«Όλο το ελληνικό τραγούδι, όλοι μας, ακουμπήσαμε επάνω του και μάθαμε πολλά. Ανήκει στην παρέα των φωτισμένων του τραγουδιού μας, αυτών που μετριούνται στα δάχτυλα των χεριών μας.
Αντίο Δήμο, ταξιδιώτη του παντός!» έγραψε στο Facebook ο Γιώργος Νταλάρας, και αυτά τα λίγα λόγια ίσως είναι η καλύτερη εισαγωγή για να ξεκινήσουμε να υφαίνουμε τον μύθο του «Αγίου Φεβρουαρίου», του κύκλου τραγουδιών που έγραψαν οι Δήμος Μούτσης-Μάνος Ελευθερίου και τραγούδησαν ο Δημήτρης Μητροπάνος και η Πετρή Σαλπέα.
Στα εννιακόσια δεκαοχτώ
από την Μικράν Ασία
μου ’στειλες κάρτες με στρατό
και με την Αγιά Σοφία.
Κι αυτό για κείνον τον καιρό.
Μα από τότε μέχρι εδώ
σπίτι μείναμε μόνο δυο:
ο Άγιος Φεβρουάριος κι εγώ.
(Άγιος Φεβρουάριος, ερμηνεία: Πετρή Σαλπέα)
Πρόλογος
Την τριετία 1968-1970, ο Μάνος Ελευθερίου γράφει μια σειρά από στιχουργήματα με αναφορές σε καρτ ποστάλ, φωτογραφίες, άρθρα και άλλες πηγές από τη Σμύρνη, πριν από τη Μικρασιατική καταστροφή.
Ο Ελευθερίου έδωσε τους στίχους του στον Δήμο Μούτση. Εκείνος, σε μικρό χρονικό διάστημα, μελοποίησε εννέα από αυτούς. Τα τραγούδια παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο κέντρο «Περικλής» της Πλάκας, το οποίο ειδικά για εκείνες τις παραστάσεις, ονομάστηκε «Φεβρουάριος».
Τα τραγούδια ερμήνευαν οι Γιάννης Μπόγδανος και Πετρή Σαλπέα. Τα πιο λυρικά κομμάτια είχαν δοθεί στη νεαρή ερμηνεύτρια, ενώ ο Μπόγδανος είχε πάρει τα πιο λαϊκά.
Αναζητώντας μια «στεγνή» λαϊκή φωνή
Ο Δήμος Μούτσης είχε έτοιμα δέκα τραγούδια για τον δίσκο, και είχε αποφασίσει να κρατήσει τη Σαλπέα στην ερμηνεία των λυρικών κομματιών. Αναζητούσε όμως μια νέα, άφθαρτη, λαϊκή φωνή. Έκανε πολλά «δοκιμαστικά», όμως δεν έβρισκε αυτό που αναζητούσε.
Ο Δημήτρης Μητροπάνος ήρθε, ως πρόταση της δισκογραφικής εταιρείας Philips. Αμέσως ταίριαξαν δημιουργικά. Ήταν μια «Στεγνή φωνή, σκέτη, χωρίς πολλά τσαλίμια» ό,τι έπρεπε γι’ αυτό που ήθελε σ’ αυτά τα τραγούδια ο Δήμος Μούτσης, σύμφωνα με αφηγήσεις του ίδιου. Όμως, υπήρχε ένα πρόβλημα. Ο Μητροπάνος τότε, υπηρετούσε τη θητεία του.
Σαν «εξόριστος» σε μια μονάδα χαρακτηρισμένων αριστερών στην Αλεξανδρούπολη, ο νεαρός Μητροπάνος, παιδί μιας οικογένειας που δεν έκρυψε τα πολιτικά της φρονήματα, μετρούσε μέρες και μήνες σαν αιώνες. Με τα πολλά, κατάφερε να εξασφαλίσει μια ολιγοήμερη άδεια, και τον Δεκέμβρη του '71, βρέθηκε στην Αθήνα και ηχογράφησε τα τραγούδια.
Ο ίδιος ο Μητροπάνος είπε: «Για να πάρω άδεια να κατέβω στην Αθήνα έτρεξε πολύ ο Γιώργος ο Κατσαρός. Είχα τραγουδήσει ένα τραγούδι του, αλλά δεν είχαμε καμιά ιδιαίτερη σχέση. Κάποιος του το είπε κι έτρεξε. Έτρεξε πολύ ο Γιώργος - για όλους έτρεχε ο φουκαράς τότε μέσω του αδερφού του, και 20 Δεκεμβρίου πήρα μια άδεια 4 ημερών πάλι και κατέβηκα.
Ούτε κατάλαβα πώς ηχογράφησα τα τραγούδια, ούτε τι ηχογράφησα καλά-καλά. Δεν άκουσα και ολοκληρωμένη τη δουλειά. Απλά τα είπα κι έφυγα. Πιο πολύ σκεφτόμουν το ότι θα ήμουν 4 μέρες εκτός στρατού παρά τον Άγιο Φεβρουάριο».
Νεωτερισμοί και fake news!
O «Άγιος Φεβρουάριος» ήταν ένας ατόφιος, λαϊκός δίσκος μεν, αλλά είχε και κάποιες δυτικότροπες πινελιές, που ίσως και να μαρτυρούσαν τη στροφή του συνθέτη προς τον ηλεκτρικό ήχο, περίπου μια δεκαετία μετά, με το «Ενέχυρο». Ηχογραφήθηκε σε οκτακάναλη κονσόλα, κάτι που για πρώτη φορά συνέβη στην ελληνική μουσική.
Ο Μούτσης είχε ζητήσει από τον μουσικό Δημήτρη Μαριόλα να παίξει μπουζούκι, συνδεδεμένο σε ενισχυτή, σημάδι των πειραματισμών που είχαν βάλει φωτιά στο φιτίλι των μουσικών αυτοσχεδιασμών. Η εφημερίδα Ακρόπολις (1972) επεσήμαινε την «την επίδραση της σύγχρονης ποπ στον τρόπο έκφρασης του συνθέτη».
Ας μην ξεχνάμε πως την ίδια περίπου εποχή, η Σωτηρία Μπέλλου λέει το αλησμόνητο στον Διονύση Σαββόπουλο, «ά ρε Διονύση, μ' έκανες και τραγούδησα ποπ!», με αφορμή τη συνεργασία τους στο «Ζεϊμπέκικο».
Τι εννοούμε όταν λέμε «fake news" για το συγκεκριμένο δίσκο; Όχι ακριβώς αυτό που εννοούμε σήμερα, περισσότερο μια ατυχή σύνδεση, που έστω και έμμεσα, άνοιξε την πόρτα σε περισσότερους ακροατές ώστε να μάθουν τον «Άγιο Φεβρουάριο».
Αρχικά, όταν είχε κυκλοφορήσει ο δίσκος (1972 και ενώ η Πετρή Σαλπέα τραγουδούσε στο Zoom μαζί με τον Αντώνη Καλογιάννη), δεν είχε εμπορική απήχηση, αφού μόλις 2.000 αντίτυπα είχαν βρει το δρόμο τους προς τα πικάπ των φίλων του λαϊκού τραγουδιού. Όταν όμως συνέβη το έγκλημα του Νίκου Κοεμτζή(1973), τότε το κομμάτι «Ο Χάρος Βγήκε Παγανιά», χαρακτηρίστηκε από δημοσίευμα της εφημερίδας «Τα Νέα», ως «τραγούδι προτρέπον σε εγκλήματα».
Ο θρύλος λέει πως αυτό ήταν το κομμάτι που είχε «παραγγείλει» ο Κοεμτζής για να χορέψει ο αδελφός του, αν και αυτή η πληροφορία αμφισβητείται σθεναρά ως και τις μέρες μας. Παρ' όλα αυτά, ο κόσμος αναζητούσε τον δίσκο.
Ο ίδιος ο Δήμος Μούτσης, σε συνέντευξη του προ δεκαετιών, στον δημοσιογράφο Θανάση Συλιβό, είχε διηγηθεί αυτό το περιστατικό.
Κάποια στιγμή κατήγγειλα το συμβόλαιο και πήγα στη Φίλιπς όπου έκανα τον Άγιο Φεβρουάριο. Βγήκε λοιπόν ο δίσκος αλλά δεν πούλησε τίποτα. Είχε περάσει ένας χρόνος και μου έλεγε ο Βίκος ο Αντύπας από την εταιρεία, ότι κάθε βράδυ πήγαιναν σε φιλικά σπίτια και έκαναν δώρο τον δίσκο μήπως και γίνει κάτι γιατί είχαν τρελαθεί…
Τότε έγινε η ιστορία με τον Κοεμτζή. Ο Δημήτρης Ψαθάς έγραψε ένα χρονογράφημα στα Νέα στο οποίο συνέδεσε το τραγούδι «Ο χάρος βγήκε παγανιά» με την υπόθεση Κοεμτζή, προφανώς από λάθος. Ε, από κει και πέρα έγινε ντόρος και ο δίσκος άρχισε να παίρνει τα πάνω του».
Τι έγραφε ο Δήμος Μούτσης στο δελτίο Τύπου του δίσκου
*Σταμάτης Κομνηνός: Τηνιακός ναυτικός που τραυματίστηκε στη Νέα Ορλεάνη σε αυτοκινητιστικό και πέθανε αμέσως μετά στην Αθήνα. Συνομήλικος του στιχουργού και φίλος του πατέρα του. Ο στίχος γράφτηκε εν θερμώ, ως ανάμνηση «χαμένης αθωότητας». Συμπληρώθηκε αργότερα.
Την ΠΕΤΡΗ ΣΑΛΠΕΑ την πρωτοάκουσα το 1969 κάπου στην Πλάκα. Η φωνή της πράγματι μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Δυστυχώς όμως την εποχή εκείνη ήμασταν δεσμευμένοι ο καθένας με άλλη εταιρεία κι έτσι μόνο προς το τέλος του 1971 μπορέσαμε να συνεργαστούμε, και ομολογώ ότι ξαφνικά βρέθηκα μπροστά σε μια τραγουδίστρια της οποίας η φωνή έχει μια φυσική και έντονη προσωπικότητα.
Όπως δε και να 'ναι κανείς τοποθετημένος απέναντι σ' αυτό το είδος της μουσικής είναι βέβαιον ότι η τραγουδίστρια αυτή θα του αρέσει. Πιστεύω ότι η Πετρή Σαλπέα έχει κάθε δυνατότητα να πάει πολύ ψηλά και χαίρομαι ιδιαίτερα που ο Άγιος Φεβρουάριος της έδωσε την δυνατότητα να τη γνωρίσει το μεγάλο κοινό.
Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΑΝΟΣ με τη σειρά του, έδωσε στα τραγούδια μου το ύφος και το χρώμα που είχα στο μυαλό μου όταν τα έγραφα. Αυτό που ενθουσιάζει σ' αυτό τον τραγουδιστή είναι μια φυσική απλότητα της τελείως προσωπικής φωνής του και ο τρόπος ερμηνείας των τραγουδιών. Μήπως αυτό το στοιχείο αποτελεί το βασικό γνώρισμα, του σημερινού άνδρα τραγουδιστή, στο δρόμο που οδηγείται πλέον η μουσική μας; Ή θα εξακολουθήσουμε πάντα να είμαστε προσκολλημένοι στο προ δεκαετίας ύφος, με τις κορώνες, τους αναστεναγμούς, τα βιμπράτα και όλα τα άλλα "δήθεν προσωπικά κόλπα" των λαϊκών μας τραγουδιστών, ακόμα και των πιο καινούργιων.
Ξεκινώντας λοιπόν από αυτή τη βάση, πιστεύω ότι τόσο ο Μητροπάνος όσο και η Σαλπέα, έχοντας τη δυνατότητα να διακριθούν σ' έναν ευρύτερο χώρο, πέραν μιας ταβέρνας ή ενός κοσμικού κέντρου είναι οι ιδανικοί ερμηνευτές της δουλειάς μου.
Γιατί ονομάστηκε Άγιος Φεβρουάριος
Μέσα από το site Ogdoo.gr, ο Μάνος Ελευθερίου είχε αποκαλύψει πώς πήρε το όνομα του ο δίσκος:
Το 1971 κυκλοφορεί ένας ιστορικός δίσκος, ο «Άγιος Φεβρουάριος» σε μουσική του Δήμου Μούτση, με τον Μητροπάνο και την Πετρή Σαλπέα, με θέματα εμπνευσμένα από τη Σμύρνη και τη Μικρασιατική καταστροφή. Γιατί τον ονομάσατε έτσι;
Είχα γράψει κάτι τραγούδια και μ’ άρεσε ο τίτλος «Τα μαρτύρια του Αγίου Στεφάνου», γιατί ο Άγιος Στέφανος πέρασε άγρια μαρτύρια και είχε άγριο τέλος. Συζητώντας λοιπόν για τίτλους με τον Μούτση του είπα «Τα μαρτύρια του Αγίου Στεφάνου». Εκείνος όμως ήθελε οπωσδήποτε να βάλει κάτι μέσα στον τίτλο που να έχει το γράμμα «Φ».
Είχε κάποιο συγκεκριμένο λόγο;
Ναι είχε λόγο, ήταν για ένα πρόσωπο που το όνομά του άρχιζε από «Φ». Και λέει «Ο Άγιος Φεβρουάριος». Και του λέω «αυτό είναι, μην κουνήσεις!» Έπιασε λοιπόν και έκανε ο ίδιος το ρεφραίν «Ο Άγιος Φεβρουάριος κι εγώ». Αυτό είναι δικό του…
(με στοιχεία από itravelpoetry)
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
