Στο αποκορύφωμα του Μακεδονικού ζητήματος πριν λίγα χρόνια, ένα χαριτωμένο meme είχε κάνει το γύρο του Ελληνόφωνου Ίντερνετ: μία φωτογραφία του χάρτη της Σικελίας, συνοδευόμενη από το σχόλιο «Η Σικελία είναι Ελλάδα».
Αφού χάνουμε τη Μακεδονία, υπονοούσε ο δημιουργός του, ας κερδίσουμε τουλάχιστον κάτι στα δυτικά, εκεί όπου κάποτε μεσουρανούσαμε.
Φαίνεται όμως ότι για κάποιους κατοίκους της γειτονικής Ιταλίας, αυτό δεν είναι απλώς ένα αστείο.
Οι διαχειριστές της σελίδας Facebook Stato Magna Grecia - Due Sicilie, με πάνω από 240,000 ακολούθους, κυρίως Ιταλούς αλλά και αρκετούς Έλληνες, φαίνεται να διεκδικούν ακριβώς αυτό: την απόσχιση της Σικελίας και ολόκληρης της Νότιας Ιταλίας, του λεγόμενου Mezzogiorno, από τη γειτονική χώρα και την ένωση της με την Ελλάδα και την Κύπρο.
Μια γρήγορη ματιά θα άφηνε τον διαδικτυακό επισκέπτη με την εντύπωση ότι πρόκειται για σατιρική σελίδα, μια «τρολιά» από τις χιλιάδες που υπάρχουν στο διαδίκτυο, όπως π.χ. η σελίδα αυτών των λαμπρών επιστημόνων που αμφισβητούν την ύπαρξη της Αυστραλίας.
Ωστόσο, η εν λόγω σελίδα κάθε άλλο παρά σατιρική είναι. Πότε στα Ιταλικά και πότε σε μια μείξη Ιταλικών και Ελληνικών, οι διαχειριστές της αναδεικνύουν με πάθος τα επιτεύγματα της Μεγάλης Ελλάδας (Magna Grecia) των αρχαίων χρόνων και του νεότερου Βασιλείου των Δύο Σικελιών που περιελάμβανε τη Νότια Ιταλία έως την ενοποίηση της γειτονικής χώρας τον 19ο αιώνα, καθώς και τις στενές σχέσεις που έχουν οι κάτοικοι της Νότιας Ιταλίας με την καθ’ημάς Ελλάδα, από το φαγητό μέχρι τα αρχαία μνημεία.
Ακόμη περισσότερο επισημαίνουν με έμφαση τις διαφορές της Νότιας Ιταλίας από τη Βόρεια από την αρχαιότητα έως σήμερα, αρκετές φορές με σκωπτικό ύφος. Παραδείγματος χάριν, συγκρίνοντας το πνευματικό επίπεδο και την οικονομική ανάπτυξη της Βόρειας Ιταλίας (της λεγόμενης «Παδανίας») με τη Μεγάλη Ελλάδα πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια - μια Ιταλική εκδοχή του «όταν εμείς φτιάχναμε Παρθενώνες, εσείς τρώγατε βελανίδια»:
Μάλιστα οι φίλοι της σελίδας δεν διστάζουν να ποζάρουν με τη σημαία της σελίδας - και της Μεγάλης Ελλάδας - σε ταξίδια τους στην Ιταλία, την Ελλάδα και αλλού.
Η ανολοκλήρωτη ιταλική ενοποίηση
Εάν όλα αυτά είναι ακατανόητα για το μέσο Έλληνα αναγνώστη, μια απλή επισκόπηση της ιστορίας της Ιταλίας λύνει πολλές απορίες. Ο απόλυτος «κακός» της ιστορίας για τους φίλους της εν λόγω σελίδας είναι ο Τζουζέπε Γκαριμπάλντι, ο εθνικός ήρωας της Ιταλίας και ηγετική μορφή του πολέμου για την ανεξαρτησία και ενοποίηση (Risorgimento) της χώρας.
Παρότι o Γκαριμπάλντι ήταν ένα σύμβολο του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού του 19ου αιώνα, ένας Τσε Γκεβάρα της εποχής του που πολέμησε σε δύο ηπείρους, για πολλούς Νοτιοιταλούς δεν είναι παρά ένας τύραννος που τους οδήγησε στην καταστροφή.
Ο λόγος είναι ότι η ενοποίηση της Ιταλίας, καθοριστικό ρόλο στην οποία έπαιξε η εκστρατεία του Γκαριμπάλντι και περίπου χιλίων επανασταστατών στη Σικελία το 1860, για πολλούς κατοίκους της Νότιας Ιταλίας περισσότερο αποτελεί την έναρξη μιας μορφής ιδιότυπης αποικιοκρατίας, παρά ένωση δύο ισότιμων μερών του Ιταλικού έθνους.
Πράγματι, η ένωση έγινε με τους όρους του Ιταλικού Βορρά, ο οποίος ουσιαστικά επεβαλε τις δικές του δομές εξουσίες, τη γλώσσα (τη διάλεκτο της Φλωρεντίας) και εν μέρει την κουλτούρα του στο Νότο, αποκτώντας σταδιακά και αντίστοιχη οικονομική ισχύ. Όπως συχνά αναφέρουν οι διαχειριστές της σελίδας, στα μέσα του 19ου αιώνα ο Ιταλικός Νότος ήταν περισσότερο βιομηχανοποιημένος και οικονομικά ανεπτυγμένος από το Βορρά, αλλά αυτή η πορεία ανατράπηκε μετά την ενοποίηση της χώρας.
Σήμερα, η αντιπαλότητα ανάμεσα σε Βόρειους και Νότιους εδράζεται στη βαθιά ανισότητα ανάμεσα στα δύο μέρη της Ιταλίας. Αρκεί να αναφέρουμε ότι ο μέσος κάτοικος του Μιλάνου έχει εισόδημα κοντά στα 50 χιλιάδες ευρώ, ενώ ο αντίστοιχος της Νάπολης, της άτυπης πρωτεύουσας του Ιταλικού Νότου, μόλις 20 χιλιάδες ευρώ.
Στο αίσθημα αδικίας των Νοτίων συνέβαλε και η εμπειρία της μετανάστευσης στη Βόρεια Ιταλία κατά τον 20ο αιώνα, καθώς και ο υφέρπων ρατσισμός που ακόμα και σήμερα αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της περιοχής όταν βρίσκονται στο Βορρά.
Από την πλευρά τους, πολλοί Βόρειοι δεν χάνουν την ευκαιρία να αναφέρουν τη συνεχή μεταφορά πόρων από το Βορρά στο Mezzogiorno, την υποτιθέμενη τεμπελιά των κατοίκων της, καθώς και την εκτεταμένη διαφθορά και την κυριαρχία της Μαφίας, κυρίως της Ντράγκετα με έδρα την Καλαβρία και της Κόζα Νόστρα από τη Σικελία.
Μια άλλη Ελλάδα από το παρελθόν
Πού κολλάει η Ελλάδα σε όλα αυτά; Με λίγη φαντασία, όλα γίνονται. Είναι γεγονός ότι έως το Μεσαίωνα αρκετοί κάτοικοι αυτού του κομματιού της Ιταλίας μιλούσαν Ελληνικά και ήταν Ορθόδοξοι Χριστιανοί.
Ωστόσο από τότε πέρασαν πολλοί λαοί ως κατακτητές από τη γειτονική χώρα, ανάμεσα τους Νορμανδοί, Άραβες, Γάλλοι, Ισπανοί και Αυστριακοί, με αποτέλεσμα η Ελληνική γλώσσα και η Ορθόδοξη πίστη σταδιακά να εγκαταλειφθούν.
Σήμερα, μόλις σε ελάχιστα χωριά της Καλαβρίας μιλιέται ακόμα η τοπική Ελληνική διάλεκτος, τα Γκρίκο, έχοντας καθεστώς προστατευόμενης γλώσσας.
Παραδοσιακό τραγούδι στα Γκρίκο
Όλα αυτά δεν πτοούν τους οπαδούς της σύγχρονης Μεγάλης Ελλάδας, οι οποίοι επιδιώκουν ανεξαρτησία και ένωση με τη χώρα μας.
Χαρακτηριστικό είναι ότι πριν από τις πρόσφατες ελληνικές εκλογές, η σελίδα ζήτησε επισήμως από τους Έλληνες ακολούθους της να ψηφίσουν πολιτικά κόμματα που στηρίζουν αυτό το αίτημα, παρότι είναι αμφίβολο εάν όντως υπάρχουν τέτοια κόμματα στη χώρα μας.*
Φυσικά ένα τέτοιο αίτημα ακούγεται ανεδαφικό, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της Νότιας Ιταλίας μιλάνε Ιταλικά και είναι Καθολικοί. Προφανώς η χώρα μας δεν έχει καμία απολύτως εδαφική διεκδίκηση από τη γειτονική Ιταλία.
Ωστόσο, όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά. Είναι γεγονός ότι μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η Ιταλία ήταν πολιτικά και οικονομικά κατακερματισμένη, με τις διάφορες πόλεις της να διαγράφουν τη δική τους ξεχωριστή πορεία.
Ο ανταγωνισμός μεταξύ τους πολλές φορές οδήγησε σε μακραίωνες διαμάχες, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση των πολέμων ανάμεσα στη Βενετία και τη Γένοβα. Ακόμα και σήμερα, πολλές φορές στη γειτονική χώρα υπερισχύει η τοπική συνείδηση έναντι της εθνικής.
Έως πρόσφατα, η Lega Nord, ένα από τα μεγαλύτερα Ιταλικά κόμματα, ζητούσε επισήμως την απόσχιση της Βόρειας Ιταλίας με το όνομα Παδανία, ενώ το 2017 διεξήχθη ανεπίσημο δημοψήφισμα για την αυτονομία των περιοχών του Βένετο και της Λομβαρδίας. Σε πρόσφατες δημοσκοπήσεις, σημαντικά ποσοστά Βορείων και Νοτίων δηλώνουν θετικά διακείμενοι σε ένα φιλικό διαζύγιο.
Δεδομένης της συρρίκνωσης του Ελληνισμού τους τελευταίους αιώνες, είναι πράγματι εντυπωσιακό ότι ακόμη και σήμερα υπάρχουν υπολείμματα ελληνικής συνείδησης στη Δυτική Ευρώπη. Ωστόσο η ύπαρξη ενός τέτοιου κινήματος μάλλον πρέπει να ερμηνευθεί ως σημείο των καιρών, παρά ως ξαφνική αφύπνιση ενός ξεχασμένου κομματιού του Ελληνισμού.
Δεν είναι τυχαίο ότι και σε πολλές άλλες χώρες, διάφορες πληθυσμιακές ομάδες αναψηλαφούν το παρελθόν τους, αναζητώντας νέες ταυτότητες που θα τους προσφέρουν διέξοδο σε σύγχρονα οικονομικά και πολιτικά αδιέξοδα. Ένας λόγος είναι ότι η παγκοσμιοποίηση, εντείνοντας τις ανισότητες εντός των κρατών, αναδεικνύει τις τοπικές ταυτότητες σε βάρος της εθνικής συνείδησης.
Στην Ευρώπη, για αρκετούς πολιτικούς επιστήμονες η Ευρωπαϊκή Ένωση έμμεσα δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τέτοια κινήματα ανεξαρτησίας με την έμφαση της στην πολιτική και οικονομική εκπροσώπηση των περιφερειών. Ίσως λοιπόν να μην αργεί η στιγμή που το φαινόμενο θα έρθει και στη χώρα μας, παραδείγματος χάριν με αρκετούς Πελοποννήσιος να ζητούν ένωση με τη Βενετία, όπως πριν από μερικούς αιώνες…
(*το Reader προσπάθησε να επικοινωνήσει με τους διαχειριστές της σελίδας προκειμένου να εξασφαλίσει μια συνέντευξη, αλλά αυτό δεν κατέστη δυνατό)
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
