Η αρνητική δημοσιότητα δεν είναι απαραίτητα κακή δημοσιότητα. Πολλοί σκηνοθέτες ιστορικά, ηθελημένα ή μη, συμπεριέλαβαν στις ταινίες τους προκλητικές σκηνές, αναπαραστάσεις, γνώμες και ολόκληρες αφηγηματικές με σκοπό να κάνουν «ντόρο», αλλά δίχασαν και αποξένωσαν μεγάλο μέρος του κοινού.
Πρόσφατα ο Independent μοιράστηκε μία λίστα από ταινίες που «ξίνισαν», είτε επειδή τα κοινωνικά μας πρότυπα προόδευσαν, είτε επειδή εξ' αρχής εξέφραζαν αποτρόπαιες ιδεολογίες. Όπως και να' χει, η ιστορία στάθηκε αμείλικτη απέναντι σε αυτά τα φιλμ.
The Birth of a Nation (1915, D. W. Griffith)
Μπορεί να θεωρηθεί το απαύγασμα και το απόσταγμα του κάθε τι politically incorrect στην έβδομη τέχνη. Αυτό το βουβό φιλμ είναι εμπρηστικό σε τόσα επίπεδα, που η ύπαρξή του και μόνο συνιστά κατόρθωμα.
Κατ' αρχάς, η θεματική του, στην ουσία ο «καθαγιασμός» της δράσης της ναζιστικής, ρατσιστικής, υπερ-εθνικιστικής οργάνωσης Κου Κλουξ Κλαν στις ΗΠΑ, υπεύθυνης για αμέτρητες δολοφονίες, εκτελέσεις και διωγμούς έγχρωμων και γηγενών της ηπείρου, αλλά και η αποτύπωση της δράσης της Συνομοσπονδίας κατά τον Εμφύλιο ως ηρωική και μαρτυρική.
Δεύτερον, η χρονική συγκυρία. Το φιλμ «έτυχε» να προβληθεί πρώτη φορά το 1915, τη χρονιά που ιδρύθηκε η 2η Κου Κλουξ Κλαν στην Ατλάντα της Τζόρτζια -μία οργάνωση που μετέτρεψε το κίνημα μίσους σε νομικό πρόσωπο με διοικητική δομή-, ως υλικό προπαγάνδας.
Εφαρμόζει επίσης με θράσος τη ρατσιστική πρακτική του blackface (λευκοί ηθοποιοί βαμμένοι ως αφρο-αμερικανοί, με κωμικά και απανθρωπιστικά χαρακτηριστικά), κανονικοποιεί τη σκλαβιά, ενώ ζητωκραυγάζει για τη δολοφονία του προέδρου Αβραάμ Λίνκολν που δρομολόγησε θεσμικά την κατάργηση της δουλείας.
Σε άλλο επίπεδο, μέσω του τίτλου, του κειμένου και των υποδηλώσεων, η ταινία επιδίδεται σε έναν θρασύ ιστορικό ρεβιζιονισμό, και προβάλλει τα «μελανά» σημεία της διαμόρφωσης των ΗΠΑ ως θεμελιακές τους αρχές.
Και ακόμα πιο σημαντικά, παρά την αποκρουστική ιδεολογία, η «Γέννηση ενός Έθνους» θεωρείται ένα από τα πιο πρωτοποριακά φιλμ του κινηματογράφου, από τεχνικής άποψης, αφήνοντας πίσω μία κληρονομιά έντονης ασυμφωνίας μεταξύ ηθικού και αισθητικού.
Για πρώτη φορά στην ιστορία του μέσου έκανε εκτεταμένη χρήση του γκρο πλαν, τεχνικών μετάβασης όπως το fadeout, και ανοιχτών πλάνων πεδίων μάχης με πλήθος κομπάρσων ηθοποιών.
Χαρακτηριστικά, ο κριτικός κινηματογράφου Rogert Ebert έχει πει για την ταινία: «Η Γέννηση ενός Έθνους δεν είναι κακή ταινία επειδή προτρέπει στο Κακό. Είναι μία σπουδαία ταινία που προτρέπει στο Κακό».
Flash Gordon (1980, Mike Hodges)
Πολύ πριν την (αποτυχημένη) απόπειρα της DC να παγιώσει ένα σινεματικό «σύμπαν» όπως αυτό της Marvel, αμφότερες εταιρείες χρηματοδοτούσαν παραγωγές δεύτερης κατηγορίας για να προωθήσουν τους χαρακτήρες τους.
Ο Flash Gordon, o πρώτος στην οικογένεια των γνωστών speedsters, είδε και αυτός τη δική του μεταφορά στη μεγάλη οθόνη, με αποτέλεσμα που δεν θα το πούμε πανηγυρικό αλλά...πανηγύρι.
Πέρα από τη φτωχή παραγωγή και τις τεχνικές που δεν βρίσκονταν στο απαιτούμενο επίπεδο για να αποτυπώσουν μία φαντασμαγορία αντάξια των υπερηρώων της DC, ιδιαίτερα προβληματικός ήταν ο κακός Ming the Merciless, που υποδυόταν μάλιστα ο τιτάνας της υποκριτικής Max von Sydow.
Δυστυχώς, ο χαρακτήρας του δεν ήταν παρά ένα σκιάχτρο που φορούσε όλες τις «κονκάρδες» της yellow scare (αντι-κινεζικής) προπαγάνδας. Στην ουσία ένα άτσαλο αμάλγαμα αρνητικών εκφάνσεων του κομμουνισμού (δικτάτορας «πνιγμένος» στο κόκκινο του σφυροδρέπανου) και του επεκτατισμού της αυτοκρατορικής Κίνας (Ming, όπως της γνωστής δυναστείας), ο βετεράνος ηθοποιός δεν μπόρεσε να σώσει αυτό το άνοστο αστείο.
Forrest Gump (1994, Robert Zemeckis)
Αν και αγαπημένη ταινία πολλών παιδιών, μεγαλώνοντας, το αστραφτερό «περιτύλιγμα» της κεντρικής θεματικής γραμμής, δηλαδή της επιτυχίας του αουτσάιντερ Forrest (Tom Hanks) κόντρα στις αντιξοότητες, άρχισαν να αμαυρώνουν οι επιμέρους αστοχίες της ταινίας.
Η επιφανειακή απεικόνιση των φυλετικών σχέσεων με φόντο τη γενική επιστράτευση και τον πόλεμο του Βιετνάμ, η ανακριβής και σχεδόν εξευτελιστική ερμηνεία της νοητικής υστέρησης και αναπηρίας από τον Hanks, και η σεξιστική αντιμετώπιση του ερωτικού ενδιαφέροντος του πρωταγωνιστή είναι τα κύρια ατοπήματα.
Τι συμβαίνει στον «έγχρωμο» συνοδοιπόρο του Forrest, τον Bubba, αφού «εξαντληθεί» ο εργαλειακός του ρόλος στην ταινία; Σκοτώνεται, «άδοξα και άδικα», για να καθρεφτίσει τον ηθικό και ψυχικό κόσμο του πρωταγωνιστή.
Τι συμβαίνει στην Jenny, όταν αποφασίζει να αυτοδιαθέσει το σώμα της; Κυριολεκτικά η ταινία την ξεγυμνώνει και τη διασύρει «παραδειγματικά», πάνω στη σκηνή ενός κακόφημου μπαρ. Κλασικά εικονογραφημένα.
Last Tango in Paris (1972, Bernardo Bertolucci)
Μερικές φορές, οι ταινίες γίνονται προβληματικές αφού έρχονται στο φως ιστορίες από τα παρασκήνια, κάτι που συνέβη στην περίπτωση του Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι.
Στην πιο διαβόητη σκηνή της ταινίας, ο χαρακτήρας του Μάρλον Μπράντο βιάζει μια νεαρή γυναίκα από το Παρίσι (την αείμνηστη Μαρία Σνάιντερ), χρησιμοποιώντας ένα ραβδί βούτυρο ως λιπαντικό.
Η Σνάιντερ μίλησε αργότερα για το γύρισμα της σκηνής, ισχυριζόμενη ότι δεν ήταν στο σενάριο.
«Ήμουν τόσο θυμωμένη. Ο Μάρλον μου είπε, "Μην ανησυχείς, είναι απλώς μια ταινία", αλλά κατά τη διάρκεια της σκηνής, παρόλο που αυτό που έκανε ο Μάρλον δεν ήταν αληθινό, έκλαιγα αληθινά δάκρυα. Ένιωσα ταπεινωμένη και για να είμαι ειλικρινής, ένιωσα βιασμένη, τόσο από τον Μάρλον όσο και από τον σκηνοθέτη.
The Passion of the Christ (2004, Mel Gibson)
Αυτή η σκηνοθετική απόπειρα του Αυστραλού σταρ περισσότερο ηχεί σαν πορνογραφική διασκευή της ιστορίας της εκτέλεσης και της ανάστασης του Χριστού. Σε αυτή τη μεταφορά του βιβλικού δράματος, ο Gibson δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αποτύπωση των Εβραίων ως διεφθαρμένων και προδοτικών.
Τον υπολανθάνοντα ρατσισμό δεν βοηθά και η αναπαράσταση των «παθών» που καταλαμβάνουν αναλογικά το μεγαλύτερο κομμάτι της ταινίας, με τη σκηνή του μαστιγώματος του Χριστού να είναι αφόρητα γραφική και μακροσκελής, στα όρια του torture porn.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
