Οι μυστικές υπηρεσίες και το θρίλερ με την εν ψυχρώ δολοφονία του Γιάννη Ζέβγου

Όταν εν μέσω ενός εμφυλίου πολέμου γίνεται μια δολοφονία και η δολοφονία αυτή συνταράσσει μια κοινωνία που είναι «συνηθισμένη» στο αίμα τότε είναι ξεκάθαρο πως μιλάμε για μια σκοτεινή υπόθεση. Τώρα, αν σε όλο αυτό, προσθέσουμε και το γεγονός πως ο άνθρωπος που δολοφονήθηκε δεν ήταν ακραίος αλλά αντίθετα ένας από τους πλέον διαλλακτικούς των δυο αντιμαχόμενων πλευρών, τότε η σκοτεινή αυτή υπόθεση αποκτά άλλες διαστάσεις. Η εν ψυχρώ δολοφονία του κομμουνιστή Γιάννη Ζέβγου, μια ημέρα σαν σήμερα, στη Θεσσαλονίκη, συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που την κάνουν να φαίνεται σαν ένα καλογυρισμένο θρίλερ.

Η εν ψυχρώ δολοφονία του Γιάννη Ζέβγου

Ο Γιάννης Ζέβγος γεννήθηκε το 1897 στο χωριό Δόριζα της Αρκαδίας και από την εποχή που τελείωσε το σχολείο και μετά συνέδεσε τη ζωή του με τους αγώνες του λαϊκού κινήματος. Το πραγματικό όνομα του ήταν Γιάννης Ταλαγάνης. Πρώτα ως μέλος του ΣΕΚΕ (ο πρόδρομος του ΚΚΕ) το οποίο υπηρέτησε από διάφορες θέσεις. Ο Ζέβγος ήταν δάσκαλος στο επάγγελμα. Πολέμησε στη Μικρασιατική Εκστρατεία όπου ανέπτυξε έντονη αντιπολεμική δράση οργανώνοντας αντιπολεμικούς στρατιωτικούς πυρήνες. Μετά την καταστροφή επέστρεψε και έγινε πάλι μέλος του ΣΕΚΕ. Η δικτατορία του Πάγκαλου τον εξόρισε στη Φολέγανδρο.

Όταν επέστρεψε άρχισε να αναλαμβάνει θέσεις ευθύνης στον κομματικό μηχανισμό του ΚΚΕ. Το 1926 αντιμετώπισε μια μεγάλη περιπέτεια με την υγεία του (έπασχε από φυματίωση) και ο τότε ΓΓ του ΚΚΕ επειδή τον εκτιμούσε τον έστειλε σε σανατόριο στη Σοβιετική Ένωση (στον Καύκασο) όπου θεραπεύτηκε, στάθηκε ξανά στα πόδια του και επέστρεψε στην Ελλάδα για να συνεχίσει την κομματική δουλειά.

Αν και ποτέ δεν έπαψε να δηλώνει δάσκαλος ο Ζέβγος έκανε μια τεράστια στροφή προς τη δημοσιογραφία. Αρθρογραφούσε στον «Ριζοσπάστη» και τα περιοδικά «Αναγέννηση» και «Πρωτοπόροι». Στα πρώτα του γραπτά υπέγραφε ως «Πολύβιος», ενώ στον κομματικό τύπο αρθρογραφούσε μαζί με τη σύζυγό του, Καίτη, υπογράφοντας ως Ζεύγος - Ζέβγος για συνωμοτικούς λόγους. Το προσωνύμιό τους αυτό έγινε τελικά το επώνυμό τους.

Στη δικτατορία του Μεταξά φυλακίστηκε σε Αίγινα και Κέρκυρα, ενώ το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου τον βρήκε στις φυλακές της Ακροναυπλίας. Στην κατοχή ήταν μέλος της γραμματείας του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, κορυφαίο στέλεχος του ΕΑΜ και εκλεγμένος εθνοσύμβουλος στην «Κυβέρνηση του Βουνού».

Ο Ζέβγος ήταν ένας μετριοπαθής πολιτικός που πάντα προσπαθούσε να σκέφτεται καθαρά, να μην τον παρασέρνει το συναίσθημα και να βρίσκει λύση εκεί που οι άλλοι τα είχαν παρατήσει. Για τον λόγο αυτό στάλθηκε στο Κάιρο στις διαπραγματεύσεις για την επόμενη ημέρα στην Ελλάδα και τοποθετήθηκε υπουργός Γεωργίας στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Μετά τη Συμφωνία της Καζέρτας (οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην κυβέρνηση και τις αντιστασιακές οργανώσεις για την επόμενη ημέρα) επέστρεψε στην Ελλάδα όπου ξεκίνησε να προετοιμάζει την επιστροφή του Γεωργίου Παπανδρέου. Μαζί με τον «Γέρο της Δημοκρατίας» και άλλα μέλη της κυβέρνησης ανέβηκαν στην Ακρόπολη και ύψωσαν την Ελληνική σημαία μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Ναζί.

Ο Ζέβγος έμεινε στην κυβέρνηση μέχρι που ο Γεώργιος Παπανδρέου (στην πραγματικότητα οι Βρετανοί) ζήτησαν τον αφοπλισμό του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Τότε ήταν που αποχώρησε αλλά ποτέ δε σταμάτησε να προσπαθεί να αποτρέψει το κακό που ερχόταν. Πάντα διαλλακτικός και μετριοπαθής ο Ζέβγος δεν τα παράτησε ούτε μετά τα αιματηρά Δεκεμβριανά.

Με τη χώρα βυθισμένη στη δίνη του εμφυλίου πολέμου ο Γιάννης Ζέβγος, ως αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, από τις πρώτες ημέρες του Φλεβάρη του 1947 βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη ως επικεφαλής αντιπροσωπείας του ΕΑΜ να παρακολουθήσει το έργο της επιτροπής United Nations Special Committee on the Balkans – UNSCOB του ΟΗΕ, που ήταν εγκαταστημένη στη συμπρωτεύουσα και διερευνούσε την κατάσταση στη χώρα μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Εκεί, στους ανθρώπους του ΟΗΕ, ο Ζέβγος παρέδωσε πλήθος καταγγελιών, στοιχείων και μαρτυριών για «λευκή τρομοκρατία» σε βάρος αριστερών.

Διαμένει στο ξενοδοχείο «Αστόρια» το κέντρο της πόλης. Από εκεί θα ξεκινήσει το πρωί της 20ης Μαρτίου προκειμένου να πάει στα γραφεία της εφημερίδας «Αγωνιστής» να συντάξει ένα υπόμνημα προς την Επιτροπή του ΟΗΕ αναφέροντας επικαιροποιημένα στοιχεία για τους διωγμούς  και μέσα στο οποίο θα ανέφερε... ονόματα και διευθύνσεις. Όταν τελειώνει τη δουλειά του πηγαίνει, όπως κάθε μεσημέρι, στο εστιατόριο «Ελβετικόν» για φαγητό. Στο δρόμο της επιστροφής, στην οδό Αγίας Σοφίας, ένας 30χρονος άνδρας πλησιάζει τον Ζέβγο και μπροστά στα μάτια έντρομων περαστικών τον πυροβολεί πισώπλατα τρεις φορές! Ο Ζέβγος αν και αιμορραγεί προσπαθεί να σταθεί ξανά στα πόδια του. Τότε ο άγνωστος δράστης τον πλησιάζει και στη μέση του δρόμου του ρίχνει τη χαριστική βολή.

Η ομολογία του δράστη και η αποκάλυψη της αλήθειας

Ο δράστης και οι συνεργοί του, αμέσως μετά την άγρια δολοφονία του Ζέβγου, προσπαθούν να διαφύγουν. Οι συνεργοί του το καταφέρνουν, ο ίδιος, ωστόσο, στη συμβολή των οδών Τσιμισκή και Αριστοτέλους έπεσε πάνω σε έναν Άγγλο στρατιώτη (σύμφωνα με κάποιες πηγές έπεσε πάνω σε μια παρέα ανδρών που υπήρχε ένας ναύτης και ένας χωροφύλακας) ο οποίος είχε ακούσει τις φωνές και έσπευσε να βοηθήσει.

Λίγο αργότερα θα προκύψει πως δράστης της στυγερής δολοφονίας του Γιάννη Ζέβγου ήταν ο 32χρονος κρεοπώλης Χρήστος Βλάχος. Στη διάρκεια της ανάκρισης δηλώνει πρώην κομμουνιστής. Λέει στους αστυνομικούς πως δεν υπήρχε κάτι προμελετημένο και πως όταν είδε τον Ζέβγο του ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι γιατί στο Μπούλκες (ένα χωριό στα σύνορα Γιουγκοσλαβίας και Ουγγαρίας, σήμερα έδαφος της Σερβίας, όπου διέφευγαν οι κομμουνιστές για να γλιτώσουν τις διώξεις) βασανίστηκε επειδή δε συμφωνούσε με την επίσημη γραμμή του ΚΚΕ και πως οι κομμουνιστές είχαν εκπορνεύσει τη γυναίκα του!

Οι δημοσιογράφοι ρώτησαν τον Βλάχο, όταν έγινε η μεταγωγή του στον εισαγγελέα, πώς γνώριζε ποιος ήταν ο Ζέβγος και εκείνος τους απάντησε πως τον είχε δει μια φορά στη Θεσσαλονίκη και του είχε αποτυπωθεί η εικόνα. Όταν τον ξαναρώτησαν γιατί «δεν του είχε ανέβει το αίμα στο κεφάλι» σε εκείνη την πρώτη συνάντηση ο αμήχανος Βλάχος τους απάντησε «γιατί, μάλλον, τότε, ήμουν ήρεμος».

Η αστυνομία κλείνει άρον – άρον τον φάκελο της δολοφονίας διαρρέοντας στον αστικό Τύπο πως η δολοφονία του Ζέβγου ήταν «ξεκαθάρισμα λογαριασμών μεταξύ κομμουνιστών». Η κηδεία του Ζέβγου γίνεται δυο ημέρες αργότερα στη Θεσσαλονίκη καθώς οι Αρχές απαγόρευσαν τη μεταφορά της σορού στην Αθήνα.

Την ίδια ώρα το ΚΚΕ «φωνάζει» πως ο Ζέβγος ήταν ένα ακόμα θύμα της «λευκής τρομοκρατίας». Σε μια χώρα όπου μαίνεται ο εμφύλιος πόλεμος οι δυο πλευρές βρήκαν έναν ακόμα λόγο να «φαγώνονται» και πιθανότατα έτσι θα περνούσε στην ιστορία η δολοφονία του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ αν η γυναίκα του Βλάχου δεν είχε αποφασίσει να μιλήσει. Η γυναίκα είπε πως αυτά που έλεγε ο πρώην σύζυγός της ήταν ψέματα και πως η ίδια τον είχε χωρίσει γιατί αυτός ήταν ένας προδότης! Τότε άνοιξαν τα στόματα.

Στις 3 Απρίλη 1947, ο «Ριζοσπάστης» δημοσίευσε μια δημόσια επιστολή του Νίκου Σιδηρόπουλου, ενός εκ των συνεργών του Βλάχου, ο οποίος αποκάλυψε πως η δολοφονία οργανώθηκε από περιβόητο γραφείο «Α2» και την ΕΣΑ του Γ` Σώματος Στρατού, υπό την «υψηλή εποπτεία του τότε υπουργού Δημόσιας Τάξης, Ναπολέοντα Ζέρβα»! Ο Σιδηρόπουλος στην επιστολή του έδωσε πολλές λεπτομέρειες που δεν είχαν γραφτεί στις εφημερίδες ενώ μαζί με την επιστολή έστειλε στην εφημερίδα και μια φωτογραφία του όπου βρίσκεται σε μια μηχανή μαζί με ένα στέλεχος της ΕΣΑ! Αποκάλυψε, επίσης, ότι το σχέδιο ήταν ευρύτερο, αφού περιελάμβανε και τις δολοφονίες των Γιάννη Πασαλίδη (μετέπειτα προέδρου της ΕΔΑ) και Αλέξανδρου Σακελλαρόπουλου (κατοπινού προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών).

Ο Χρήστος Βλάχος για τη δολοφονία του Ζέβγου καταδικάστηκε σε... δυο χρόνια φυλακή! Δεν εξέτισε την ποινή του αφού κατάφερε να «αποδράσει» στην Αργεντινή που εκείνη την περίοδο ήταν γνωστό πως είχε μετατραπεί σε «καταφύγιο» φυγάδων από διάφορα φασιστικά καθεστώτα της Ευρώπης και ιδιαίτερα των Ναζί! Γύρισε στην Ελλάδα την περίοδο της χούντας και έμεινε στο χωριό του στις Σέρρες αλλά εκεί τον περίμενε η χλεύη των συγχωριανών του. Έφυγε και από εκεί και για αρκετά χρόνια ζούσε σαν άστεγος σε διάφορα μέρη.

Τον Σεπτέμβριο του 1981 εντοπίστηκε ως τρόφιμος του ψυχιατρείου της Λέρου αλλά σε δικό του δωμάτιο, με δικό του βοηθό, ξεχωριστό μενού και ντυμένος με κοστούμι. Έδωσε συνέντευξη στην «Ακρόπολη της Κυριακής», όπου ομολόγησε τα πάντα χωρίς κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα: «Όλη μου η ζωή είναι αφιερωμένη στην πατρίδα, στους συμμάχους... Εγώ δούλευα για την ελληνική και τη συμμαχική αντικατασκοπία, πολεμούσα τους κομμουνιστές και τους Τούρκους... Έτσι, εκτέλεσα και την εντολή που πήρα από τους ανωτέρους μου, να σκοτώσω τον Γιάννη Ζέβγο. Εγώ έτρεξα. Έπρεπε να υπακούσω. Η πατρίδα κινδύνευε, έπρεπε να την καθαρίσω από τους κομμουνιστές και τους Τούρκους. Και τον Σουλτάνο (σσ: εννοεί τον Νίκο Ζαχαριάδη) του ΚΚΕ έπρεπε να τον σκοτώσω».