Πέρασαν 64 χρόνια από τον θάνατο εννέα πεζοπόρων σκιέρ στο πέρασμα Ντιάτλοφ, στα Ουράλια Όρη της τότε Σοβιετικής Ένωσης και κανείς δεν έχει καταφέρει να δώσει μια πειστική εξήγηση για το τι πραγματικά συνέβη τον Φεβρουάριο του 1959. Πρόκειται για ένα μυστήριο που παραμένει ανεξιχνίαστο μέχρι και σήμερα.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το 1959, ο 23χρονος φοιτητής στο Ουράλιο Πολυτεχνείο του Γεκατερίνμπουργκ, Ιγκόρ Ντιάτλοφ, προσέγγισε συμφοιτητές του για να οργανώσει μια αποστολή σε επαρχία του Σβερντλόφσκ, στα βόρεια Ουράλια.
Ο Ιγκόρ συμφώνησε για την αποστολή με οκτώ άνδρες και δύο γυναίκες, έμπειρους ορειβάτες στην κατηγορία ΙΙ-σκιέρ με εμπειρία στο σκι και θα λάμβαναν πιστοποίηση βαθμού ΙΙΙ κατά την επιστροφή τους. Εκείνη την εποχή ήταν η υψηλότερη πιστοποίηση της Σοβιετικής Ένωσης για όσους ήθελαν να διασχίσουν αποστάσεις 300 χιλιομέτρων.
Η αποστολή με αρχηγό τον Ντιάτλοφ είχε ως στόχο να φτάσει στο βουνό Ότορτεν (που στη διάλεκτο της τοπικής φυλής των Μάνσι σημαίνει «μην πας εκεί») και η διαδρομή ήταν κατηγορίας 3, δηλαδή η δυσκολότερη στην κλίμακα.
«Μην πας εκεί» στο «βουνό του θανάτου»
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 25ης Ιανουαρίου 1959, η ομάδα των 10 έφτασε με τρένο στο Ίβντελ (535 χιλιόμετρα βόρεια του Γεκατερίνμπουργκ) και στη συνέχεια μετέβησαν με φορτηγό στον τελευταίο κατοικημένο οικισμό, στο Βιζχάι.
Δύο ημέρες μετά, στις 27 Ιανουαρίου, η ομάδα ξεκίνησε το ταξίδι της προς το Οτόρτεν. Στις 28 Ιανουαρίου, ένα από τα μέλη της ομάδας, ο Γιούρι Γιουντίν, που υπέφερε από διάφορες ασθένειες αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω λόγω πόνων στο γόνατο και στις αρθρώσεις. Ήταν και ο μόνος που έμεινε ζωντανός.
Οι εννέα που έμειναν στο βουνό συνέχισαν την προσπάθεια και σήμερα ξέρουμε πώς εξελίχτηκε η πορεία τους από τα ημερολόγια και τα φιλμ που βρέθηκαν στην σκηνή τους.
Στις 31 Ιανουαρίου, η ομάδα έφτασε σε ένα σημείο όπου θα ξεκινούσε η ανάβαση σε υψόμετρο και σταμάτησε για να κάνει τις απαραίτητες προετοιμασίες. Σε μια δασώδη κοιλάδα, αποθήκευσαν τρόφιμα και εξοπλισμό που θα τα χρησιμοποιούσαν στον δρόμο της επιστροφής.
Την 1η Φεβρουαρίου άρχισε η αναρρίχηση στο ορεινό πέρασμα. Στόχος ήταν να φτάσουν στην κορυφή και να κατασκηνώσουν αλλά η επιδείνωση του καιρού τους έκανε να χάσουν τον προσανατολισμό τους και να κινηθούν δυτικά.
Η ομάδα των ορειβατών βρέθηκε στο γειτονικό βουνό, το Κόλατ Σιάκλ («βουνό του θανάτου» στην τοπική διάλεκτο των Μάνσι). Όταν συνειδητοποίησαν το λάθος τους, αποφάσισαν να στήσουν τη σκηνή τους στην πλαγιά του βουνού, αντί να κατέβουν ενάμισι χιλιόμετρο πιο κάτω, στους πρόποδες, όπου το δάσος θα τους προστάτευε από την κακοκαιρία.
Αυτή ήταν και η τελευταία πληροφορία για την ομάδα από τα ημερολόγια αφού σταμάτησαν οι καταγραφές. Πριν η ομάδα αναχωρήσει από το Σβερντλόφσκ, ο αρχηγός της αποστολής Ντιάτλοφ είχε συμφωνήσει με τον αθλητικό τους σύλλογο, να στείλει ένα τηλεγράφημα, μόλις η ομάδα θα επέστρεφε στο Βιζχάι.
Είχαν υπολογίσει ότι αυτό θα συνέβαινε το αργότερο μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου, όμως όταν ο Γιούντιν δεν μπόρεσε να συνεχίσει, ο Ντιάτλοφ του είπε ότι θεωρούσε πως τελικά θα τους έπαιρνε περισσότερο χρόνο.
Οι έρευνες για τον εντοπισμό των αγνοουμένων
Όταν πέρασε η συμφωνημένη ημερομηνία, δεν υπήρξε άμεση αντίδραση, αφού ήταν συνηθισμένο να υπάρχει καθυστέρηση μερικών ημερών σε τέτοιες αποστολές. Όμως στις 20 Φεβρουαρίου, οι οικογένειες των μελών της ομάδας, που πλέον ήταν πολύ ανήσυχες, ζήτησαν να οργανωθεί επιχείρηση διάσωσης.
Πράγματι, οι πρώτες ομάδες που δημιουργήθηκαν από εθελοντές φοιτητές και καθηγητές, ξεκίνησαν την αναζήτηση του Ντιάτλοφ και των υπόλοιπων μελών της αποστολής, ενώ λίγες μέρες αργότερα, προστέθηκαν και δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας, επικουρούμενες από αεροπλάνα και ελικόπτερα.
Στις 26 Φεβρουαρίου, οι ερευνητές βρήκαν την εγκαταλελειμμένη και κατεστραμμένη σκηνή της ομάδας στο Κόλατ Σιάκλ. Ο χώρος της κατασκήνωσης παραξένεψε τους ερευνητές.
Ο Μιχαήλ Σαράβιν, ο φοιτητής που βρήκε τη σκηνή, ανέφερε: «Η σκηνή ήταν σκισμένη και καλυμμένη με χιόνι. Ήταν άδεια και όλα τα υπάρχοντα και τα παπούτσια της ομάδας είχαν αφεθεί πίσω». Οι ερευνητές είπαν ότι η σκηνή είχε κοπεί από μέσα.
Οκτώ ή εννέα ζευγάρια ιχνών που άφησαν άνθρωποι που φορούσαν μόνο κάλτσες, ένα μόνο παπούτσι ή ήταν ξυπόλητοι, οδηγούσαν προς την άκρη ενός κοντινού δάσους, απέναντι από το πέρασμα, 500 μέτρα προς τα βορειοανατολικά.
Στην άκρη του δάσους, κάτω από έναν μεγάλο κέδρο, οι ερευνητές βρήκαν ορατά απομεινάρια από μια μικρή φωτιά, μαζί με τα δύο πρώτα πτώματα, ξυπόλητα και ντυμένα μόνο με τα εσώρουχά τους. Τα κλαδιά του δέντρου ήταν σπασμένα έως και πέντε μέτρα ύψος, γεγονός που υποδηλώνει ότι πιθανώς ένας από τους σκιέρ είχε σκαρφαλώσει για να ψάξει για κάτι, ίσως την κατασκήνωση.
Μεταξύ των κέδρων και της κατασκήνωσης οι ερευνητές βρήκαν τρία ακόμη πτώματα που φαινόταν να έχουν πεθάνει σε στάσεις που υποδήλωναν ότι προσπαθούσαν να επιστρέψουν στη σκηνή. Βρέθηκαν ξεχωριστά σε αποστάσεις περίπου 300, 500 και 600 μέτρων από το δέντρο.
Η έρευνα για τους υπόλοιπους τέσσερις ορειβάτες διήρκεσε περισσότερο από δύο μήνες. Τελικά βρέθηκαν στις 4 Μαΐου κάτω από τέσσερα μέτρα χιόνι σε μια χαράδρα 75 μέτρα από τον κέδρο πιο μέσα στο δάσος.
Αυτοί οι τέσσερις ήταν καλύτερα ντυμένοι από τους άλλους, και υπήρχαν σημάδια ότι εκείνοι που είχαν πεθάνει πρώτοι είχαν εμφανώς «παραδώσει» τα ρούχα τους στους υπόλοιπους.
Βρέθηκαν χωρίς μάτια
Οι νεκροί ορειβάτες:
- Ίγκορ Αλεξεγιεβιτς Ντιάτλοφ: 23 ετών και αρχηγός της ομάδας. Αιτία θανάτου η υποθερμία.
- Γιούρι Νικολάγεβιτς Ντοροσένκο: 21 ετών. Αιτία θανάτου υποθερμία.
- Λουντμίλα Αλεξάντροβνα Δουμπίνινα: 20 ετών. Αιτία θανάτου βαρύ τραύμα στο στήθος, απώλεια οφθαλμών, απώλεια γλώσσας.
- Γκεόργκι Αλεξέγεβιτς Κριβονιτσένκο: 23 ετών. Αιτία θανάτου υποθερμία.
- Αλεξάντερ Σεργκέγιεβιτς Κολεβάτωφ: 24 ετών. Αιτία θανάτου υποθερμία.
- Ζιναΐδα Αλεξίβνα Κολμογκόροβα: 22 ετών. Αιτία θανάτου υποθερμία.
- Ρούστεμ Βλαδίμιροβιτς Σλόμποντιν: 23 ετών. Αιτία θανάτου υποθερμία.
- Νικολάι Βλαδίμιροβιτς Θιμπώ-Μπρινιόλ: 23 ετών. Αιτία θανάτου τραύμα στο κρανίο.
- Σεμιόν Αλεξίβιτς Ζολοτάριωφ: 38 ετών. Αιτία θανάτου τραύμα στο στήθος, απώλεια οφθαλμών.
«Πανίσχυρη φυσική δύναμη»
Νομική έρευνα ξεκίνησε αμέσως μετά την εύρεση των πρώτων πέντε πτωμάτων. Μια ιατροδικαστική εξέταση δεν βρήκε τραυματισμούς που θα μπορούσαν να έχουν οδηγήσει στο θάνατό τους και τελικά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλοι είχαν πεθάνει από υποθερμία.
Μια εξέταση των τεσσάρων πτωμάτων που βρέθηκαν τον Μάιο οδήγησε στο να αλλάξει η αφήγηση σχετικά με το τι είχε συμβεί κατά τη διάρκεια του περιστατικού. Οι τρεις πεζοπόροι σκιέρ είχαν θανατηφόρα τραύματα, σημαντικές βλάβες στο κρανίο και θωρακικά κατάγματα.
Η ουσία ήταν ότι τα μέλη της επιτροπής που διεξήγαγαν τη δικαστική έρευνα, δεν μπορούσαν να βρουν πειστικές απαντήσεις σε μια σειρά κρίσιμων ερωτημάτων. Γιατί κάποια από τα μέλη της αποστολής βγήκαν από τη σκηνή τους είτε φορώντας μόνο ένα παπούτσι, είτε μόνο κάλτσες, είτε τελείως ξυπόλητα; Γιατί υπήρχαν αυξημένες τιμές ραδιενέργειας στα σώματά τους και στον εξοπλισμό τους; Και βέβαια, πώς και από ποιον είχαν προκύψει τα θανατηφόρα χτυπήματα στους τρεις νεκρούς;
Τελικά η έρευνα σταμάτησε επίσημα τον Μάιο του 1959, αφού το αδιέξοδο ήταν πλήρες. Το επίσημο πόρισμα έλεγε πως ο θάνατος των μελών της ομάδας προήλθε από μια «πανίσχυρη φυσική δύναμη», χωρίς να προσδιορίζεται ποια ήταν αυτή.
Όλα τα σχετικά έγγραφα φυλάχτηκαν σε ένα μυστικό αρχείο. Μόνο μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, στη δεκαετία του 1990, δόθηκε στη δημοσιότητα μέρος του αρχείου, με βασικά όμως σημεία του πορίσματος να παραμένουν κλειδωμένα μέχρι και σήμερα.
Οι θεωρίες για το τέλος των ορειβατών
Η θεωρία ότι μια χιονοστιβάδα προκάλεσε τον θάνατο των ορειβατών, ενώ αρχικά δημοφιλής, έχει αμφισβητηθεί. Μελετώντας τις σκανδαλοθηρικές υποθέσεις περί «γέτι», ο Αμερικανός σκεπτικιστής συγγραφέας Μπέντζαμιν Ράντφορντ το πρότεινε ως πιο πιθανό σενάριο.
Μάλιστα υποστήριξε πως στο σημείο όπου βρέθηκαν οι νεκροί δεν υπήρχε εμφανές σημάδι πως είχε λάβει χώρα χιονοστιβάδα, πως οι σοροί δεν ήταν καλυμμένοι με πυκνό χιόνι. Ανέφερε πως ο Ντιάτλοφ ήταν ένας έμπειρος σκιέρ και ο κατά πολύ μεγαλύτερος Ζολοτάριωφ σπούδαζε για το μεταπτυχιακό του στην διδασκαλία σκι και ορεινή πεζοπορία. Κανένας από αυτούς τους δύο άνδρες δεν θα ήταν πιθανό να κατασκηνώσει οπουδήποτε στη διαδρομή μιας πιθανής χιονοστιβάδας.
Ορισμένοι υποστήριξαν ότι οι σκιέρ σκοτώθηκαν εξαιτίας στρατιωτικών δοκιμών και πως η υπόθεση συγκαλύφθηκε. Μάλιστα ισχυρίζονται πως γίνονταν δοκιμές για νάρκες με αλεξίπτωτα οι οποίες πυροδοτούνταν ένα ή δύο μέτρα πριν το έδαφος.
Την ίδια στιγμή το International Science Times υποστήριξε ότι οι θάνατοι των ορειβατών προκλήθηκαν από υποθερμία, η οποία μπορεί να προκαλέσει μια συμπεριφορά που είναι γνωστή ως το παράδοξο γδύσιμο στην οποία τα θύματα υποθερμίας αφαιρούν τα ρούχα τους ως απόκριση σε αίσθημα καυτής ζέστης.
Το γεγονός ότι έξι από τους εννέα πεζοπόρους πέθαναν από υποθερμία είναι αδιαμφισβήτητο. Ωστόσο, άλλα μέλη της ομάδας φαίνεται να απόκτησαν επιπλέον ρούχα, το οποίο υποδηλώνει ότι είχαν την συνείδηση να προσπαθήσουν να προσθέσουν στρώματα ρούχων. Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία εξήγηση για το πώς αυτή η συμπεριφορά θα μπορούσε να εμφανιστεί και στους εννέα πεζοπόρους την ίδια στιγμή.
Επίσης ντοκιμαντέρ του Discovery Channel που κυκλοφόρησε το 2014 «Ρωσικός Γέτι: Ο Δολοφόνος Ζει» διερεύνησε την θεωρία ότι η ομάδα σκοτώθηκε από ένα μινκ ή ρωσικό γέτι. Το ντοκιμαντέρ ξεκινά με την παραδοχή ότι τα τραύματα των σκιέρ ήταν τέτοια που μόνο ένα πλάσμα με υπεράνθρωπη δύναμη θα μπορούσε να τα προκαλέσει. Η εκπομπή κλείνει με το συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία για αυτούς τους ισχυρισμούς.
Θεωρίες για τον θάνατο των ορειβατών που έχουν απορριφθεί, είναι οι εξής:
- Επίθεση από τη φυλή Μάνσι
- Επίθεση από άγρια ζώα
- Ισχυροί άνεμοι που τους παρέσυραν
- Καυγάς λόγω ερωτικής επαφής ανάμεσα σε μέλη της ομάδας που οδήγησε σε βίαιη διαμάχη και δολοφονίες
Υπάρχει ακόμα μία θεωρία, η οποία έγινε πολύ δημοφιλής, εξαιτίας του βιβλίου του Ντόνι Έικαρ, «Dead Mountain: The untold true story of the Dyatlov Pass incident», που κυκλοφόρησε το 2013.
Σε αυτό, ο συγγραφέας μιλάει για την πιθανότητα δημιουργίας της «Kármán vortex street», δηλαδή των μεγάλων αλυσίδων από σπειροειδείς δίνες, που σχηματίζονται όταν η ροή του ρευστού διαταράσσεται από κάποιο αντικείμενο, στην περίπτωσή μας από τους ισχυρούς ανέμους στην κορυφή του Κόλατ Σιάκλ.
Αυτές οι δίνες μπορούν να παράγουν υπόηχους (ήχους των οποίων η συχνότητα είναι χαμηλότερη από το κατώτατο όριο συχνοτήτων που μπορούν να γίνουν αντιληπτές από την ανθρώπινη ακοή), οι οποίοι έχει διαπιστωθεί ότι προκαλούν ανησυχία, φόβο, δυσφορία και πανικό στους ανθρώπους.
Ο Έικαρ υποστηρίζει ότι οι εννιά πανικοβλήθηκαν, έφυγαν από τη σκηνή και κατέβηκαν την πλαγιά. Μόλις έφτασαν χαμηλά, βγήκαν από τη ζώνη επιρροής των υπόηχων, συνήλθαν, αλλά μέσα στο σκοτάδι δεν μπόρεσαν να ξαναβρούν τη σκηνή.
Καταλήγει λέγοντας ότι οι τρεις από αυτούς, έπεσαν στο διπλανό φαράγγι και προσγειώθηκαν πάνω στους βράχους, όπου υπέστησαν τους θανατηφόρους τραυματισμούς.
Τα αίτια της τραγωδίας
Η θεωρία της χιονοστιβάδας προέκυψε ως η πιθανότερη αιτία θανάτου των ορειβατών μετά από έρευνες που έγιναν το 2015 και το 2019 υπό την αιγίδα της Ερευνητικής Επιτροπής της Ρωσικής Ομοσπονδίας (ICRF) και ύστερα από αίτημα των οικογενειών των εννέα νεκρών.
Τη νύχτα της τραγωδίας οι καιρικές συνθήκες ήταν άσχημες και η ταχύτητα των ανέμων κυμαινόταν από 72 έως 108 χιλιόμετρα, υπήρξε τρομερής έντασης χιονοθύελλα και η θερμοκρασία άγγιξε τους -40 βαθμούς Κελσίου. Οι ερευνητές πιστεύουν πως συνέβησαν τα εξής:
- Η ομάδα έφτασε την 1η Φεβρουαρίου στο Κόλατ Σιάκλ και έστησε μία μεγάλη σκηνή σε ανοιχτή πλαγιά η οποία δεν είχε φυσική προστασία. Στήνοντας τη σκηνή σε κλίση πάνω στην πλαγιά, δεν είχαν δυνατό κράτημα πάνω στο χιόνι.
- Έτσι, όταν τη νύχτα έπεσε η χιονοστιβάδα, το καινούργιο χιόνι που στοιβάχτηκε πάνω στη σκηνή, άρχισε να μετακινεί με το βάρος του σιγά-σιγά τα στηρίγματα, πιέζοντας όλο και περισσότερο το ύφασμά της και κλείνοντας τελείως το άνοιγμα της εισόδου. Μόλις ξύπνησαν, πανικοβλήθηκαν και μόνο μερικοί από αυτούς πρόλαβαν να ντυθούν με ζεστά ρούχα.
- Διαπιστώνοντας πως η είσοδος ήταν μπλοκαρισμένη άνοιξαν τρύπα στο πλάι της σκηνής και κατέβηκαν την πλαγιά για να φτάσουν στο δάσος.
- Επειδή κάποιοι δεν ήταν καλά ντυμένοι η ομάδα χωρίστηκε και δύο που φορούσαν εσώρουχα βρέθηκαν νεκροί κάτω από πεύκο αφού έπαθαν υποθερμία.
- Τρεις από την ομάδα, ανάμεσά τους και ο Ντιάτλοφ, προσπάθησαν να σκαρφαλώσουν ξανά την πλαγιά για να επιστρέψουν στη σκηνή. Αυτοί ήταν καλύτερα ντυμένοι από τους προηγούμενους δυο, όμως όχι τόσο καλά όσο χρειαζόταν, ενώ δε φορούσαν καν παπούτσια. Τα πτώματά τους βρέθηκαν σε διαφορετικές αποστάσεις από τη φωτιά κάτω από το πεύκο, όλα σε στάσεις που υποδήλωναν πως είχαν σωριαστεί στο χιόνι εξαντλημένοι από την υπερπροσπάθεια να φτάσουν στη σκηνή.
- Οι εναπομείναντες τέσσερις, οι μόνοι με ζεστά ρούχα και παπούτσια, προσπαθούσαν να βρουν ένα κατάλληλο μέρος μέσα στο δάσος για να στήσουν ένα πρόχειρο κατάλυμα μέχρι να περάσει ο κίνδυνος. Τα πτώματά τους βρέθηκαν 75 μέτρα μακριά από τη φωτιά, κάτω από αρκετά μέτρα χιονιού και με τραύματα που υποδήλωναν ότι είχαν πέσει στο κενό από μια τρύπα που είχε καλυφθεί από το χιόνι, πάνω από ένα ρέμα.
Η αναφορά του ICRF κατέληγε, λέγοντας ότι οι αμέλειες στην έρευνα του 1959, ήταν εκείνες που δημιούργησαν περισσότερα ερωτηματικά παρά απαντήσεις, προκαλώντας παράλληλα αναρίθμητες θεωρίες συνωμοσίας.
Μέχρι σήμερα κανείς δεν έχει πρόσβαση στο αρχείο της Ρωσίας με τις έρευνες για τους ορειβάτες επί Σοβιετικής Ένωσης, οπότε το ερώτημα για το τι ακριβώς συνέβη παραμένει. Ίσως αν δοθεί στη δημοσιότητα, τότε θα δοθούν οριστικές απαντήσεις για το τι συνέβη την 1η Φεβρουαρίου 1959 στο Κόλατ Σιάκλ.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
