Δυστυχώς, όταν μία πόλη βομβαρδίζεται κατά τη διάρκεια ενός πολέμου δεν αποτελεί και το πιο... «γκράντε» ιστορικό γεγονός. Η αεροπορική επίθεση όμως στη βασκική πόλη Γκουέρνικα έμεινε στην Ιστορία χάρη σε έναν... πίνακα, που όμως κατάφερε να αποτυπώσει σε όλη της την ωμότητα, τη φρίκη του πολέμου. Ο λόγος φυσικά για τον πασίγνωστο πίνακα του σπουδαίου Πάμπλο Πικάσο «Γκουέρνικα», με τον οποίο θέλησε να περιγράψει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Τελικά, όχι μόνο τα κατάφερε αλλά κατόρθωσε να χαράξει την αιματηρή ιστορία της Γκουέρνικα στα ιστορικά χρονικά και να κάνει τον πίνακά του ένα από τα πιο σημαντικά αντιπολεμικά σύμβολα.
Σαν σήμερα, λοιπόν, στις 26 Απριλίου 1937, η ισπανική πόλη Γκουέρνικα (ή Γκερνίκα όπως προφέρεται στα ισπανικά) ισοπεδώθηκε από μία επιχείρηση των φρανκιστών, τους οποίους συνεπικουρούσαν (σιωπηρά) οι Γερμανοί ναζί και οι Ιταλοί φασίστες. Η βασκική πόλη αποτελούσε σημαντικό στόχο για τους εθνικιστές του δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο, καθώς βρισκόταν σε στρατηγικό σημείο στο δρόμο για την πρωτεύουσα των Βάσκων, Μπιλμπάο. Παράλληλα, αποτελούσε ένα ιδιαίτερα συμβολικό μέρος για τους ντόπιους καθώς στην πόλη υπήρχε η παράδοση να συνεδριάζει η τοπική Βουλή κάτω από μια βελανιδιά στο κέντρο της πόλης.
Δεν χρειάζονταν πολλά περισσότερα για να μπει στο στόχαστρο του Φράνκο, ο οποίος και έδωσε την εντολή για τον βομβαρδισμό της πόλης στον αντισμήναρχο Βόλφραμ Φράιχερ φον Ριχτχόφεν, που ήταν επικεφαλής των Γερμανών εθελοντών, που είχαν συγκροτήσει τη «Λεγεώνα Κόνδωρ». Τυπικά, οι ναζί τηρούσαν ουδέτερη στάση στον Ισπανικό Εμφύλιο. Συμμετείχε, όμως, ουσιαστικά στις επιχειρήσεις με μια ομάδα εθελοντών, που ήταν όλοι τους έμπειροι αεροπόροι της Λουτβάφε και πιλοτάριζαν τελευταίου τύπου αεροπλάνα. Όπως παραδέχθηκε αργότερα ο αρχιναζιστής Χέρμαν Γκέρινγκ στη Δίκη της Νυρεμβέργης, οι νεαροί πιλότοι είχαν σταλεί με διαταγή του Τρίτου Ράιχ για να εμποδίσουν την εξάπλωση του Κομμουνισμού, αλλά και να δοκιμαστούν σε συνθήκες μάχης.
Η Επιχείρηση Επίπληξη (Operation Rugen), πραγματοποιήθηκε στις 16:30 το απόγευμα της 26ης Απριλίου 1937 και κράτησε μόλις μισή ώρα! Τα μαχητικά αεροπλάνα που συμμετείχαν στον βομβαρδισμό έκαναν κυριολεκτικά... περίπατο, καθώς η πόλη ήταν ανοχύρωτη, με αποτέλεσμα η Γκουέρνικα σχεδόν να ισοπεδωθεί από τις βόμβες και τις μεγάλες φωτιές που ακολούθησαν. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσαν τότε οι Αρχές, τα θύματα από τους βομβαρδισμούς ανήλθαν σε 1.654 νεκρούς και 889 τραυματίες, αν και πρόσφατες έρευνες μειώνουν τον αριθμό των νεκρών, το πολύ στους 300.
Η φρίκη και η απόγνωση όμως από το τυφλό τρομακτικό αυτό χτύπημα έμεινε καθώς η επίθεση πραγματοποιήθηκε σε μη στρατιωτικό στόχο, με πληροφορίες να θέλουν πως οι Γερμανοί ήθελαν να «ξεσπάσουν» κατά των Βάσκων ως αντίποινα για το λιντσάρισμα από Δημοκρατικούς, ενός Γερμανού πιλότου, το αεροπλάνο του οποίου είχε πέσει κοντά στο Μπιλμπάο, λίγες ημέρες νωρίτερα.
Η Γκουέρνικα του Πικάσο
Την εποχή του βομβαρδισμού της Γκουέρνικα, ο μεγάλος Ισπανός ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο ζούσε στη Γαλλία και ετοίμαζε ένα πίνακα, παραγγελία της Δημοκρατικής Κυβέρνησης της Μαδρίτης, που θα αποτύπωνε τις θηριωδίες του πολέμου και θα κοσμούσε το Ισπανικό Περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση των Παρισίων.
Μόλις πληροφορήθηκε τη μεγάλη σφαγή που πραγματοποιήθηκε, ονόμασε τον πίνακα Γκουέρνικα, θέλοντας να εκφράσει την απέχθειά του προς τους στρατιωτικούς «που βύθισαν την Ισπανία στον ωκεανό του πόνου και του θανάτου». Σύντομα ολοκληρώνει το αριστούργημά του και όλοι μπορούν πλέον να αντικρίσουν την ωμή αλήθεια ενός πολέμου. Όπως ο ίδιος είχε δηλώσει: «Πάντα πίστευα και ακόμα πιστεύω ότι οι καλλιτέχνες, που ζουν και δουλεύουν μέσα στο χώρο των πνευματικών αξιών, δεν μπορούν και δεν πρέπει να μείνουν αδιάφοροι μπροστά σε μια σύγκρουση, όπου διακυβεύονται οι πιο υψηλές αξίες της ανθρωπότητας και του πολιτισμού» και πράγματι έβαλε το δικό του λιθαράκι στην πληροφόρηση του κοινού του.
Το έργο του Πικάσο είναι μία τεράστια ελαιογραφία (3,49 x 7,77 μ.), που περιγράφει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Δείχνει ένα σκηνικό θανάτου, με διαμελισμένα ζώα και ανθρώπους, γυναίκες να κλαίνε, κρατώντας νεκρά μωρά και κατεστραμμένα κτίρια. Αρχικά, ο Πικάσο πειραματίστηκε με χρώμα, αλλά τελικά κατέληξε στο άσπρο, το μαύρο και το γκρι, καθώς θεώρησε ότι έτσι δίνει μεγαλύτερη ένταση στο θέμα.
Ο συμβολισμός στο πιο διάσημο αντιπολεμικό σύμβολο
Το διαχρονικό σύμβολο κατά του πολέμου που είχε δημιουργήσει ο Πάμπλο Πικάσο έχει δύο κεντρικές μορφές, έναν ταύρο και ένα άλογο. Η μία αντιπροσωπεύει την αγριότητα του πολέμου και τον φασισμό, ενώ το άλογο τον απλό λαό που υποφέρει. Και οι δύο όμως είναι περικυκλωμένες από πτώματα και ανθρώπους που απελπισμένοι ουρλιάζουν, ψάχνοντας για λίγη ελπίδα.
Την ελπίδα ο ταύρος-πόλεμος την έχει στραγγίσει εντελώς από το πρόσωπό όλων και περιμένει ακόμα ατάραχος στη γωνία. Εδώ έρχεται ο άλλος συμβολισμός του Πικάσο, η γυναίκα με τη λάμπα που βρίσκεται στα δεξιά του πίνακα. Αυτή αντιπροσωπεύει τη μόνη αχτίδα φωτός και ελπίδας, μέσα στη φρίκη που διαδραματίζεται στον καμβά. Δεν μας φαίνεται συνεπώς περίεργο που από μία τέτοια θεματική απουσιάζει εντελώς το χρώμα και το ασπρόμαυρο στοιχείο κυριαρχεί. Μία τόσο ζοφερή πραγματικότητα ενέπνευσε ένα τόσο επιδραστικό έργο, το οποίο υπάρχει μέχρι και σήμερα στο πάνθεον της Τέχνης, για να υπενθυμίζει σε όλους τη σημασία της ενότητας και ταυτόχρονα τη φρίκη του πολέμου.
Ο πίνακας εκτέθηκε τον Ιούλιο του 1937 στη Διεθνή Έκθεση των Παρισίων και συγκέντρωσε το γενικό ενδιαφέρον. Στη συνέχεια, περιόδευσε σε μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου, προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα για την προάσπιση της Δημοκρατίας στην Ισπανία. Μετά την επικράτηση του Φράνκο, το 1939, η Γκουέρνικα βρήκε προσωρινό καταφύγιο στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜΟΜΑ).
Το 1968 ο Φράνκο εξέφρασε την επιθυμία να εκτεθεί ο πίνακας στην Ισπανία. Ο Πικάσο αρνήθηκε και εξουσιοδότησε το ΜΟΜΑ να επιστρέψει τον πίνακα στην Ισπανία, μόλις αποκατασταθεί η Δημοκρατία. Αυτό έγινε το 1975, όταν πέθανε ο Φράνκο και ενώ ο Πικάσο είχε φύγει από τη ζωή, δύο χρόνια νωρίτερα. Το 1981 η «Γκουέρνικα» επέστρεψε στα πάτρια εδάφη και αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα εκθέματα του Μουσείου «Πράδο» της Μαδρίτης. Από το 1992 κοσμεί το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Βασίλισσα Σοφία της Μαδρίτης.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
