Οι σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ βρέθηκαν στο χειρότερο δυνατό σημείο των τελευταίων ετών, με σημείο καμπής την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Αμερικανό Πρόεδρο, Τζο Μπάιντεν, τον Απρίλιο του 2021. Παρά το γεγονός πως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επεδίωξε με διάφορους τρόπους να αποκτήσει διαύλους επικοινωνίας με τη νέα αμερικανική διοίκηση, το ζήτημα της απόκτησης του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 έχει εξοργίσει τους Αμερικανούς, που θεωρούν αδιανόητο ένα μέλος της ΝΑΤΟϊκής συμμαχίας να προμηθεύεται αμυντικό σύστημα ρωσικής κατασκευής που θέτει σε κίνδυνο την άμυνα του Οργανισμού. Κι αν ο Ερντογάν είχε αναπτύξει έναν σοβαρό δίαυλο επικοινωνίας στο Λευκό Οίκο επί εποχής Ντόνταλντ Τραμπ, η ανάληψη της ηγεσίας της υπερδύναμης από τους Δημοκρατικούς διέκοψε κάθε προνομιακή πρόσβαση του Τούρκου Προέδρου στον Λευκό Οίκο.
Ο βασικός μοχλός πίεσης που έχουν ασκήσει οι ΗΠΑ απέναντι στην Τουρκία είναι η αποβολή τους από το πρόγραμμα κατασκευής των μαχητικών τέταρτης γενιάς F-35, αλλά και μια σειρά κυρώσεων στην τουρκική αμυντική βιομηχανία, κάτι που πήρε επίσημη μορφή πέρυσι τον Σεπτέμβριο, μετά την υπερψήφιση της νομοθεσίας CAATSA στο Αμερικανικό Κογκρέσο. Η Άγκυρα επανήλθε αργότερα, ζητώντας εκσυγχρονισμό 80 μαχητικών F-16 καθώς και αγορά 40 νέων μαχητικών που πάντως δεν έτυχε θετικής αποδοχής από τους Αμερικανούς νομοθέτες. Η ένταση των δυο χωρών έπιασε κόκκινο τον περασμένο Οκτώβριο, όταν ο Τούρκος Πρόεδρος ζήτησε την απέλαση του Αμερικανού Πρέσβη από την Άγκυρα, ως αντίποινα στην επιστολή που υπέγραψε μαζί με μια σειρά άλλων συναδέλφων του ζητώντας την αποφυλάκιση του ακτιβιστή Οσμάν Κάβαλα. Τελικά η παρέμβαση Τσαβούσογλου και Ιμπραχίμ Καλίν αποσόβησε την περαιτέρω ένταση και το διπλωματικό επεισόδιο κρατώντας στη θέση του τον Αμερικανό Πρέσβη. Η προβληματική πάντως στάση της Τουρκίας στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το γεγονός πως η Άγκυρα δεν ευθυγραμμίζεται με τη Δύση στις βασικές αρχές που αυτή πρεσβεύει καθιστά ολοένα και πιο προβληματικές τις σχέσεις Ουάσιγκτον – Άγκυρας.
Το τέλος της στήριξης που παρείχε στην Άγκυρα ένα βαθύ κατεστημένο των ΗΠΑ που δεν ήθελε να «χάσει» την Τουρκία (έχοντας άλλωστε καταστήσει την Τουρκία πολύτιμο σύμμαχο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής) στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα στην Τουρκική ηγεσία πως οι όροι του παιχνιδιού έχουν αλλάξει. Αυτό αποτυπώνεται και στον συνολικό μετασχηματισμό του χάρτη στη Μέση Ανατολή, με τις αραβικές χώρες να υπογράφουν τις Συμφωνίες Αβραάμ που ανοίγει νέο κεφάλαιο στις σχέσεις τους με το Ισραήλ. Στο δεύτερο μισό του 2021 η Άγκυρα επεδίωξε να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, και το ίδιο επιδιώκει με χώρες όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος που έχουν εμβαθύνει τη συνεργασία τους με την Αθήνα. Όλα αυτά γίνονται υπό τις ευλογίες των ΗΠΑ που επιδιώκουν την ενίσχυση των περιφερειακών σχημάτων συνεργασίας στην περιοχή, με αιχμή τους αγωγούς φυσικού αερίου.
Τι θα γίνει από εδώ και πέρα;
Την πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου αναλαμβάνει νέος Αμερικανός Πρέσβης στην Άγκυρα. Ο Τζεφ Φλέικ αναμένεται να αντικαταστήσει τον Πρέσβη Σάττερφιλντ. Ο νέος Αμερικανός Πρέσβης θα πρέπει να χειριστεί μια σειρά καυτών ζητημάτων, τη στιγμή που η Τουρκία βιώνει τη χειρότερη οικονομική κρίση της τελευταίας εικοσαετίας. Η τάση αποκατάστασης σχέσεων με τις χώρες της περιοχής είναι σαφές πως θα ενθαρρυνθεί από την Ουάσιγκτον, όπως και η προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων με την Αθήνα, χωρίς να περιμένει κανείς θαύματα. Ταυτόχρονα η παρουσία της Αμερικανικής Exxon Mobil στην κοινοπραξία με την Qatar Petroleum στο Οικόπεδο 10 της Κυπριακής Δημοκρατίας προσφέρει ένα ασφάλιστρο κινδύνου στην Κύπρο απέναντι σε οποιαδήποτε σκέψη της Άγκυρας για προκλητικές ενέργειες. Σε σχέση πάντως με τα οπλικά συστήματα και την πρόθεση αγοράς από πλευράς Άγκυρας, οι τεχνικές συζητήσεις αναμένεται να διαρκέσουν μέχρι το καλοκαίρι του 2022, ενώ οριστικές αποφάσεις δεν αναμένεται να ληφθούν πριν το καλοκαίρι του 2023, που είναι και η καταληκτική ημερομηνία διενέργειας Προεδρικών Εκλογών στην Άγκυρα. Τούτων δοθέντων, οι ΗΠΑ φαίνεται πως αναμένουν την επόμενη μέρα στην Άγκυρα, με ή χωρίς τον Ερντογάν.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
