Στο βιβλίο του “Η ακύρωση του μέλλοντος”, ένα από τα σημαντικότερα κείμενα πολιτικής θεωρίας που διαβάζονται σήμερα, ο Mark Fisher μιλάει ουσιαστικά για τη δολοφονία της δημιουργικότητας στην άγονη φάση της καπιταλιστικής κοινωνίας στην οποία βρισκόμαστε.
Δεν πέρασαν πολλές ημέρες από τη στιγμή που η OpenAI διαφήμιζε γεμάτη περηφάνια τη δημιουργία ενός νέου generator εικόνων που θα εντασσόταν στο οπλοστάσιο των χρηστών του ChatGPT.
Ουσιαστικά, αυτό το feature θα έδινε στους χρήστες τη δυνατότητα να δημιουργούν, μέσω τεχνητής νοημοσύνης, οποιαδήποτε εικόνα θέλουν animated. Δεν θα χρειαζόταν να μάθουν την τέχνη, δεν χρειάζεται να βρουν υλικά ούτε καν να ταλαιπωρηθούν. Μία ιδέα που σε λίγα δευτερόλεπτα θα γινόταν τρόπον τινά καλλιτεχνικό έργο.
Στη εφαρμογή αυτής της νέας δυνατότητας, χρήστες του GPT-40 θα μπορούσαν να δημιουργήσουν εικόνες φτιαγμένες σε διάφορα στιλ από γνωστά καρτούν (South Park, Rick and Morty, Simpsons). Ένα όμως είναι αυτό που έκανε τη διαφορά κατακλύζοντας τα social media με εκατομμύρια εικόνες, φτιαγμένες σαν να ήταν από το Studio Ghibli.
Το trend διαδόθηκε σε κάθε πλευρά του διαδικτύου δημιουργώντας ουσιαστικά ένα αυτοματοποιημένο φίλτρο το οποίο μετέτρεπε οποιαδήποτε εικόνα από προσωπικές στιγμές του χρήστη μέχρι ταινίες και ειδήσεις σε ένα τρόπον τινά animation-απομίμηση του στιλ που γέννησε μετά από σκληρή δουλειά ο Hayao Miyazaki και το Studio Ghibli.
Και αν αυτό δεν ήταν αρκετά τρομακτικό από μόνο του, ο Trump κατάφερε για μία ακόμα φορά να απογειώσει τη δυστοπία. Η επίσημη σελίδα του Λευκού Οίκου ανέβασε σε Ghibli style τη φωτογραφία μίας κρατούμενης που έκλαιγε φορώντας χειροπέδες. Από κάτω, καυχιόταν για το γεγονός ότι κατάφερε να συλλάβει μία παράτυπη μετανάστρια που κατηγορείται για διακίνηση ναρκωτικών.
«Προσβολή στην ίδια τη ζωή»
Αφήνοντας στην άκρη τον Λευκό Οίκο, εκατομμύρια χρήστες μπήκαν σε διαδικασία να χρησιμοποιήσουν ως φίλτρο το στούντιο Ghibli, ουσιαστικά διαφημίζοντας δωρεάν το νέο feature του αναδυόμενου τεχνολογικού κολοσσού, ο οποίος ουσιαστικά έκλεψε την τεχνοτροπία ενός από τους κορυφαίους εν ζωή καλλιτέχνες βάζοντάς τη σε μία νέα γραμμή παραγωγής.
«Το θέμα με αυτό που καταχρηστικά βαφτίσαμε “ΑΙ art” το έχουμε από τότε που έσκασε η σχετική τεχνολογία, δύο-τρία χρόνια τώρα. Γεμάτα είναι τα σοσιαλ από τέτοιες ψεύτικες εικόνες», μού λέει ο γνωστός κομίστας Ηλίας Κυριαζής. Για να συμπληρώσει πως:
«Τώρα βλέπουμε απλά ένα ακόμα παράδειγμα χυδαίου μαϊμουδίσματος του καλλιτεχνικού έργου. Το ότι η χρήση ΑΙ είναι κάθετα αντίθετη σε ό,τι πρεσβεύουν οι ταινίες Ghibli και το ότι, ο ίδιος ο δημιουργός τους, έχει δηλώσει πόσο ενάντια σε αυτή την τεχνολογία είναι αποτελούν απλά το κερασάκι στην τούρτα».
Πράγματι, ο ίδιος ο Hayao Miyazaki έχει πολλές φορές ταχθεί εναντίον της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης για «καλλιτεχνικούς» σκοπούς. Ήταν το 2016, όταν ερευνητές από το Dwango AI Lab του παρουσίασαν ένα project δημιουργίας animation μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Ο Miyazaki είχε μιλήσει τότε για μία «προσβολή στην ίδια τη ζωή».
Ζητάω από τον κομίστα και μουσικό Παναγιώτη Πανταζή (Pan Pan) να μου περιγράψει με τα δικά του λόγια αυτό που γίνεται τις τελευταίες ημέρες με το φίλτρο Ghibli. Όπως και ο Ηλίας Κυριαζής, με διορθώνει όταν λέω ότι αυτό που ζούμε είναι κάπως πρωτόγνωρο. Δεν είναι.
«Εν συντομία, μία μηχανή AI ταΐζεται από τη δουλειά κάποιου δημιουργού, χωρίς την άδειά του, και στη συνέχεια είναι ικανή να παράξει εικόνες, βίντεο, ήχους κλπ αναπαράγοντας κάποια βασικά χαρακτηριστικά της τέχνης του. Ίσως μοιάζει διασκεδαστικό ή αβλαβές το να μπορείς να έχεις εσένα και το κουτάβι σου ως χαρακτήρες πχ κάποιου γνωστού anime αλλά το πώς έγινε αυτό έχει σημασία».
«Οι κόποι μιας ζωής των δημιουργών γίνονται κιμάς σε μια μηχανή meme, ενώ παράλληλα βλέπουμε εταιρείες, όπως η Uber, να χρησιμοποιούν εικόνες φτιαγμένες με ΑΙ για εμπορικούς σκοπούς χωρίς να αποδίδουν πνευματικά δικαιώματα».
Αυτό που ζούμε τις τελευταίες μέρες είναι, σύμφωνα με τον Pan Pan, απλά ένα meme που θα κάνει τον κύκλο του «αλλά είναι μόνο η άκρη της κορυφής του παγόβουνου στο πρόβλημα που είναι η άνευ όρων χρήση τέχνης για την εκπαίδευση μηχανών ΑΙ».
Η παραπάνω αφήγηση είναι αρκετά ενδεικτική του λόγου που αυτό που μοιάζει με ένα αθώο παιχνίδι είναι πραγματικά επικίνδυνο για την ίδια την ανθρώπινη δημιουργικότητα. Το Studio Ghibli ήταν απλά το πρώτο θύμα.
«Φυσικά και είναι επικίνδυνο. Είμαστε οκ με την αντικατάσταση της ανθρώπινης δημιουργικότητας από προγράμματα στον βωμό του κέρδους;», μου λέει ο Ηλίας Κυριαζής. Με τη σειρά του, ο PanPan τονίζει πως μιλάμε για κάτι επικίνδυνο για διάφορους λόγους.
«Πρώτον, είναι κλοπή. Οικονομικοί κολοσσοί παράγουν κέρδος για τους εαυτούς τους χρησιμοποιώντας την δουλειά δημιουργών χωρίς να τους αποδίδουν πληρωμή. Δεύτερον, σκοτώνει την ουσία της τέχνης που είναι η ψυχική κίνηση. Τρίτον, είναι πολύ κοστοβόρα σε φυσικούς πόρους διαδικασία».
Κάποιοι βέβαια μιλούν για μία πιο προσβάσιμη στον απλό κόσμο τέχνη. «Αυτό είναι λάθος ή και ψέμα, αναλόγως ποιος το λέει. Η τέχνη γίνεται προσβάσιμη με δασκάλους που θα σου δείξουν δύο πράγματα». Αυτό το ζήτημα δεν είναι σε καμία περίπτωση απλά συντεχνιακό αλλά πολύ βαθύτερο και αφορά την κοινωνία στο σύνολό της.
Το Ghibli και η καλλιτεχνική δημιουργία
Το AI ως ένα λογισμικό λειτουργεί με έναν τρόπο που μοιάζει με καλλιτεχνική δημιουργία μόνο στην επιτέλεση. «Η τεχνοτροπία προκύπτει από αλλεπάλληλες μεταφράσεις του κόσμου που κάνει ένας δημιουργός και μέσα από το φίλτρο του δίνει τη δική του εκδοχή. Και εμείς μετά ως δέκτες, την αντιλαμβανόμαστε κάπως, σε συνάρτηση με τις δικές μας εμπειρίες, και προχωράμε ψυχικά πλουσιότεροι. Με το AI δεν υπάρχει τίποτα από αυτά. Κατανάλωση και μετά βουτιά σε μαύρη τρύπα», συνεχίζει ο Pan Pan.
Διαβάστε Επίσης: «Θέλαμε κάτι που ταίριαζε στο μέλλον, να το τοποθετήσουμε 37 χρόνια πριν»: Pan Pan και Υears of Youth στο Reader
Η αλήθεια πάντως είναι ότι δεν μιλάμε για μία απλή τεχνητά δημιουργημένη απομίμηση των έργων του Miyazaki. Η απομίμηση αυτή είναι και φτηνή. Δεν πιάνει ούτε στο ελάχιστο την καλλιτεχνική αρτιότητα έργων όπως το “Spirited Away”, το “Totoro” ή το “Howling Castle”. Κατά πόσο αυτό μπορεί να είναι παρηγορητικό;
Για τον Ηλία Κυριαζή καθόλου. Για την ακρίβεια, δεν πρέπει καν να μπαίνουμε σε διαδικασία αξιολόγησης του έργου ενός AI. «Δεν υπάρχει περίπτωση να βγάλει καλό αποτέλεσμα ένα πρόγραμμα που απλά κλέβει δουλειά καλλιτεχνών και την πετάει άκριτα στο μπλέντερ για να ξεράσει ένα νιανιά».
«Το πρόβλημα είναι ότι αυτό το νιανιά είναι γρήγορο και φτηνό. Και αν ο κόσμος το τρώει… αν δεν το πετάει στα μούτρα στις εταιρίες που του το σερβίρουν, τότε κι αυτές δεν έχουν κανένα απολύτως λόγο να ξαναπροσλάβουν καλλιτέχνες».
Εκεί που βλέπουμε ένα γλυκούλι αποτέλεσμα του AΙ, η Open AI βλέπει εκατομμύρια δολάρια και χιλιάδες manager εταιρειών βλέπουν έναν απλό και γρήγορο τρόπο να περικόψουν θέσεις εργασίας και ταυτόχρονα να μειώσουν τον χρόνο παραγωγής σε διάφορα καλλιτεχνικά ή μη project. Κι ας γίνεται αυτό κόντρα στην αυθεντικότητα της καλλιτεχνικής έκφρασης.
Κλείνει ο PanPan:
«Η τέχνη δεν είναι “στυλ”, είναι όσα ένιωσε αυτός που τη δημιουργεί για να φτάσει να την δημιουργήσει σε συνδυασμό με όσα ένιωσε αυτός που έγινε δέκτης της. Κι αυτό είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας. Κάθε φορά που ένας άνθρωπος δημιουργει κάτι, συνεισφέρει στη συλλογική ενσυναίσθητη κατανόηση του κόσμου.
Αυτό είναι που δεν μπορεί να δώσει το AI, κι εκεί έγκειται το βασικό πρόβλημα: Χωρίς ενσυναίσθητη κατανόηση του κόσμου δεν υπάρχουν κοινωνικά θεμέλια. Και χωρίς κοινωνικά θεμέλια, ξέρετε πού καταλήγουμε».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
