Σε μια Τουρκία που έκανε τη μεγάλη μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία σε ένα κοσμικό κράτος με δυτικά στοιχεία που οραματιζόταν ο Κεμάλ Ατατούρκ, το να γίνει μια γυναίκα πιλότος μαχητικού αεροσκάφους, είναι από μόνο του κάτι που τράβαει τα βλέμματα. Πόσο μάλλον όταν αυτή γυναίκα ήταν η θετή κόρη του «Πατέρα των Τούρκων» και η ιστορία της έχει και μπόλικο πολιτικό παρασκήνιο.
Αυτή που «ανήκει στον ουρανό»
Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 22 Μαρτίου 1913, γεννήθηκε στην Προύσα η Χατούν Σεμπιλτσιγιάν. Ήταν κόρη ενός Μουσταφά Ιζέτ Μπέη και της βόσνιας συζύγου του Χαϊριγιέ Χανίμ. Οι εποχές ήταν δύσκολες και η οικογένεια της Χατούν τα έβγαζε δύσκολα πέρα καθώς δεν υπήρχε οικονομική άνεση. Η μικρή, ωστόσο, φαίνεται πως ήταν ανήσυχο πνεύμα και ήθελε να πετύχει στη ζωή της. Όταν ήταν 12 χρονών, ο ηγέτης του νεοϊδρυθέντος εκείνη την εποχή τουρκικού κράτους, Κεμάλ Ατατούρκ, πήγε για επίσκεψη στην Προύσα.
Η Χατούν όταν έμαθε για την επίσκεψη πλησίασε όσο μπορούσε στο σημείο που βρισκόταν ο Ατατούρκ και ζήτησε να πάει κοντά του για να του μιλήσει. Οι υπεύθυνοι ασφαλείας της το επέτρεψαν και έτσι όταν το μικρό κορίτσι έφτασε μπροστά στον πρόεδρο της Τουρκίας του είπε πως θέλει να φύγει από την Προύσα και να πάει σε σχολείο στην Άγκυρα γιατί ήθελε να μορφωθεί και να σπουδάσει. Ο Ατατούρκ συγκινήθηκε και ρώτησε για την οικογενειακή κατάσταση της μικρής. Όταν του εξήγησαν πως η οικογένειά της ζούσε σε συνθήκες φτώχειας, ο πρόεδρος της Τουρκίας προσφέρθηκε να την υιοθετήσει και να την πάρει μαζί του στην Άγκυρα.
Ο Κεμάλ Ατατούρκ δεν είχε βιολογικό παιδί. Είχε, όμως, οκτώ υιοθετημένα και η Χατούν ήταν το ένατο! Ζήτησε την άδεια από τον αδερφό της Χατούν και όταν την έλαβε, πήρε μαζί του τη μικρή για να ζήσει στο σπίτι του στην Τσανκαγιά της Άγκυρας και να κάνει το όνειρο της πραγματικότητα. Η Χατούν πήγε στο δημοτικό και όταν το τελείωσε μπήκε εσωτερική στο Κολέγιο Θηλέων Ουσκιουντάρ, στην Κωνσταντινούπολη.
Το 1934 στην Τουρκία πέρασε ο νόμος περί επωνύμων ο οποίος επέτρεπε σε όσους πολίτες της χώρας το επιθυμούσαν να αλλάξουν τα επώνυμά τους. Στόχος του Ατατούρκ ήταν να φέρει την Τουρκία ένα ακόμα βήμα πιο κοντά στη Δύση αφού με το νόμο αυτό πολλοί θα άφηναν πίσω τους όλα αυτά τα παλιά επώνυμα που θύμιζαν... μπέηδες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Το ίδιο έγινε και με τη Χατούν. Στις 19 Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς ο Ατατούρκ έδωσε στη θετή του κόρη το όνομα Σαμπιχά και το επίθετο Γκιοκτσέν (Sabiha Gökçen). Στην τουρκική γλώσσα, «Gök» σημαίνει «ουρανός» και «Gökçen» σημαίνει «ανήκει στον ουρανό»! Κανείς δεν ξέρει αν η επιλογή αυτή ήταν επειδή η 20χρονη τότε κοπέλα είχε ήδη δείξει την αγάπη της για τον ουρανό ή αν ήταν μια επιλογή που αποδείχθηκε... προφητική.
Σε κάθε περίπτωση, λίγο καιρό αργότερα η ζωή της Σαμπιχά Γκιοκτσέν θα άλλαζε για πάντα. Πριν αναφερθούμε σε αυτό, ωστόσο, ας επιστρέψουμε στην αρχή της αφήγησης όπου υπάρχει ένα... κενό το οποίο οι πιο παρατηρητικοί θα το σημείωσαν.
Όταν η 12χρονη Χατούν πήγε να βρει τον Κεμάλ Ατατούρκ σε εκείνη την επίσκεψη στην Προύσα οι γονείς της είχαν πεθάνει. Κανείς δεν ξέρει πως πέθαναν. Δεν υπάρχει κάποιο επίσημο στοιχείο που να αποδεικνύει πώς αυτοί οι δυο άνθρωποι έφυγαν από τη ζωή. Στην πραγματικότητα τα όσα διαβάσατε για εκείνη τη συνάντηση είναι η επίσημη ιστορία που προβάλει το τουρκικό κράτος.
Η ανεπίσημη ιστορία ακούστηκε από μια ηλικιωμένη γυναίκα, κάτοικο της πόλης Γκαζιαντέπ, η οποία είχε πει πως ήξερε και τη μικρή αλλά κυρίως ήξερε τους γονείς της οι οποίοι ήταν Αρμένιοι που σκοτώθηκαν στη διάρκεια της Γενοκτονίας των Αρμενίων! Ο ρόλος των νεότουρκων του Κεμάλ Ατατούρκ τόσο στη Γενοκτονία των Αρμενίων όσο και σε εκείνη των Ποντίων δε θα επέτρεπαν την αποδοχή αυτής της ιστορίας και κάπως έτσι η Χατούν Σεμπιλτσιγιάν έγινε Σαμπιχά Γκιοκτσέν και έμεινε αυτό το «μικρό» κενό σχετικά με τους γονείς της μικρής που υιοθετήθηκε από τον «Πατέρα των Τούρκων».
Η πρώτη γυναίκα πιλότος μαχητικού αεροσκάφους στον κόσμο
Στις 5 Μαΐου 1935 ο Κεμάλ Ατατούρκ βρέθηκε στα εγκαίνια της Αεροπορικής Ακαδημίας Türkkuşu (Türkkuşu ''Turkishbird'' Flight School). Μέσα σε αυτή την εορταστική ατμόσφαιρα και κατά τη διάρκεια των επιδείξεων η Σαμπιχά Γκιοκτσέν έδειξε ενθουσιασμένη με τα όσα έβλεπε. Τότε ο Κεμάλ Ατατούρκ τη ρώτησε αν θα ήθελε να γίνει και αυτή αεροπόρος! Η Γκιοκτσέν του είπε πως ένιωθε έτοιμη να το κάνει ακόμα και εκείνη τη στιγμή.
Τότε, ο Κεμάλ Ατατούρκ, που ήταν ένας πανέξυπνος πολιτικός, άρπαξε την ευκαιρία και έγραψε την 22χρονη Σαμπιχά στην Αεροπορική Ακαδημία. Ήταν η πρώτη γυναίκα που έμπαινε στη σχολή. Η κίνηση αυτή ήταν εξαιρετικά τολμηρή (σχεδόν επαναστατική) κίνηση με δεδομένο πως μιλάμε για μια ισλαμιστική χώρα. Ο Ατατούρκ ήθελε την Τουρκία ένα κοσμικό κράτος και το έδειχνε σε κάθε ευκαιρία που το δινόταν. «Η ανθρωπότητα αποτελείται από δύο φύλα, τις γυναίκες και τους άνδρες. Είναι δυνατόν μια μάζα να εξελίσσεται μόνο με τη βελτίωση ενός μέρους της, ενώ το άλλο μέρος αγνοείται; Είναι δυνατόν η μισή μάζα να είναι δεμένη στη γη με αλυσίδες, ενώ η άλλη μισή πετάει στους αιθέρες;», έλεγε ο Ατατούρκ.
Μετά την αρχική εκπαίδευση με ανεμόπτερο, η Σαμπιχά Γκιοκτσέν μαζί με επτά ακόμα Τούρκους πιλότους πήγε στη Σοβιετική Ένωση όπου εκπαιδεύτηκε σκληρά. Η Γκιοκτσέν έδειξε το ταλέντο της και μέσα σε ένα χρόνο επέστρεψε στην Τουρκία έχοντας το δίπλωμα του εκπαιδευτή ανεμόπτερου. Το 1936 συνέχισε της εκπαίδευσή της στη στρατιωτική αεροπορική σχολή στο Εσκισεχίρ. Εκεί η Σαμπιχά έζησε το σκληρότερο και πιο απαιτητικό στάδιο της εκπαίδευσής της ακολουθώντας ένας ιδιαίτερα αυστηρό πρόγραμμα που προφανώς και δεν ήταν σχεδιασμένο για γυναίκες.
Το 1937, πετώντας με αεροπλάνα τύπου «Breguet XIX» και «Curtiss Hawk» κέρδισε τον τίτλο της πρώτης γυναίκας στον κόσμο που πιλοτάριζε πολεμικό αεροσκάφος. Και τότε ήταν και η ώρα της δράσης. H Σαμπιχά Γκιοκτσέν ως πιλότος μαχητικού πλέον, συμμετείχε σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στην εξέγερση των Κούρδων του Ντερσίμ που εξελίχθηκε σε μια ακόμα γενοκτονία των τουρκικού κράτους. Κάποιοι ιστορικοί κάνουν λόγο ακόμα και για 70.000 νεκρούς κούρδους τη διετία που κράτησε η εξέγερση – γενοκτονία.
Αξίζει να σημειωθεί πως από τη μια πλευρά οι Τούρκοι αρνούνται (ακόμα και σήμερα) πως στην «καταστολή της εξέγερσης» όπως οι ίδιοι την ονομάζουν χρησιμοποιήθηκαν πολεμικά αεροπλάνα και από την άλλη όταν οι πιλότοι, ανάμεσα στους οποίους και η Σαμπιχά Γκιοκτσέν γύρισαν από το το μέτωπο τους παρασημοφόρησαν για τις... επιτυχίες που σημείωσαν!
Στη συνέχεια της καριέρας της η Σαμπιχά Γκιοκτσέν πετούσε με βομβαρδιστικά, μαχητικά και εκπαιδευτικά αεροπλάνα πάνω από τη Θράκη, το Αιγαίο και τα Βαλκάνια. Σε μια πτήση στο Βελιγράδι, μάλιστα, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου της Γιουκοσλαβίας της απένειμε τον «Λευκό Αετό», το υψηλότερο στρατιωτικό παράσημο της χώρας! Κέρδισε πολλές διακρίσεις και έγινε τελικά εκπαιδεύτρια στην Αεροπορική Ακαδημία, εκπαιδεύοντας άνδρες αλλά και γυναίκες αεροπόρους, εκεί απ' όπου είχε ξεκινήσει και η ίδια.
Στην καριέρα της πέταξε με 22 τύπους αεροπλάνων και είχε περισσότερες από 8.000 ώρες πτήσης, 32 εκ των οποίων σε πολεμικές αποστολές. Στη δεκαετία του 1950 ταξίδεψε δυο φορές στις ΗΠΑ και το 1990 στην Ινδία. Το 1981 εκδόθηκε το βιβλίο της «Μια ζωή στα βήματα του Ατατούρκ» ενώ το 1991 η Διεθνής Ομοσπονδία Αεροπορίας (FAI) της απένειμε χρυσό μετάλλιο για την προσφορά της. Το όνομά της βρίσκεται στο βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες ως η πρώτη γυναίκα πιλότος πολεμικού αεροσκάφους στον κόσμο. Πέθανε το 2001, μια ημέρα σαν σήμερα. Στις 22 Μαρτίου, ανήμερα των γενεθλίων της, στην Άγκυρα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
