
Όσοι ζούσαμε στη Νέα Υόρκη εκείνη την εποχή είναι αδύνατο να ξεχάσουμε το φόβο, την αγωνία αλλά και το σοκ της 11ης Σεπτεμβρίου. Είχα φτάσει στο λόμπι του ξενοδοχείου, όταν οι τηλεοράσεις διέκοψαν τις πρωινές εκπομπές για να μεταδώσουν την είδηση πως πιθανότατα ένα μικρό αεροσκάφος ή ελικόπτερο χτύπησε επάνω στο Νότιο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου. Φοιτητές και καθηγητές μαζευτήκαμε γύρω από την τηλεόραση – μάλλον με περιέργεια – για να διαπιστώσουμε τι ακριβώς έχει συμβεί. Στο δεύτερο χτύπημα, λίγα λεπτά αργότερα, μια κοπέλα ούρλιαξε. Κάτι πολύ κακό συνέβαινε εκείνη την στιγμή. Η πόλη, λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω, δεχόταν επίθεση.
Ανέβηκα στον 15ο όροφο του κτιρίου μας για να δω τι συμβαίνει. Πυκνά σύννεφα μαύρου καπνού είχαν ήδη σκεπάσει τον ουρανό στη Νότια πλευρά. Ενστικτωδώς, πιάνω τον εαυτό μου να κοιτάζει ψηλά. Ήμασταν άραγε όλοι μας σε κίνδυνο; Αμέσως κατέβηκα στο κέντρο υπολογιστών. Τα κινητά τηλέφωνα δεν λειτουργούσαν, ενώ η υπερφόρτωση στο δίκτυο των αμερικανικών ιστοσελίδων μας έστελνε όλους μαζικά πίσω στις τηλεοράσεις. Με τα κινητά νεκρωμένα, στέλνω ένα μαζικό email στην οικογένειά μου και σε φίλους: «Η Νέα Υόρκη δέχεται επίθεση. Βρίσκομαι στο πανεπιστήμιο και είμαι καλά».
Η πανεπιστημιακή αστυνομία μπαίνει μέσα στο κτίριο και μας ζητά να βγούμε έξω. Όταν βγαίνω να περπατήσω στο campus, βλέπω γύρω μου κόσμο να τρέχει πανικοβλημένος. Συνειδητοποιώ πως κι άλλοι, όπως κι εγώ, κοιτάζουμε ψηλά στον αέρα, περιμένοντας το επόμενο χτύπημα. Μπαίνω στην καφετέρια της Σχολής όπου είναι συγκεντρωμένοι αρκετοί φοιτητές. Σε λίγη ώρα ο πρώτος πύργος καταρρέει. Κόσμος ουρλιάζει. Τα έχουμε όλοι χαμένα. Λίγη ώρα μετά, καταρρέει κι ο δεύτερος. Στο μεταξύ, ακούμε πως στην Ουάσιγκτον έχει χτυπηθεί το Πεντάγωνο. Εικόνες κι από εκεί. Σύμφωνα με πληροφορίες, πολλά αεροσκάφη έχουν καταληφθεί από αεροπειρατές κι ετοιμάζονται να πέσουν πάνω μας. Απόγνωση!
Φεύγω από το πανεπιστήμιο για να βρω μια παρέα φίλων σε γειτονική εστία. Ούτε σκέψη να μπω στο μετρό – θεωρώ πως οι τρομοκράτες θα χτυπήσουν κι εκεί – αν και οι συρμοί έχουν ήδη σταματήσει να κινούνται. Στο δρόμο κόσμος τρέχει, οι περισσότεροι θέλουν να φύγουν από το Μανχάτταν και να επιστρέψουν σπίτι τους, πρέπει όμως να περάσουν τις γέφυρες και κανένα μεταφορικό μέσο δεν λειτουργεί. Οι περισσότεροι αποφασίζουν να φύγουν πεζή αν και αρκετοί φοβούνται πως και οι γέφυρες αποτελούν σημεία πιθανής τρομοκρατικής επίθεσης.
Λίγες ώρες μετά, κι αφού είχαμε μάθει πως όλα τα αεροπλάνα είχαν καθηλωθεί στο έδαφος και η αστυνομία είχε κατακλύσει τους δρόμους της πόλης αποφασίζουμε με φίλους να περπατήσουμε προς τα κάτω και να πλησιάσουμε το σημείο της τραγωδίας. Αν κάτι μπορώ να θυμηθώ από εκείνο το μεσημέρι, είναι ο ήχος της απόλυτης σιωπής και ηρεμίας. Τα θέατρα στο Μπροντγουέι ακύρωσαν τις παραστάσεις, τα εστιατόρια και τα μπαρ έκλεισαν, τα εμπορικά καταστήματα κατέβασαν ρολά. Ο κόσμος έφυγε από την πόλη και όσοι έμειναν, κλείστηκαν σπίτι τους. Η πόλη της ταχύτητας, η πόλη που ποτέ δεν κοιμάται ήταν ακίνητη. Η απόλυτη ηρεμία. Όσο όμως πλησιάζαμε στο νότιο Μανχάταν, εικόνες αποκάλυψης και χάους: η ανάγκη για αίμα ήταν μεγάλη, οι διασώστες έψαχναν για εγκλωβισμένους, ταμπέλες με φωτογραφίες των αγνοουμένων παντού, αστυνομικοί και πυροσβέστες εξαντλημένοι από κούραση, σκηνικό Αρμαγεδδώνα.
Ο φόβος και η αγωνία, το άγχος, η θλίψη, ο θυμός, το πένθος καθώς και η αποκρουστική μυρωδιά του Νότιου Μανχάταν που αναδυόταν μέσα στην πόλη διήρκησαν μήνες. Ατμόσφαιρα βαριά, μέτρα ασφαλείας δρακόντεια, καχυποψία για οποιονδήποτε σκουρόχρωμο κουβαλούσε τσάντα ή μιλούσε με βαριά προφορά. Όμως, το σοκ της τραγωδίας διαδέχτηκε η συνειδητοποίηση μιας πραγματικότητας: Η Αμερική δεν ήταν άτρωτη. Και η Νέα Υόρκη δεν ήταν πια μια όαση ασφαλείας, προστατευμένη από νερό κι αέρα. Μπορούσε να συμβεί κι εκεί. Και συνέβη.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αντιμετωπίσεις μια τραγωδία. Στη Νέα Υόρκη οι άνθρωποι ήρθαν κοντά. Συζήτησαν. Έκλαψαν. Αγκαλιάστηκαν με το διπλανό τους που δεν γνώριζαν. Οργάνωσαν συγκεντρώσεις σε πλατείες. Μοιράστηκαν εμπειρίες, γνώμες και συναισθήματα. Σε μια Αμερική που εγκλωβίστηκε στη δίνη μιας τρομολαγνείας, εσωστρέφειας και μισαλλοδοξίας, η Νέα Υόρκη αντιστάθηκε. Και κατάφερε να απορροφήσει τους κραδασμούς του τρομοκρατικού χτυπήματος, αντλώντας δύναμη από την αστείρευτη ενέργειά της. Με δράσεις που στήριζαν την οικονομία της πόλης, όπως το Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο TriBeCa που οργάνωσε ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο, με κίνητρα κι εκπτώσεις στα μαγαζιά, με μια αξιέπαινη συλλογικότητα. Το 2003, οι μάλλον χλιαρές αντιδράσεις και διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Ιράκ έγιναν, κυρίως, στη Νέα Υόρκη.
Η 11η Σεπτεμβρίου αποτελεί ίσως συμβολικά την βίαιη αρχή του 21ου αιώνα, το ξαφνικό ξύπνημα μετά τα ονειρεμένα 90s, το hangover μετά το πάρτι. Στη δεκαετία του ’90 η Δύση πίστευε πως η παγκοσμιοποίηση ήταν η απάντηση σε όλα τα ερωτήματα. Πως η δημοκρατία θα επικρατήσει παντού και πως οι χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ασίας θα υιοθετήσουν νομοτελειακά τους κανόνες της Δύσης στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην υιοθέτηση δημοκρατικών θεσμών. Οι περισσότεροι θεωρητικοί των διεθνών σχέσεων απέρριπταν την θεωρία του Σάμουελ Χάντιγκτον για τη σύγκρουση των πολιτισμών και μιλούσαν για το θρίαμβο της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Δυστυχώς διαψεύστηκαν παταγωδώς. Κατά μια έννοια η 11η Σεπτεμβρίου αποτελεί την «μαμή» των γεγονότων του αιώνα μας: τα όσα ακολούθησαν με την παρέμβαση των Αμερικανών στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, την ισχυροποίηση των τζιχαντιστών, την αραβική άνοιξη, την προσφυγική κρίση, την τρομοκρατία, είναι γραμμικές ή λιγότερο γραμμικές απολήξεις αυτής της τόσο τρομακτικής μέρας στην ιστορία. Την ημέρα που συνειδητοποιήσαμε πόσο ευάλωτοι και τρωτοί είμαστε, ακόμη και στην πρωτεύουσα του κόσμου.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
