Η Μελίνα Μερκούρη δεν ήταν μια εύκολη περίπτωση. Ήταν μια γυναίκα με πάθη τα οποία ουδέποτε αρνήθηκε. Το αντίθετο. Μίλησε για αυτά. Κατά περίπτωση τα αποδέχθηκε και θαύμαζε για αυτά ή έκανε σκληρή αυτοκριτική. Υπό αυτό το πρίσμα είναι δύσκολο να μιλήσεις (ή να γράψεις, στη συγκεκριμένη περίπτωση) για εκείνη. Αν είσαι από αυτούς που τη λάτρεψαν θα γράψεις για όλα τα καλά της. Αν είσαι από εκείνους που τη μίσησαν (κυρίως μίσησαν αυτά που πρέσβευε) θα γράψεις για όλα τα άσχημα της. Άδικα και τα δύο. Η Μελίνα Μερκούρη ήταν ένα πολιτικό ον και η ζωή της (δυστυχώς ή ευτυχώς) κρίνεται πολιτικά. Και κάπως έτσι προκύπτει η Μελίνα των αντιθέσεων.
Η ερωμένη του Γιαδικιάρογλου
Όλοι έχουμε δει την κωμωδία «Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο» με την Αλίκη Βουγιουκλάκη και τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ. Αξέχαστη η σκηνή με τα χαστούκια. Αυτή η... καημένη η Γιαδικιάρογλου είχε φάει το ξύλο της ζωής της. Αυτό που λίγοι ξέρουν είναι πως η Γιαδικιάρογλου δεν «έτρωγε» όλα αυτά τα χαστούκια χωρίς λόγο ή επειδή απλά ήταν άτακτη μαθήτρια. Τα «έτρωγε» επειδή ο σπουδαίος Αλέκος Σακελλάριος είχε βρει έναν αριστουργηματικό τρόπο να καταδικάσει τη δράση των δοσίλογων και των μαυραγοριτών την περίοδο της κατοχής.
Το επίθετο Γιαδικιάρογλου ήταν ένα «βαρύ» επίθετο. Ο Φειδίας Γιαδικιάρογλου ήταν ίσως ο πιο γνωστός μαυραγορίτης και συνεργάτης των Ναζί στην περίοδο της κατοχής. Ήταν ένας αισχρός τύπος. Ένας υπάνθρωπος. Αδίστακτος μπροστά στην προοπτική του κέρδους. Ακόμα και ο δοσίλογος πρωθυπουργός Γεώργιος Τσολάκογλου τον είχε χαστουκίσει δημόσια (σε αυτό το σημείο συναντάμε την έμπνευση του Σακελλάριου) και τον είχε αναγκάσει να μοιράσει τρόφιμα στους ανθρώπους που πέθαιναν από την πείνα.
Αυτόν τον άνθρωπο ερωτεύτηκε η Μελίνα Μερκούρη. Η σχέση της μαζί του ήταν κάτι για το οποίο η Μελίνα απολογούταν στο υπόλοιπο της ζωής της. Σκληρή κατάσταση ειδικά αν αναλογιστεί κανείς πως την ίδια περίοδο που η Μελίνα είχε ερωτική σχέση με τον Γιαδικιάρογολου (και άρα κατ' επέκταση ήταν κοντά στους Ναζί) ο αδερφός της μαχόταν στην αντίσταση κατά του κατακτητή μέσα από τις τάξεις της ΕΠΟΝ.
Η σχέση τους δεν κράτησε πολύ. Κράτησε, όμως, αρκετά, ώστε οι εχθροί της να της το «χτυπάνε» ακόμα και μετά θάνατον. Μια από τις πιο γνωστές επικρίτριες της Μελίνας Μερκούρη ήταν η Ρωζίτα Σώκου η οποία σε κάθε ευκαιρία θύμιζε εκείνη τη σχέση. «Εμείς τη Μελίνα… τα ξέραμε όλα της τα κουτσομπολιά. Στα 17 της σηκώθηκε κι έφυγε και πήγε στην Κωνσταντινούπολη με τον Γιώργο Παππά, ο οποίος ήταν και κ…λάγνος! Θέλω να πω, ότι εμένα δεν με απασχολούσε καθόλου κι εγώ τη λάτρεψα όταν έκανε τη Στέλλα παρότι σε όλη την Κατοχή τα είχε με τον πιο φανερό συνεργάτη των Γερμανών, τον Γιαδικιάρογλου, ο οποίος έδωσε σε συνάδελφο δικό μου ένα μπουκάλι λάδι κι εκείνος του έδωσε ένα χρυσό μενταγιόν με αλυσίδα και το φορούσε η Μελίνα και καμάρωνε», είχε πει η Ροζίτα Σώκου σε μια από τις συνεντεύξεις της και είχε προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων.
«Εγώ δεν είμαι περήφανη για το τι έκανα μέσα στην Κατοχή. Έβλεπες τους ανθρώπους μέσα στα κάρα, τα πτώματα των ανθρώπων και περνούσες. Δεν έκανα αντίσταση και ίσως είναι η μόνη τύψη που έχω στη ζωή μου», είχε εξομολογηθείη Μελίνα στο δημοσιογράφο, Γιώργο Δουατζή.
Όλα αυτά, ωστόσο, είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη όψη είναι πως μπορεί ο Γιαδικιάρογλου να μην έδινε «ούτε στου αγγέλου του νερό» αλλά έδινε πολλά χρήματα στην Μελίνα Μερκούρη η οποία φρόντιζε αυτά να καταλήγουν στην αντίσταση μέσω του αδερφού της. Παράλληλα, υπάρχουν αρκετοί που λένε πως πολλές φορές έκρυβε σε ασφαλή σπίτια αγωνιστές της αντίστασης που της ζητούσε ο αδερφός της να κρύψει.
Η ίδια η Μελίνα Μερκούρη, πάντως, είχε τύψεις για εκείνη τη σχέση με τον Γιαδικιάρογλου. Στην αυτοβιογραφία της («Γεννήθηκα Ελληνίδα») είχε αποκαλύψει, μάλιστα, και ένα άγνωστο σκηνικό που είχε γίνει με κάτι στρατιώτες των SS. Αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι πως – για άγνωστο λόγο – είχε επιλέξει να αναφέρει τον Γιαδικιάρογλου όχι ως Φειδία αλλά ως... Αλέξη. Μια εξήγηση είναι πως ίσως ντρεπόταν τόσο πολύ που ούτε το όνομά του δεν ήθελε να αναφέρει.
«Μετά το κάζο των Γερμανών στο Στάλινγκραντ όλοι ξέραμε πως ο Χίτλερ είχε χάσει. Και οι Γερμανοί το ήξεραν. Έγιναν χειρότεροι παρά ποτέ. Ένα απόγευμα πήγα να βρω τον Αλέξη και δυο ηθοποιούς φίλους μας σε ένα μπαρ. (…) μπήκαν τρεις άντρες των SS με ένα σκυλί της Αλσατίας. Ο Αλέξης άρχισε να πειράζει το ζώο, μιλώντας του γερμανικά. Ένας άντρας των SS στο μπαρ φώναξε: ''Aφού μιλάς τόσο καλά γερμανικά, έλα να καθίσεις μαζί μας''.
Τους αγνοήσαμε. Μας ξαναφώναξε, δυνατότερα, πρόστυχα. Τράβηξε ένα ρεβόλβερ και μας έδειξε το μπαρ μ' αυτό. Δεν κινηθήκαμε. Έπειτα ένας άλλος τράβηξε το ρεβόλβερ του κι έκανε την ίδια χειρονομία. Πρώτα πήγαν στο μπαρ οι δυο φίλοι μας. Ύστερα ο Αλέξης. ''Κι εσύ'', μου φώναξαν. ''Έλα να πιεις μαζί μας''. Έμεινα ακίνητη. Το όπλο με σημάδευε. ''Θα μετρήσω ως το τρία και θα πυροβολήσω''.
''Ένα''… Ήμουν φοβερά τρομαγμένη αλλά τίποτα δεν μπορούσε να με κάνει να κινηθώ. ''Δύο''… Ένα απέραντο πείσμα με κράτησε κολλημένη στην καρέκλα μου. ''Τρία…''. Το ποτήρι στον αγκώνα μου έγινε συντρίμμια από μια σφαίρα. Πήδηξα επάνω αστράφτοντας από θυμό. ''Γουρούνι! Γουρούνι! Γουρούνι!'' Δεν μου πέρασε απ’ το μυαλό ότι μπορούσε να ξαναπυροβολήσει. Ευτυχώς, μερικοί Γερμανοί της Στρατιωτικής Αστυνομίας, που είχε την εξυπνάδα να καλέσει ο μπάρμαν, βρίσκονταν κοντά. Μπήκαν μέσα και πήραν τους άντρες των SS…», έγραψε η Μελίνα Μερκούρη και υπογράμμισε πως η επόμενη κίνησή της ήταν να χαστουκίσει τον «Αλέξη».
Η αγωνίστρια κατά της χούντας
Πολλοί λένε πως όλα αυτά που διαβάσατε παραπάνω «έφτιαξαν» τη Μελίνα Μερκούρη για την οποία θα διαβάσετε στη συνέχεια. Κανείς δεν μπορεί να το ξέρει αυτό με σιγουριά. Ήταν οι τύψεις; Ίσως. Μπορεί ναι, μπορεί και όχι. Μικρή σημασία έχει. Αυτό που έχει σημασία είναι πως πράγματι επί χούντας η Μελίνα έδωσε ότι είχε και δεν είχε προκειμένου να «πέσει» το καθεστώς των συνταγματαρχών το οποίο επιχείρησε δυο φορές να τη δολοφονήσει, ενώ έσπευσε να της αφαιρέσει την ελληνική ιθαγένεια.
Το εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι πως αυτοί που σήμερα διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για τη «δράση» της Μελίνας Μερκούρη στην κατοχή (ανακαλύπτοντας, μάλιστα, και διάφορα «τέρατα») είναι οι ίδιοι που στηρίζουν το καθεστώς της 21ης Απριλίου και υποστήριζαν το νεοναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής.
Μετά την επιβολή της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών η Μελίνα Μερκούρη αυτοεξορίστηκε και με το ταλέντο και τη φήμη της πολέμησε σε ολόκληρο τον κόσμο το καθεστώς ενημερώνοντας τη διεθνή κοινή γνώμη για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Στο σαλόνι του σπιτιού της, πάνω από την τηλεόραση, είχε μια φωτογραφία των αρχιπραξικοπιματιών. Του Παπαδόπουλου, του Παττακού... Όταν τη ρωτούσαν «γιατί» εκείνη απαντούσε «για να μην τους ξεχνάω ποτέ»!
Ήδη από τις πρώτες ημέρες της χούντας η Μελίνα χρησιμοποιεί τη δύναμη (και τη γοητεία) που ασκεί στα διεθνή ΜΜΕ για να επιτεθεί με σφοδρότητα στη χούντα. «Σας παρακαλώ μην πάτε στη χώρα μου» λέει κλαίγοντας μπροστά στις κάμερες μεγάλων αμερικανικών δικτύων τον Ιούνιο του 1967 και ενώ έχει ξεκινήσει η τουριστική περίοδος. Για τη δήλωση αυτή η χούντα θα της αφαιρέσει την ιθαγένεια. Τότε ήταν που έκανε την ιστορική δήλωση: «Εγώ γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα, ο κ. Παττακός γεννήθηκε φασίστας και θα πεθάνει φασίστας».
Είναι η περίοδος που το FBI την παρακολουθεί γιατί υπάρχουν πληροφορίες πως το καθεστώς των συνταγματαρχών θέλει να τη «βγάλει από τη μέση». Δυο απόπειρες δολοφονίες έγιναν σε βάρος της. Μια στη Γένοβα και μια στο Βέλγιο. Και εκείνη αφού γλίτωσε έγινε ακόμα πιο σκληρή κατά της χούντας. Δίνει συνεντεύξεις, κάνει ομιλίες, τραγουδά ενάντια στους συνταγματάρχες. Η χούντα αντιδρά, απαγορεύει στην Ελλάδα τα τραγούδια της και δεσμεύει την περιουσία της. Η ασφάλεια είχε φτιάξει για εκείνη έναν τεράστιο φάκελο. Μέσα σε αυτόν κατέγραφε κάθε της κίνηση και την περιέγραφε ως αυτό που ήταν: ένας μεγάλος εχθρός του καθεστώτος.
Το 1972 όταν πέθανε η μητέρα της η Μελίνα Μερκούρη προχώρησε σε μια κίνηση υψηλού ρίσκου. Αποφάσισε να έρθει στην Ελλάδα αν και ήξερε πως ήταν δεδομένο πως με το που θα πατήσει το πόδι της σε ελληνικό έδαφος θα συλληφθεί. «Ποντάρει», ωστόσο, πως το καθεστώς του Παπαδόπουλου θέλει να δείξει πως έχει μπει σε μια φάση εκδημοκρατισμού. Και δεν κάνει λάθος εκτίμηση. Προκειμένου να μην προκληθεί παγκόσμιος σάλος η χούντα της δίνει άδεια μερικών ωρών προκειμένου να παραβρεθεί στην κηδεία της μητέρας της και στη συνέχεια να αποχωρήσει ξανά. Σε κάθε της βήμα, σε κάθε της κίνηση είχε δίπλα της ασφαλίτες ενώ το νεκροταφείο ήταν γεμάτο χαφιέδες.
Στις 26 Ιουλίου του 1974, δύο μόλις μέρες μετά την πτώση της χούντας, επιστρέφει στην Ελλάδα. Στο αεροδρόμιο γίνεται διαδήλωση, θα κατέβει από το αεροπλάνο κάνοντας το σήμα της νίκης και θα χαθεί στις αγκαλιές των αγαπημένων της… Αργότερα θα συμμετάσχει στις δύο ιστορικές συναυλίες, η μία του Μίκη Θεοδωράκη στο στάδιο Καραϊσκάκη και η άλλη του Γιάννη Μαρκόπουλο στο γήπεδο του Παναθηναϊκού, τις οποίες ο Νίκος Κούνδουρος συμπεριέλαβε στο ντοκιμαντέρ του «Τα τραγούδια της φωτιάς». Η Μελίνα, δίπλα στον Ξυλούρη, τον Νταλάρα, τον Κατράκη, τον Λοΐζο, την Κωχ, την Καρέζη και τον Καζάκο, τραγουδάει με τη χαρακτηριστική παθιασμένη φωνή της το «Καφενείο η Ελλάς» του Μαρκόπουλου και φωνάζει με όση δύναμη έχει «Δώστε τη χούντα στον λαό».
Αυτή ήταν η Μελίνα των αντιθέσεων. Η Μελίνα Μερκούρη που πέθανε μια ημέρα σαν σήμερα, πριν από ακριβώς 30 χρόνια. Μια γυναίκα που αν υποχωρούσε μπροστά σε κάτι ήταν τα πάθη της. Και ποιος ξέρει; Μπορεί, όντως, όταν (χωρίς αν) επιστρέψουν στην Ελλάδα τα Μάρμαρα του Παρθενώνα (αυτά και αν ήταν μεγάλο της πάθος) κάνει πράξη και εκείνη την υπόσχεση που είχε δώσει: «Ελπίζω να δω τα Μάρμαρα πίσω στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
