Είναι ένα παλιό, παραδοσιακό μάλλον χαρακτηριστικό του φασισμού η προσκόλληση σε ιδανικά όπως η εξωραϊσμένη ιστορία, η εθνική συνείδηση, και η εθνοτική συνοχή ενάντια σε έναν ρευστό και αόριστο εχθρό.
Η Τζόρτζια Μελόνι ηγείται ενός τέτοιου κινήματος τα τελευταία χρόνια στην Ιταλία, απλώνοντας τις αρπάγες του συντηρητισμού σε πολλές εκφάνσεις της κοινωνικής και πολιτικής συγκρότησης, ενώ από τις «στρεβλώσεις» της ακροδεξιάς της αφήγησης δεν έχει γλιτώσει ούτε η Μέση Γη του Τόλκιν.
«Μαέστρος» του λαϊκισμού
Με ένα πρόσφατο άρθρο της, η Guardian παρουσιάζει την Ιταλίδα πρωθυπουργό ως μία «παράδοξη» περίπτωση λαϊκιστή ηγέτη. Δεν θα είχε κανείς άδικο να υποπτεύεται τις προθέσεις της βέβαια. Με ελληνικούς όρους, η ηγεσία Μελόνι είναι σαν να βλέπουμε στο πηδάλιο της χώρας μας προσωπικότητες όπως ο Μάκης Βορίδης ή ο Άδωνις Γεωργιάδης, αν και δεν απέχουμε πολύ.
Οι σχέσεις της με τον ακροδεξιό χώρο είναι γνωστές. Το 1992, η Μελόνι έγινε μέλος του Μετώπου Νεολαίας της Ιταλίας, μία από τις παραφυάδες του φωναχτά νεο-φασιστικού κόμματος Movimiento Sociale Italiano (MSI).
Το μόρφωμα πρέσβευε την πολύ συμπαθητική επιστροφή στις αξίες της διακυβέρνησης Μουσολίνι, με την οικογένεια, την παράδοση, το νόμο, τις καταπνίξεις επαναστάσεων και τις μαζικές εκτελέσεις ως ιδεολογικούς άξονες.
Ως συνεχίστρια της παράδοσης, η Μελόνι έχει μία ξεκάθαρη προτεραιότητα, αυτή κάθε φασιστικού καθεστώτος. Τη συγκέντρωση των εξουσιών σε ένα κεντρικό πρόσωπο, ποιο άλλο από το δικό της, και την παγίωση ενός προσωποπαγούς σχηματισμού.
Ακόλουθα με αυτό, η Ιταλίδα πολιτικός ανακοίνωσε πρόσφατα πως θα φέρει στη βουλή τη «μητέρα όλων των μεταρρυθμίσεων», με μία αναθεώρηση του εκλογικού νόμου που έχει ως στόχο, τι άλλο, να παρατείνει την μονοπώληση της πρωθυπουργικής έδρας, διευκολύνοντας την ψήφιση των βουλευτών της.
Σύμφωνα με το ιταλικό ansa.it, η Μελόνι επικαλέστηκε την έλλειψη σταθερών κυβερνήσεων τις τελευταίες δεκαετίες ως λόγο της θεσμικής πρότασης: «Αν κάνουμε ένα βήμα πίσω, θα δούμε πως τα τελευταία 12 χρόνια είχαμε 20 πρωθυπουργούς».
Είναι αμφίβολο βέβαια αν μία ποσοτική απάντηση μπορεί να λύσει ένα πρόβλημα περιεχομένου, με αυτό να είναι η καλπάζουσα ύφεση, η φτώχεια, η ανεξέλεγκτη διαφθορά και η δημογραφική κρίση της χώρας, την ώρα που υπόσχεται άκαρπα αύξηση των θέσεων εργασίας και επενδυτικές «μανούβρες».
Εκεί όμως που άλλοι ομόσταυλοί της απέτυχαν, η Μελόνι ήξερε που να «χτυπήσει» για να ερεθίσει τις εθνικιστικές ευαισθησίες των συμπολιτών της. Μέτρα όπως τα επιδόματα σε οικογένειες ως κίνητρο για τεκνοποίηση, η ρητορεία περί εχθρών εκτός συνόρων, οι περιορισμοί στη μετανάστευση και οι κοκορομαχίες με τη Γαλλία για την απορρόφηση προσφυγικών ροών, έχουν καταστήσει την Μελόνι συμπαθή σε όσους έψαχναν μία απτή συντηρητική κατεύθυνση για τη χώρα.
Όπως ανέφερε και η Le Monde πριν δύο μήνες, η Ιταλία συνεχώς «σπρώχνει» ανθρώπινες ψυχές από τα στρατόπεδα διαλογής της Λαμπεντούσα, και η Γαλλία απαντά με ανάλογες αρνήσεις.
Σε ακολουθία όμως με το ίδιο δόγμα, η Μελόνι φαίνεται πως δεν συμπαθεί τόσο όσες οικογένειες παράγουν «ιταλάκια», αλλά βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας, αφού οι πολιτικές κινήτρων αφορούν μόνο νοικοκυριά με τρία και άνω παιδιά, και ας λυπηθεί ο Κύριος τις μόνες μητέρες με δύο παιδιά, αφού δεν χωρούν στο κάδρο της «πυρηνικής οικογένειας».
Οι υπόλοιπες τεχνικές της περιλαμβάνουν πιο ασφαλή στερεότυπα, όπως η προώθησή της ως αφοσιωμένης και θεοσεβούμενης συζύγου.
Έχουμε λοιπόν τους ιδεολογικούς στύλους: Επιστροφή στην παράδοση, πρόκριση του «αγνού» πληθυσμού, οικογενειακές αξίες, προσωπικές αρετές. Πώς αντιστοιχίζεται όμως ο κόσμος της Μέσης Γης, που τόσο αγαπάει η Τζόρτζια Μελόνι, σε όλα αυτά;
Τα Αδέλφια της Ιταλίας ή οι Άνθρωποι του Νούμενορ;
Ένα άλλο χαρακτηριστικό των απανταχού φασιστών είναι η παραχάραξη και η παρεξήγηση της ιστορίας και της λογοτεχνίας. Από αυτή την τάση δεν έχει γλυτώσει ανά τις δεκαετίες ούτε ο J.R.R. Tolkien και το ανάρπαστο συγγραφικό του έργο.
Είναι γνωστό πως η Τζόρτζια Μελόνι αγαπά τα έργα του Τόλκιν και τον φανταστικό κόσμο της Μέσης Γης. Η δεξιά πολιτικός έχει πολλές φορές αναρτήσει εικόνες όπου διαβάζει τα γνωστά μυθιστορήματα, ή επισκέπτεται θεματικά πάρκα του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών.
Δεν είναι μυστικό πως ο Tolkien έχει «αγαπηθεί» από πολλούς που θέλησαν να προσδώσουν πολιτική χροιά στο έργο του. Και εδώ ας ξεκαθαρίσουμε, πως παρ' όλο που ο συγγραφέας κατηγορηματικά αρνήθηκε την συνειδητή συμπερίληψη πολιτικών ιδεολογιών στη δουλειά του, κατανοούσε πως ακόμα και μία φανταστική κοινωνία έχει αντίκρισμα στον πραγματικό κόσμο.
Είναι άλλη όμως η πολιτική ανάλυση ενός έργου, και άλλο το λέκιασμα της πολιτιστικής κληρονομιάς του μέσω της στρέβλωσης των ιδανικών που φέρει, αλλά και της αποσιώπησης άλλων.
Οποιοσδήποτε έχει ξεφυλλίσει ποτέ τις σελίδες της τριλογίας του Άρχοντα, το Σιλμαρίλιον ή το Χόμπιτ, καταλαβαίνει από ποια σημεία «κρέμεται» η Μελόνι για το αφήγημά της, αλλά ταυτόχρονα αποκαλύπτεται και πόσα εσκεμμένα αγνοεί.
Ο «εθνικιστής» Τόλκιν
Όπως αναφέρει η Guardian, η σύνδεση του Τόλκιν με ακροδεξιούς χώρους δεν είναι καινούργια. Με το που ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών μπήκε στα ράφια των βιβλιοπωλείων της Ιταλίας, η συντηρητική ακαδημαϊκός Ελεμίρ Ζολά είχε αναπόφευκτα στιγματίσει το έργο, γράφοντας στην εισαγωγή πως πρόκειται για μία ξεκάθαρη αλληγορία για «αγνούς» λαούς της δύσης, που μάχονται «υπέρ πατρίδος» κόντρα σε ξένους εισβολείς.
Την προσέγγιση αυτή είχε ενστερνιστεί βέβαια και η φασιστική MSI, προωθώντας τις ιδεολογίες τους υπό το μανδύα της τότε «μοντέρνας» σειράς.
Σε αυτό το «τρυπάκι» είχε μπει από μικρή και η Τζόρτζια Μελόνι, η οποία ακόμα και στα νιάτα της επισκεπτόταν εκθέσεις και κατασκηνώσεις με θέμα τόπους και γεγονότα της Μέσης Γης. «Δεν θεωρώ τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών φαντασία», έχει δηλώσει η ίδια. Κατανοεί όμως τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται;
Ιδεολογικές παραποιήσεις
Η παράδοση
Ένα κεντρικό θέμα στη δουλειά του Τόλκιν είναι η αφοσίωση και η προσκόλληση στην παράδοση. Εδώ ένας φασιστικός νους θα ερμήνευε μόνο τη μία πλευρά του θέματος μέσα στις σελίδες του έργου.
Έχουμε από τη μία τα αγαθά ξωτικά, τα οποία θρηνούν την εξαφάνιση της παράδοσής τους από τη Μέση Γη και την αλλοίωση των αξιών τους. Έχουμε τους ανθρώπους, ένα έκπτωτο γένος από δοξασμένους προγόνους, οι οποίοι καταστράφηκαν όταν διέπραξαν την ύβρη της απόρριψης του παρελθόντος.
Από αυτές τις εικόνες λείπει όμως η τοποθέτηση, εκούσια ή ακούσια, του συγγραφέα. Για παράδειγμα, τα ξωτικά βιώνουν στη Μέση Γη μία δημογραφική κρίση, δεν κατηγορούν όμως για αυτό ούτε κάποιον «ξένο», ούτε τους ανθρώπους.
Καταλαβαίνουν πως οι φυσικές αλλαγές στο κοινωνικό γίγνεσθαι είναι μέρος του ρου της ιστορίας, ενώ αναγνωρίζουν τις σφαγές που διέπραξαν ενάντια στο ίδιο τους το είδος, όταν διαφορετικές κοινωνικές ομάδες άρχισαν να ενστερνίζονται τον εθνικισμό και τον σεχταρισμό.
Οι άνθρωποι, έκπτωτοι από τον προηγμένο πολιτισμό του Νούμενορ, παρέκκλιναν μεν από την παράδοση, αλλά το γιατί δεν αναφέρει κανένας δεξιός ιδεολόγος. Διότι εκείνος ο φανταστικός πολιτισμός υπάκουγε σε αιώνες φιλικής συνεργασίας και συμβίωσης με τα ξωτικά - τους «αλλοδαπούς» δηλαδή - ενώ η «κατρακύλα» τους άρχισε όταν κάποιοι αλαζόνες βασιλιάδες άρχισαν να βλέπουν τους εαυτούς τους, το έθνος τους και τους γηγενείς ως «ανώτερους» από κάθε άλλο γένος.
Οι ξένοι
Μία κοινή κριτική που γίνεται για τον Τόλκιν είναι ο τρόπος που αποτυπώνει πολιτισμούς ξένους προς αυτούς της Μέσης Γης. Σε αντιπαράθεση στους επονομαζόμενους «Ανθρώπους της Δύσης» στέκονται οι ανατολικοί λαοί του Ρουν και του Χαράντ, απέραντων τόπων, για τους οποίους όμως γνωρίζουμε μόνο πως συνεργάστηκαν με τον απόλυτο κακό της σειράς.
Αυτό το στερεότυπο που αναπαράγεται είναι ένα χαρακτηριστικό του οριενταλισμού στον οποίο καταλήγουν πολλοί δυτικοί λογοτέχνες, και βασίζεται κυρίως στην άγνοια, παρά στον ρατσισμό. Ο ίδιος ο Τόλκιν είχε αναγνωρίσει πως καταπιάνεται κυρίως με «δυτικότροπους» πολιτισμούς επειδή σε αυτό το ακαδημαϊκό πεδίο συγκεντρώνονται οι γνώσεις του.
Όπως προαναφέρθηκε, η εικόνα του «ξένου» στον Τόλκιν δεν περιορίζεται μόνο στην περιορισμένη έχθρα μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Η φυλή των νάνων, δια στόματος του ίδιου του συγγραφέα, ήταν σχεδιασμένη για να αποτελεί αλληγορία του εβραϊκού λαού, των διώξεων και των αδικιών που υπέστη κατά τους αιώνες. Ο ίδιος άλλωστε είχε προσωπική «βεντέτα» ενάντια στους Ναζί που αντιμετώπισε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ανοχή και η αποδοχή για το διαφορετικό φαίνεται στην ιστορική συνεργασία και φιλία των νάνων και των ξωτικών, που κρατούσε από όταν χρειάστηκε να ενωθούν για την αντιμετώπιση του κοινού εχθρού.
Ποιος είναι ο σκοτεινός άρχοντας;
Εδώ ερχόμαστε ίσως στην πιο «τρανταχτή» παραποίηση των εθνικιστών ιδεολόγων, αλλά και της κυρίας Μελόνι. Διότι όσο και αν θέλουν να βλέπουν τους εαυτούς τους ως συνεχιστές της παράδοσης, στην ουσία λειτουργούν ως ανδρείκελα του σύγχρονου πολιτισμού που ο Τόλκιν αναθεμάτιζε.
Στο πρόσωπο του Σάουρον και του παρατρεχάμενού του, Σάρουμαν, αποτυπώνονται όλα τα μελανά σημεία ενός σύγχρονου νεοφιλελεύθερου κράτους. Τα μαζικά παραγόμενα Ορκ είναι ο ομοιογενής πληθυσμός, κενός από κριτική σκέψη και ενδιαφερόμενος μόνο για τις επιμερισμένες δουλειές που του αναθέτει η εξουσία.
Η αγάπη του σκοτεινού άρχοντα για τη βιομηχανία και την αποψίλωση της φύσης είναι οι «πρωτοποριακές» επενδύσεις πολιτικών για το άνοιγμα «θέσεων εργασίας» που αποσκοπούν στη μίζα και το ίδιον όφελος. Η χρησιμοθηρία και η μηχανή αντικαθιστούν τον άνθρωπο, και ο άνθρωπος γίνεται μία παραποίηση της πραγματικής του φύσης, όπως τα Ορκ προήλθαν από ξωτικά που διέφθειρε το κακό.
Ο συγγραφέας του άρθρου αναφέρει πως αυτή η τάση της δεξιάς δεν είναι κάτι που ανησυχεί ιδιαίτερα τους Ιταλούς. Υπάρχουν άλλωστε πιο φλέγοντα ζητήματα για τον βιοπαλαιστή και τον μέσο πολίτη από την κληρονομιά ενός βιβλίου.
Τα ψέματα όμως της Τζόρτζια Μελόνι δεν είναι ασήμαντα στη μακροκλίμακα, γιατί δεν είναι παρά ένα μικρό μέρος μίας προσπάθειας δεκαετιών να αλλοιωθεί η ανθρώπινη κουλτούρα. Το περασμένο καλοκαίρι, η κυβέρνηση επιφύλαξε το δικαίωμα να διορίζει άμεσα τους διευθυντές του Κέντρου Πειραματικού Σινεμά της Ρώμης, σε μία ακόμη απόπειρα χειραγώγησης της κουλτούρας, όπως πάλι έγραψε η Le Monde.
Για όσους δεν ανησυχούν ακόμα, ας σημειώσουμε απλά πως και τα ψέματα του «σκοτεινού άρχοντα» πήραν δεκαετίες για να ριζώσουν στους λαούς που εξαπάτησε. Πολλοί κάτοικοι της Γερμανίας την περίοδο του 40' έμεναν μία ανάσα μακριά από στρατόπεδα μαζικών δολοφονιών. Οι καταδότες του Πινοσέτ είχαν κόρες και γιους που έπρεπε να ταΐσουν.
Πολλές φορές, όταν οι φρικαλεότητες συμβαίνουν ήδη, δεν τις βλέπουμε απαραίτητα ως κακό, και δεν θυμόμαστε καν από που ξεκίνησαν.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
