H ταινία "Oppenheimer" έρχεται να ταράξει τα ήρεμα νερά του φετινού καλοκαιριού, και έχει ήδη γίνει η αφορμή για τη δημιουργία αμέτρητων memes, που σχετίζονται με την παράλληλη, «ανταγωνιστική» για κάποιους, πρεμιέρα της ταινίας "Barbie". Εγώ θα έλεγα να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους και να ξεκαθαρίσουμε από τώρα πως το "Oppenheimer" του μάγου της μεγάλης οθόνης, Κρίστοφερ Νόλαν, είναι ήδη το κινηματογραφικό γεγονός της χρονιάς, μια ταινία που θα υφάνει τον μίτο της ζωής ενός θρυλικού, ακραία αμφιλεγόμενου προσώπου της αμερικανικής ιστορίας.
Ποιος ήταν όμως ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, το κεντρικό πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται η 12η ταινία του Νόλαν, το οποίο και θα ενσαρκώσει ο Κίλιαν Μέρφι, με τους Έμιλι Μπλαντ, Μάτ Ντέιμον και Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ στο πλευρό του;
Το εκρηκτικό ξεκίνημα
Ο Τζον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, όπως ήταν το πλήρες όνομα του, γεννήθηκε το 1904 στη Νέα Υόρκη. Στα 18 του αγάπησε τη Χημεία, ύστερα τη θεωρητική Φυσική, και στα 22 του έγινε μέλος της ερευνητικής ομάδας του θρυλικού καθηγητή Μαξ Μπορν, που συνέδεσε το όνομα του με την κβαντική μηχανική, αφού προηγουμένως είχε περάσει από τα πανεπιστήμια Χάρβαρντ, Κέιμπριτζ και Γκέτινγκεν, πετυχαίνοντας το αδιανόητο, να αναγορευτεί διδάκτορας σε ηλικία μόλις 23 ετών. H διατριβή του ήταν πάνω στην «κβαντική θεωρία των μορίων», με τη δημιουργία της «προσέγγισης Born-Oppenheimer» που αποτελεί μέχρι και σήμερα τη βάση για οποιαδήποτε μελέτη των μορίων.
Αξίζει να τονίσουμε πως ο Οπενχάιμερ υπήρξε τόσο ενθουσιώδης για τη θεωρητική Φυσική, που στις διαλέξεις συχνά δεν άφηνε τον εκάστοτε καθηγητή να μιλήσει, και συχνά ανέπτυσσε ανταγωνιστικές τάσεις με τον εκάστοτε επικεφαλής ακαδημαϊκό της ομάδας του. Η συνέχεια της ζωής αυτού του καχεκτικού, υπερκινητικού νέου, του οποίου ο καπνός του μόνιμα αναμμένου τσιγάρου του έμοιαζε σαν φάρος για τις ερευνητικές του οδύσσειες, θα ήταν ακόμα πιο εντυπωσιακή.
Το ταξίδι του στην Ευρώπη έλαβε τέλος το 1929. Στις Ηνωμένες Πολιτείες επέστρεψε την ίδια χρονιά, την εποχή του ξεσπάσματος του μεγάλου οικονομικού κραχ. Το μυαλό του όμως και κάθε του αίσθηση ήταν ταγμένα στην έρευνα. Αρχικά «απάντησε» στη ζήτηση που είχε από τον ακαδημαϊκό κόσμο, καλύπτοντας παράλληλα δύο θέσεις, τόσο στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ όσο και στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας στην Πασαντίνα.
Στις αρχές της δεκαετίας του '30, και ενώ οι φήμες περί πιθανής σύνδεσης του με το Κομμουνιστικό Κόμμα των ΗΠΑ δίνουν και περνούν, ο Οπενχάιμερ είχε στραμμένες όλες τις αισθήσεις του στο μέλλον των θετικών επιστημών: κβανική ελεκτροδυναμική, πυρηνική φυσική, παραγωγή ηλεκτρονίων, θεωρητική αστρονομία, φασματοσκοπία, ήταν οι τομείς της έρευνας του ίδιου και των σπουδαστών του, τόσο στο πεδίο (απέραντες κοιλάδες, συνήθως στο Νέο Μεξικό), όσο και στα εργαστήρια.
Όσοι τον γνώρισαν, διχάστηκαν ακραία: υπήρξαν φοιτητές που προσπαθούσαν να ακολουθήσουν το μυαλό του στις ακραίες ερευνητικές ταχύτητες που έπιανε, κι άλλοι που τον θεωρούσαν «ανυπόφορο, επιτηδευμένο και απόμακρο». Σε καμία περίπτωση πάντως, δεν ήταν αδιάφορος.
Όπλα μαζικής καταστροφής
Το ξέσπασμα του Β' βΠαγκοσμίου Πολέμου, τον βρήκε στα «χαρακώματα» της έρευνας. Το Manhattan Project, η κωδική ονομασία για την ανάπτυξη της ατομικής βόμβας, έγινε ο προορισμός του. Ο Οπενχάιμερ επέβλεπε ερευνητικά εργαστήρια σε μυστικές τοποθεσίες ανά τις ΗΠΑ. Από το Όουκ Ριτζ, το Νέο Μέξικο, το Λος Άλαμος ως το Πανεπιστήμιο του Σικάγο, ο καθηγητής είχε συντάξει υπό τις οδηγίες του, τα καλύτερα μυαλά της Φυσικής, ώστε να δώσουν απαντήσεις στο ζήτημα του πώς δημιουργείται μια ατομική βόμβα. Η συμβολή του σε αυτό το project, που άλλαξε τη ροή της ιστορίας του 20ου αιώνα, έγινε η αιτία για να ονομαστεί «ο πατέρας της ατομικής βόμβας».
«Και τώρα γίνομαι θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων»
Με αυτή τη φράση από τη Μπαγκαβάντ-Γκίτα, τα ιερά κείμενα των Ινδουιστών, περιέγραψε ο Οπένχάιμερ το αποτέλεσμα του Trinity Project, της πρώτης δοκιμασίας ενεργοποίησης ατομικής βόμβας, που έγινε σε μια ερημική περιοχή 210 χιλιόμετρα νότια του Λος Άλαμος, με τον (μαγικό) τίτλο Jornada del Muerto (Κοιλάδα του Θανάτου). Η πρώτη ατομική βόμβα εξερράγη στις 16 Ιουλίου 1945, σε έδαφος των ΗΠΑ. Ένα μήνα αργότερα, χωρίς τη συγκατάθεση του, οι ΗΠΑ βομβάρδισαν με πυρηνικά όπλα Χιροσίμα και Ναγκασάκι. Ο ίδιος, σε ακρόαση που είχε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Χάρι Τρούμαν, ζήτησε την πλήρη απαγόρευση της χρήσης των πυρηνικών όπλων, λέγοντας του «έχω αίμα στα χέρια μου». Ο Τρούμαν διέκοψε τη συνάντηση και του ζήτησε να φύγει.
Η σκληρή υστεροφημία
Στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι ΗΠΑ, έχοντας ήδη βρεθεί στο σημείο εκκίνησης της ψυχροπολεμικής αντιπαράθεσης με τη Σοβιετική Ένωση, μετασχημάτιζαν το «όπλο» του Manhattan Project σε μια «Επιτροπή» (Atomic Energy Commission) που ήταν επιφορτισμένη με την ανάπτυξη ενός ακόμα πιο ολέθριου εργαλείου πολέμου, της βόμβας υδρογόνου. Ο Οπενχάιμερ έλεγε κατευθείαν «όχι», βλέποντας στο μέλλον μια γη «ορφανή» από ανθρώπους, από ένα όπλο μαζικής καταστροφής, που θα είχε περάσει από τα χέρια του. Παρά το στενό κλοιό των Μακαρθιστών και την αντικομμουνιστική υστερία της εποχής, ο καθηγητής οχυρώθηκε πιστά, πίσω από το «όχι» του και περίμενε στωικά να πληρώσει το τίμημα. Το 1953, και ενώ η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε ερευνήσει εξονυχιστικά τα κοινωνικά/πολιτικά του φρονήματα, επέλεξε να τον τιμωρήσει με έναν τρόπο που θα πατούσε στο πιο ευαίσθητο του σημείο: ο Οπενχάϊμερ επιχείρησε να μπει στα γραφεία της επιτροπής AEC, αλλά η κάρτα εισόδου του είχε απενεργοποιηθεί. Λίγο αργότερα, του είχε ήδη ανακοινωθεί η απόλυση του.
Τα χρόνια που ακολούθησαν, ο Οπενχάιμερ επιχείρησε να δείξει στον κόσμο πόσο απλή στη σύλληψη της και συνάμα πόσο όμορφη είναι η επιστήμη. Έγραψε διατριβές, φιλοξενήθηκε στο ραδιόφωνο του BBC, περίμενε μια κάποια δικαίωση από όσους τον είχαν προδώσει. Ήταν το 1962, όταν ο πρόεδρος Κένεντι τον κάλεσε στο Λευκό Οίκο, σε ένα δείπνο με καλεσμένους κατόχους του βραβείου Νόμπελ. Τη χρονιά που ακολούθησε, ο Οπενχάιμερ τιμήθηκε με το βραβείο Φέρμι, που αποτελεί την υψηλότερη διάκριση για κάθε ερευνητή σε τομείς όπως η θεωρητική Φυσική. Ο Οπενχάιμερ πέθανε από καρκίνο του λάρυγγα, το 1967.
«Αν το φώς χιλιάδων ήλιων καιγόταν με μιας στον ουρανό
αυτό θα έμοιαζε με το μεγαλείο ενός Θεού»
(εδάφιο της Μπαγκαβάτ-Γκίτα που θρυλείται πως απήγγειλε ο Οπενχάιμερ καθώς παρατηρούσε την έκρηξη της πρώτης ατομικής βόμβας.
H ταινία «Oppenheimer» έρχεται στην Ελλάδα στις 24 Αυγούστου 2023.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
