Ακόμη και οι πόλεμοι έχουν κανόνες. Νόμους που επιδιώκουν να μετριάσουν τη φρίκη του πολέμου, καθορίζοντας ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που να προστατεύει τους άμαχους πολίτες και να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό είναι μια -περίπου- κοινά αποδεκτή αλήθεια και μια νομική απαίτηση για κάθε πεδίο μάχης. Είναι η θεωρία πίσω από τις Συμβάσεις της Γενεύης. Η υπενθύμιση παραμένει επίκαιρη, γιατί οι κανόνες ενίοτε παραβιάζονται.
Με ένα νέο πολεμικό μέτωπο ανάμεσα σε Ισραήλ και Ιράν να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη την τελευταία εβδομάδα, η εικόνα της Γάζας δεν ξεθωριάζει με τίποτα. Ακόμα κι αν η επικαιρότητα έστρεψε περιστασιακά τα φώτα της αλλού, οι άνθρωποι εκεί εξακολουθούν να λιμοκτονούν και να βλέπουν τη ζωή τους να παρασύρεται από τον αέρα της πυγμής του ισχυρού.
Η λήψη πληροφοριών από την περιοχή είναι δύσκολη. Η Γάζα είναι μια εμπόλεμη ζώνη βουτηγμένη στο αίμα. Τουλάχιστον 181 δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης έχουν σκοτωθεί από την έναρξη του πολέμου, σύμφωνα με την Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων. Το Ισραήλ δεν αφήνει τις διεθνείς δημοσιογραφικές ομάδες να εισέλθουν στην περιοχή.
Αναζητώντας μια εναλλακτική διαδρομή για να προσεγγίσουμε το θέμα της προστασίας των αμάχων, αποφασίσαμε να το εξετάσουμε μέσα από το πρίσμα των νόμων που υποτίθεται ότι ρυθμίζουν τον πόλεμο και προστατεύουν τους πολίτες. Το Reader έθεσε -για τον λόγο αυτό- συγκεκριμένα ερωτήματα στον δικηγόρο και ειδικό εμπειρογνώμονα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Εμμανουήλ Αθανασίου Πικαρντά. Ο ίδιος, έχοντας συμμετάσχει σε δεκάδες ειρηνευτικές αποστολές και ανθρωπιστικές δράσεις είναι ο πλέον κατάλληλος για να μας ξεκαθαρίσει κάπως το τοπίο.
- Στη Γάζα άνθρωποι λιμοκτονούν καθημερινά. Μπορεί να σταματήσει όλο αυτό δια της νομικής οδού;
Καταρχάς ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται συνολικά ο πόλεμος, δείχνει την πλήρη αδιαφορία των ισραηλινών αρχών για το τίμημα που πληρώνει ο παλαιστινιακός πληθυσμός στη λωρίδα της Γάζας.
Η τωρινή ισραηλινή κυβέρνηση έχει παραβιάσει σχεδόν το σύνολο του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, τις συμβάσεις της Γενεύης, οι οποίες θυμίζω έχουν διεθνή ισχύ, πράγμα που σημαίνει πως ανεξαρτήτως αν ένα κράτος τις έχει επικυρώσει ή όχι, πρέπει να γίνονται ως εθιμικό, αν θέλετε, δίκαιο, σεβαστές από όλα τα κράτη μέλη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Σε αντίθεση με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο στη Χάγη και την δικαιοδοσία του, όπου απαιτείται ένα κράτος να έχει επικυρώσει τον Καταστατικό Χάρτη για να μπορεί να ξεκινήσει η σχετική διαδικασία απονομής ευθυνών για παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου όσον αφορά εγκλήματα πολέμου κι εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, οι συμβάσεις της Γενεύης θεωρούνται νομικά υπεράνω εγχώριων ή περιφερειακών κανόνων κι άρα υπεράνω του εθνικού δικαίου ή διακρατικών συμφωνιών. Η παρεμπόδιση ή δημιουργία εμποδίων στην ανθρωπιστική βοήθεια θεωρείται νομικά κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου.
Ως τέτοια τιμωρείται ή μέσω της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης ή μέσω επιβολής μέτρων που λαμβάνουν τα κράτη κι η διεθνής κοινότητα. Δυστυχώς στην περίπτωση του Ισραήλ, για συγκεκριμένους λόγους που σχετίζονται τόσο με την ιστορία του εβραϊκού έθνους και το Ολοκαύτωμα όσο και με την ισορροπία και τις συμμαχίες, παραδοσιακές και μη, μεταξύ κρατών οι κυρώσεις αυτές δεν έχουν ακόμη συμφωνηθεί παρόλο που το σύνολο των διεθνών οργάνων επιφορτισμένων με την προστασία και την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει καταγγείλει πολλάκις κι έχει στοιχειοθετήσει τα εγκλήματα πολέμου του Ισραήλ.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω πως και η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς είναι έγκλημα πολέμου, εάν δεχτούμε πως συμπεριλαμβάνεται σε ένα πλαίσιο διεξαγωγής εχθροπραξιών. Εάν όμως θεωρήσουμε πως διεξήχθη εκτός πλαισίου πολεμικής σύρραξης, τότε πρόκειται για μια τρομοκρατική επίθεση εναντίον πολιτών από μια τρομοκρατική οργάνωση.
- Οι κατηγορίες Νετανιάχου για εγκλήματα πολέμου θα μείνουν για πάντα κατηγορίες;
Τα νομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Μπενιαμίν Νετανιάχου στο Ισραήλ δεν μένουν καθόλου στα χαρτιά. Η διαδικασία έχει προχωρήσει, ωστόσο επειδή έχει ασυλία ως εν ενεργεία πρωθυπουργός, κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του, ακριβώς για να εκκρεμούν οι νομικές υποθέσεις εναντίον του. Γι’ αυτό άλλωστε προχώρησε και τη δικαστική μεταρρύθμιση στη χώρα του που προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις.
Προσωπική μου άποψη είναι πως ο Νετανιάχου θα αντιμετωπίσει και εσωτερικές νομικές κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου. Όσον αφορά το Διεθνές Δικαστήριο, η υπόθεση έχει μείνει στα χαρτιά γιατί διανύουμε μια περίοδο παγκόσμιας έλλειψης σταθερότητας. Το δικαστήριο στη Χάγη έχει επίσης αποσταθεροποιηθεί από τις συμπεριφορές ισχυρών κρατών μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Γενικότερα διανύουμε μια περίοδο ατιμωρησίας στο διεθνές στερέωμα, για την οποία οι διεθνείς οργανισμοί και η κοινωνία των πολιτών έχουν επιστήσει την προσοχή εδώ και καιρό.
Διαβάστε ακόμα: Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου είδε παιδιά στη Γάζα να παίζουν υπό τους ήχους των βομβαρδισμών
- Στους πολέμους δεν χωρούν συγκρίσεις, όμως γιατί στην περίπτωση της Γάζας είναι τόσο σοκαριστικό αυτό που βλέπουμε;
Υπάρχουν τραγικές παραλείψεις όσον αφορά τη διεθνή ποινική δικαιοσύνη. Στο ανατολικό Κονγκό έχουν γίνει από τις χειρότερες παραβιάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου. Στο Αφγανιστάν επίσης. Σε δεκάδες περιοχές στον κόσμο έχει συμβεί το ίδιο. Η διαφορά με τη Γάζα είναι πως τώρα όλα αυτά γίνονται ενώπιον όλου του πλανήτη, με την έννοια ότι είμαστε ενήμεροι. Είναι ένας πόλεμος τον οποίο παρακολουθούμε ζωντανά και βλέπουμε μπροστά μας, με όλα τα μέσα, τις σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπιστικού δικαίου. Και μιλάω και για την πλευρά της Χαμάς.
- Πόσο χειρότερα μπορεί να γίνουν τα πράγματα στη Γάζα;
Θα γίνουν χειρότερα με την έννοια ότι το Ισραήλ χρησιμοποιεί την απαράδεκτη, παράλογη και παράνομη νομικά ιδέα του Τραμπ, να αδειάσει η Γάζα. Πρόκειται για έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Είμαστε όλοι μάρτυρες ενός πολέμου που όχι μόνο δεν σταματά, αλλά και χειροτερεύει. Η γνώμη μου είναι πως πιθανό άδειασμα της Γάζας θα είναι κόκκινη γραμμή για τη διεθνή κοινότητα.
Δυναμική παρέμβαση στην περίπτωση του παλαιστινιακού ζητήματος, θα ήταν μία απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, την οποία δεν θα μπλοκάρουν με βέτο τα μόνιμα μέλη και η οποία θα επέβαλε ανακωχή στα εμπλεκόμενα μέρη και ιδανικά θα επέβαλε μια ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ. Δυστυχώς αυτό δεν πρόκειται να γίνει. Θεωρώ όμως ότι όσο περνά ο καιρός θα αυξάνονται οι αντιδράσεις, οι οποίες ωστόσο δεν θα είναι ποτέ αρκετές για να λειτουργήσουν ως ανάχωμα στην επεκτατική πολιτική του Ισραήλ, όσον αφορά τα παλαιστινιακά εδάφη ή στο αίσθημα ατιμωρησίας που διακατέχει την κυβέρνηση του Ισραήλ. Τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα, αν δεν υπήρχε το ένταλμα σύλληψης κατά του Νετανιάχου βέβαια.
- Γιατί διστάζουμε διεθνώς να χρησιμοποιήσουμε τον όρο γενοκτονία επίσημα;
Τα προβλήματα εδώ είναι κατά βάση δύο. Πρόκειται για ένα από τα πιο αυστηρά νομικά κείμενα και συμβάσεις του ΟΗΕ και η ύπαρξη μιας γενοκτονίας απαιτεί από τα κράτη μέλη να παρέμβουν ακόμα και στρατιωτικά. Θα έπρεπε δηλαδή, αν όντως διατυπωνόταν έτσι με σαφήνεια, από τις ΗΠΑ μέχρι την Ιαπωνία, η διεθνής κοινότητα να παρέμβει με κάθε μέσο. Αυτό είναι κάτι που φοβίζει τους πάντες.
Το δεύτερο πρόβλημα έγκειται στο ότι με βάση τις διεθνείς συμβάσεις, για τη στοιχειοθέτηση της γενοκτονίας απαιτείται δόλος. Και αυτή η πρόθεση πρέπει να είναι εμφανής, να αποδειχθεί. Όσο το Ισραήλ λέει πως προστατεύει τον πληθυσμό του και επιδιώκει να εξουδετερώσει τους μαχητές της Χαμάς που κρύβονται μες στον άμαχο πληθυσμό, είναι λίγο δύσκολο αυτό να αποδειχθεί. Ωστόσο δεν είναι απίθανο να γίνει δεκτή η εφαρμογή της συγκεκριμένης διεθνούς σύμβασης τελικά.
Θεωρώ ότι όλη η συζήτηση περί αδειάσματος της Γάζας προσδίδει επιχειρήματα και κύρος σε αυτή τη ρητορική της γενοκτονίας. Σε κάθε περίπτωση, η διεθνής κοινότητα από τη στιγμή που διαπράττονται εγκλήματα πολέμου θα έπρεπε ούτως ή άλλως να παρέμβει άμεσα και δυναμικά. Είναι από μόνες τους πολύ σοβαρές κατηγορίες, για να παραμείνουν οι διεθνείς οργανισμοί και τα κράτη μέλη αμέτοχα ή ουδέτερα.
Τα δραματικά νούμερα
Υπενθυμίζεται πως στις 7 Οκτωβρίου 2023 η Χαμάς εισέβαλε στο Ισραήλ, σκοτώνοντας 1.200 ανθρώπους. Περισσότεροι από 800 ήταν Ισραηλινοί πολίτες. Οι υπόλοιποι ήταν μέλη των ισραηλινών δυνάμεων ασφαλείας, ανταποκριτές και ξένοι εργαζόμενοι. Περίπου 250 άτομα, συμπεριλαμβανομένων μη Ισραηλινών, σύρθηκαν πίσω στη Γάζα ως όμηροι.
Τα τελευταία στοιχεία από το υπουργείο Υγείας στη Γάζα καταγράφουν ότι το Ισραήλ σκότωσε τουλάχιστον 54.607 Παλαιστίνιους και τραυμάτισε 125.341 μεταξύ των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου και της 4ης Ιουνίου του τρέχοντος έτους. Σε αυτά τα νούμερα δεν υπάρχει διαχωρισμός αμάχων από τα μέλη της Χαμάς και άλλων ένοπλων ομάδων.
Σύμφωνα με τη Unicef, μέχρι τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους 14.500 παιδιά στη Γάζα είχαν σκοτωθεί από το Ισραήλ, 17.000 έχουν χωριστεί από τους γονείς τους ή έχουν μείνει ορφανά. Στη Γάζα επίσης καταγράφεται το υψηλότερο ποσοστό ακρωτηριασμένων παιδιών στον κόσμο.
Την ίδια ώρα, μελέτη στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet» υποστηρίζει ότι το υπουργείο υποεκτιμά τον αριθμό των νεκρών από ισραηλινά πυρά, εν μέρει επειδή τα στοιχεία που έχει στα χέρια του είναι ελλιπή. Χιλιάδες είναι θαμμένοι κάτω από τα ερείπια των κατεστραμμένων κτιρίων και χιλιάδες άλλοι θα πεθάνουν αργά και βασανιστικά από ασθένειες που θα μπορούσαν να θεραπευτούν αν είχαν πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
