«Το ήξερες ότι κάποιος με ΔΕΠΥ μπορεί να πάρει τη ντοπαμίνη που χρειάζεται μέσα από καυγάδες;», είδα κάποια στιγμή μέσα στα άδυτα του TikTok. Κάπως έτσι, οδηγήθηκα σε ένα προφίλ, επικεντρωμένο στη νευροδιαφορετικότητα, και συγκεκριμένα στους ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠΥ.
«Αν έχεις ΔΕΠΥ, κατά πάσα πιθανότητα, όταν ερωτεύεσαι, ερωτεύεσαι πολύ», λέει η Δέσποινα Δρανδάκη σε ένα από τα βιντεάκια που έχουν γίνει viral στο account της. Σ' αυτό θα βρεις στερεότυπα γύρω από τη ΔΕΠΥ, συμπεριφορές ή σημάδια που μπορεί να μαρτυρούν τη διαταραχή, τις ανθρώπινες σχέσεις, την αναβλητικότητα, την αφηρημάδα που έρχοντας ως απόρροια αυτής.
Η Δέσποινα, είναι ψυχολόγος. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κρήτη και σπούδασε ψυχολογία στη Θεσσαλονίκη, όπου έμεινε και εργάστηκε περίπου μια δεκαετία. Τα τελευταία χρόνια έχει επιστρέψει στην Ιεράπετρα, όπου ζει και εργάζεται. Μίλησε στο Bold για την ενασχόληση με τα social media, για τα βιντεάκια γύρω από τη ΔΕΠΥ και τον αυτισμό, για τα ταμπού γύρω από τη διάγνωση και για τη σημασία της ψυχικής υγείας και της ψυχοθεραπείας.
Η απόφαση να ασχοληθεί με το TikTok ήρθε πολύ ανεπαίσθητα, όταν, ένα απόγευμα πήρε την απόφαση να ανεβάσει το πρώτο βιντεάκι, χωρίς ιδιαίτερες προσδοκίες. «Το βίντεο έγινε viral. Η άμεση ανταπόκριση του κόσμου με σόκαρε και με ενθάρρυνε να συνεχίσω», λέει η ίδια. Και κάπως έτσι, τα social media την βοήθησαν να κάνει πραγματικότητα τα επαγγελματικά της όνειρα, δουλεύοντας με ανθρώπυς απ' όλη την Ελλάδα αλλά και με έλληνες του εξωτερικού.
Ένα account για τη νευροδιαφορετικότητα
«Επικεντρώθηκα στη ΔΕΠΥ και τον αυτισμό, που έχουν μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον για μένα, οπότε σε αυτά επέλεξα να εξειδικευτώ. Βέβαια, η νευροδιαφορετικότητα είναι μια πολυεπίπεδη έννοια. Οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ συγκεκριμένα έχουν ξεχωριστές δυνάμεις κι αδυναμίες. Αντιλαμβάνονται κι αντιδρούν ασυνήθιστα στα κοινωνικά ερεθίσματα και στα “πρέπει”.
Έχουν ένα διαρκές αίσθημα ότι επιβιώνουν ανάμεσα σε εκκρεμότητες. Οι ψυχικές τους μπαταρίες πολλές φορές ξεφορτίζονται απροειδοποίητα. Αναβάλλουν φαινομενικά απλά πράγματα, παρόλο που τους αγχώνουν.
Σε έκτακτες καταστάσεις, μπορούν να έχουν φοβερή ψυχραιμία. Μπορούν ταυτόχρονα να υπέρ-συγκεντρωθούν σε όσα τους τραβούν το ενδιαφέρον. Στην προσπάθεια τους να αποφύγουν την κριτική, κρύβουν την διαφορετικότητά τους. Ερμηνεύουν με έναν μοναδικό τρόπο τη ζωή. Συνήθως είναι ευφυή και δημιουργικά άτομα που σκέφτονται out of the box. Θαυμάζω πολύ τους νευροδιαφορετικούς ανθρώπους και κάθε μέρα μαθαίνω από εκείνους», λέει η ίδια, συμπυκνώνοντας σε λίγες γραμμές τα μεγαλύτερα σημάδια της ΔΕΠΥ.
Όπως εξηγεί, οι περισσότεροι άνθρωποι με τους οποίους συνεργάζεται, έμαθαν ότι έχουν ΔΕΠΥ ή αυτισμό στην ενήλικη ζωή τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, σε πρώτο βήμα γίνεται η αξιολόγηση και στην συνέχεια δουλεύουν ψυχοθεραπευτικά.
«Παλαιότερα δεν υπήρχαν οι απαραίτητες γνώσεις ώστε να γίνει η διάγνωση ενηλίκων και κυρίως για τα νεαρά κορίτσια, ήταν σχεδόν αδύνατο να διαγνωστούν με ΔΕΠΥ. Τα κορίτσια έγιναν γυναίκες κουβαλώντας τις ταμπέλες “αφηρημένη”, “τεμπέλα”, “ακατάστατη”, “απρόσεκτη”, “αντιδραστική”, “στον κόσμο της”. Πλέον η επιστήμη μας έχει δώσει τις απαντήσεις και τα εργαλεία που απαιτούνται για να μπορούμε να διακρίνουμε τις διαφορετικές εκφράσεις της ΔΕΠΥ και του αυτισμού στους ενήλικες άνδρες και γυναίκες».
Όταν έχεις ΔΕΠΥ, ερωτεύεσαι σε σημείο εμμονής, λέει σε ένα από τα βιντεάκια της. «Ο έρωτας εν γένει έχει κάποια εμμονικά στοιχεία, ωστόσο, ο άνθρωπος με ΔΕΠΥ αντιμετωπίζει μεγαλύτερη δυσκολία να ρυθμίσει τα συναισθήματά του. Λόγω της διαρκούς αναζήτησης ντοπαμίνης, η προοπτική ενός νέος έρωτα μετατρέπεται ως το βασικό ενδιαφέρον της ζωής του».
«Με ταχύτητα φωτός, εξιδανικεύει τη σχέση και το άλλο άτομο. Παρόλο που μπορεί να αναγνωρίζει αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς, τα συναισθήματα τον πείθουν οτι αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά. Το πολύ ενδιαφέρον είναι ότι στην περίπτωση της ΔΕΠΥ, η ερωτική έλξη μπορεί να σβήσει όσο γρήγορα εμφανίστηκε», αναφέρει η Δέσποινα.
Τα στερεότυπα για τη ΔΕΠΥ
Καθημερινά θα λάβει μηνύματα από ανθρώπους που μπορεί να ταυτιστούν με τα βίντεό της και θέλουν να επιβεβαιώσουν αν έχουν ΔΕΠΥ ή αυτισμό. Όμως, δεν προτείνει την αυτοδιάγνωση σε καμία περίπτωση, καθώς η αξιολογητική διαδικασία είναι σημαντικό να γίνει από κάποιον εξειδικευμένο ψυχολόγο ή ψυχίατρο.
Εάν κάποιος έχει στον περίγυρό του άτομο με ΔΕΠΥ και θέλει να είναι βοηθητικός, το σημαντικότερο βήμα είναι η ενημέρωση. «Η γνώση δίνει τη δυνατότητα της κατανόησης. Οι νευροδιαφορετικοί άνθρωποι έχουν κριθεί και έχουν κρίνει πολύ αυστηρά τον εαυτό τους. Σίγουρα το τελευταίο που χρειάζονται είναι κι άλλες υποδείξεις. Η θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθώ περιγράφεται από άνευ όρων αποδοχή, ενσυναίσθηση και αυθεντικότητα. Ένας μη κατευθυντικός θεραπευτής με τα παραπάνω στοιχεία, μπορεί να λειτουργήσει ιαματικά».
Τα μεγαλύτερα στερεότυπα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ, περιγράφονται με φράσεις του τύπου: «η ΔΕΠΥ είναι της μόδας», «όλοι έχουμε λίγο ΔΕΠΥ», «απλά προσπάθησε λίγο παραπάνω», «η ΔΕΠΥ είναι μια δικαιολογία».
«Όχι, η ΔΕΠΥ δεν είναι της μόδας. Εχει υπάρξει αύξηση στις διαγνώσεις τα τελευταία χρόνια, γιατί τώρα η επιστήμη έχει φωτίσει αυτόν τον τομέα. Όχι, δεν έχουν όλοι ΔΕΠΥ και δεν φτάνει απλά να προσπαθήσουν λίγο παραπάνω. Προσπαθούν πολύ παραπάνω σε όλη τους τη ζωή. Όσοι είναι νευροδιαφορετικοί, ξέρουν βαθιά μέσα τους ότι δεν είναι απλώς δικαιολογία.
Επιπλέον πιστεύω ότι υπάρχει ακόμα το στίγμα. Οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ και αυτισμό στερεοτυπικά θεωρούνται λιγότερο ικανοί. Μακάρι να ήξερε ο κόσμος πόσο αυτό δεν ισχύει. Πράγματι έχουν να αντιμετωπίσουν πολύ μεγάλες δυσκολίες, αλλά οι ικανότητες αυτών των ανθρώπων είναι μαγικές», λέει.
Εξίσου σημαντικό είναι να ανοίγει η συζήτηση για τα θέματα ψυχικής υγείας χωρίς ταμπού. «Έχω μεγαλώσει και ζω σε μια μικρή κοινωνία, προφανώς και ξέρω ότι δεν είναι πάντοτε εύκολο να ανοίγεις συζητήσεις περί ψυχικής υγείας κι αυτό με στεναχωρεί. Στερούμαστε τις πιο ουσιώδεις συζητήσεις. Στις ομαδικές ψυχοθεραπείες που αναλαμβάνω, βλέπω διαρκώς ότι όταν μοιράζεσαι, θεραπεύεσαι. Αν αυτές οι συζητήσεις δεν γίνονταν μόνο στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας, θα ήταν όλα διαφορετικά. Έχω ελπίδα όμως, γιατί αισθάνομαι ότι το όνειρο της συλλογικής αυτοαποκάλυψης είναι πιο ρεαλιστικό από παλαιότερα».
«Είμαι εξαιρετικά ευγνώμων που δουλεύω ως ψυχολόγος και δε θα το άλλαζα. Μου δίνεται η δυνατότητα να βοηθάω και να φροντίζω τους συνανθρώπους μου κι αυτό για μένα αποτελεί τη μέγιστη αμοιβή. Δεν παύει βέβαια να είναι ένα άκρως απαιτητικό επάγγελμα. Καθημερινά συντονίζομαι με τις δυσκολίες των ανθρώπων. Πόνος, τραύμα, ντροπή, ενοχές, άγχος, θλίψη είναι κάποιες από τις θεματικές που καλούμαι να έχω συνεχόμενη τριβή.
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχω κληθεί να αντιμετωπίσω είναι το να αφιερώνω λιγότερο χρόνο στην δουλειά μου. Αναγνωρίζοντας τους δικούς μου περιορισμούς, θα προσπαθήσω να μην εργάζομαι πολλές ώρες. Ένας καλός ψυχολογος είναι σημαντικό να έχει γεμάτες τις δικές του ψυχικές αποθήκες, ώστε να στέκεται όσο πιο βοηθητικά μπορεί στην διαδικασία της ψυχοθεραπείας».
«Θέλω να απαλύνω το στίγμα της ψυχικής δυσκολίας»
Μέσα από τη δουλειά που κάνει στα social media, σκοπός της είναι να γίνει κατανοητό τι είναι η ΔΕΠΥ κι ο αυτισμός. «Στα βίντεό μου παρουσιάζονται νευροδιαφορετικές συμπεριφορές, που μέχρι τώρα αποδίδονταν σε παρελθοντικά γεγονότα, αυστηρή γονεϊκότητα ή σε παιδικά τραύματα. Από την ανατροφοδότηση που λαμβάνω, θα έλεγα, ότι το υλικό που αναρτώ είναι διαφωτιστικό και προσφέρει ελπίδα».
«Είναι απαραίτητο να μπαίνουν σε δημόσιο διάλογο δυσκολίες που οι νευροδιαφορετικοι άνθρωποι πίστευαν οτι βιώνουν μόνο εκείνοι. Το να ξέρεις ότι δεν είσαι μόνος, έχει μεγάλη δύναμη. Έτσι ξεκινάει το κουβάρι να ξετυλίγεται. Αρχίζει μια νέα σχέση με τον εαυτό χωρίς ντροπή, ενοχές, απογοήτευση και αυτο-μαστίγωμα».
Για εκείνη τα social media επηρεάζουν την ψυχική υγεία και είναι ένα δίκοπο μαχαίρι. «Από τη μια λειτουργούν τόσο επιμορφωτικά - μπορείς να βρεις άπειρες πληροφορίες, να ενημερωθείς, να εξελιχθείς, να μάθεις από τα λάθη άλλων, να μάθεις από τις συμβουλές άλλων, να πάρεις ερεθίσματα από κάθε γωνία του πλανήτη. Από την άλλη, όμως ο κόσμος των social media είναι μια μαύρη τρύπα που σε καθηλώνει. Απαιτείται μεγάλος αυτοέλεγχος, ώστε να μην σπαταλάς τις ώρες σου μπροστά από μια οθόνη. Τα social media σου προσφέρουν ένα τεράστιο δώρο, αλλά πολλές φορές δεν σε αφήσουν να το απολαύσεις, γιατί απλά συνεχίζεις να scroll-άρεις».
Μέσω της ψυχοθεραπείας όπως λέει, παρατηρείται μεγάλη βελτίωση στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων με ΔΕΠΥ. «Τα χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ και του αυτισμού δεν εξαφανίζονται τελείως, άλλωστε δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Σύμφωνα με τον πατέρα της ψυχοθεραπείας, Carl Rogers, τα χαρακτηριστικά ενός πλήρως λειτουργικού ατόμου είναι η αίσθηση ελευθερίας, η δυνατότητα να βιώνει όλα τα συναισθήματα του, να είναι ανοιχτός στις νέες εμπειριες, να μπορεί να σταθεί στο παρόν και να έχει εμπιστοσύνη στην εσωτερική οργανισμικη διαδικασία αξιολόγησης. Οταν ένας άνθρωπος δουλέψει με στόχο τα παραπάνω, σίγουρα βαδίζει στο μονοπατι της θεραπείας».
Το μήνυμα που θέλει να περάσει μέσα από τα βιντεάκια της, είναι η σημαντικότητα της ψυχικής υγείας. «Θέλω να τονίσω πόσο σπουδαίο είναι να μας γνωρίσουμε, να μας φροντίσουμε και να μας αγαπήσουμε. Θέλω να απαλύνω την ντροπή, την ενοχή, το στίγμα της ψυχικής δυσκολίας. Άλλωστε όλοι μας δίνουμε τις δικές μας μάχες κι είναι άσκοπο να προσποιούμαστε ότι αυτό δεν συμβαίνει», καταλήγει η Δέσποινα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
