Συναντηθήκαμε έξω από την είσοδο των Φυλακών Κορυδαλλού, μπροστά από τα τείχη που μοιάζουν απέραντα και πανύψηλα, σαν ν' ακουμπούν τον ουρανό. Κατά την είσοδό μας στο σωφρονιστικό κατάστημα, περνάμε από τον τυπικό έλεγχο. Αφήνουμε τσάντες, κινητά και ταυτότητες, με αντάλλαγμα ένα ροζ καρτελάκι με νούμερο, ή αλλιώς το «εισιτήριο» για να περιπλανηθούμε στα σπλάχνα της φυλακής. Περνάμε από δύο ακόμη ελέγχους και κατευθυνόμαστε προς τα μέσα.
Σε μία ώρα περίπου, θα ξεκινήσει το πρώτο από τα μαθήματα χιπ-χοπ χορού που θα γίνουν μέσα στη φυλακή – κάτι σίγουρα πρωτοποριακό για τα ελληνικά δεδομένα. Η Κλειώ Αρβανίτη, χορογράφος, είχε αυτό το όραμα πριν πολλά χρόνια, όταν ακόμη το hip-hop δεν ήταν τόσο διαδεδομένο όσο σήμερα στη χώρα μας και είχε προσπαθήσει να επικοινωνήσει με τις φυλακές για να το κάνει πραγματικότητα. Κόντρα στις αγκυλώσεις και τα διάφορα κωλύματα που βρέθηκαν μπροστά της, εκείνη επέμεινε και το κατάφερε. Αυτό είναι το πρώτο από τα έξι δύωρα μαθήματα που θα γίνουν στις φυλακές το επόμενο διάστημα.
Μπορεί τα 33 τελευταία χρόνια της ζωής της να χορεύει και να διδάσκει, ωστόσο είναι πολύ αγχωμένη, αφού είναι η πρώτη φορά που θα βρεθεί σε ένα τόσο ιδιαίτερο και ξεχωριστό κοινό. Από την τελευταία πόρτα, διασχίζουμε έναν χώρο σαν όαση, καταπράσινο, με γκαζόν, δέντρα και ένα καφενεδάκι, ο οποίος χωρίζεται από έναν μακρόστενο διάδρομο. Ανοίγοντας διαδοχικά τις σιδερένιες πόρτες που βρίσκονται στο διάβα μας, περνώντας μέσα από διαδρόμους με ημίφως, με τα μάτια των ανθρώπων που είναι έγκλειστοι να μας ακολουθούν και πολλούς να μας ανοίγουν ευγενικά τις πόρτες, φτάνουμε τελικά στον χώρο που είναι στεγασμένα τα σχολεία της φυλακής.
Στον διάδρομο επικρατεί πολυκοσμία, αφού συμπίπτουμε με την ώρα του διαλείμματος, όπου όλοι βρίσκονται έξω. Κατευθυνόμαστε γοργά στην αίθουσα που θα γίνουν τα μαθήματα. Ένας από τους κοινωνιολόγους, ο κ. Αλοσκόφης, δίνει το χαρτί με τη λίστα των συμμετεχόντων στην Κλειώ, οι οποίοι είναι συνολικά εικοσιτέσσερα άτομα διαφορετικών εθνικοτήτων από άλλες πτέρυγες. Λίγα λεπτά πριν τις 12.00, ξεκινούν να μπαίνουν οι πρώτοι και να υπογράφουν για να δηλώσουν παρουσία.
Η αίθουσα γεμίζει ασφυκτικά, με τους κρατούμενους να στέκονται απέναντι από την Κλειώ και να την κοιτούν προσεκτικά καθώς μιλά για την ιστορία και τη γέννηση του hip-hop στην Αμερική, τα διαφορετικά styles, τις αλλιώτικες κινησιολογίες από περιοχή σε περιοχή και τις ιδιαιτερότητες του κάθε είδους. Η μουσική μπαίνει και εκείνη ξεκινά να τους δείχνει κάποιες από τις βασικές κινήσεις του hip-hop -το bounce και το rock- εξηγώντας τους πως αυτά δίνουν το ρυθμό σε όλη την χορογραφία.
Εκείνοι δεν φαίνονται καθόλου διστακτικοί. Αντιθέτως, μοιάζουν στοχοπροσηλωμένοι στο μάθημα και ακολουθούν ευλαβικά τα βήματά της. Τα σώματά τους λύνονται αμέσως και γίνονται ένα με τα beats. Με πολλή υπομονή, η Κλειώ τους δείχνει καινούργιες κινήσεις, τους εξηγεί αναλυτικά τι πρέπει να προσέξουν και τους διορθώνει και εκείνοι καταφέρνουν να χορέψουν στο ρυθμό. Τη ρωτάνε πράγματα και μοιάζουν να το απολαμβάνουν. Το κλίμα από ένα σημείο και μετά είναι πολύ χαλαρό και οι κινήσεις βγαίνουν αβίαστα. Η ενέργεια μεταξύ τους αποκτά άλλο νόημα και πολλοί φαίνεται να έχουν ξεκλειδώσει μέσα τους πράγματα που δεν πίστευαν ποτέ ότι έχουν.
Ίσως είναι και ένας από τους λίγους τρόπους εκτόνωσης μέσα σε μια καθημερινότητα που είναι εγκλωβισμένη στους τέσσερις τοίχους ενός μικροσκοπικού κελιού, με την ώρα να παραμένει σχεδόν στάσιμη και τις μέρες να κυλούν σχεδόν ανεπαίσθητα, με την ίδια ρουτίνα. Ίσως αυτό το δύωρο να είναι για εκείνους μια νοητή απελευθέρωση από όλα όσα τους βαραίνουν ή μια διαφυγή από τις σκέψεις τους και το μικρόκοσμό τους.
Η χορογραφία και τα βήματα χτίζονται σιγά-σιγά, με το τελικό act να είναι σε κύκλους τεσσάρων ατόμων όπου ένας ένας θα πρέπει να μπαίνει στο κέντρο και να κάνει perform μερικά από τα βήματα που έμαθε κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Η Κλειώ βρίσκεται εκεί να τους καθοδηγεί, με πολλούς να καταφέρνουν να κάνουν μια πολύ αξιοπρεπή προσπάθεια - ειδικά για πρώτο μάθημα. Στο τέλος μπαίνει εκείνη μέσα στον κύκλο και κάνει perform για να κλείσει έτσι το πρώτο μάθημα.
«Ρε παιδιά είστε πολύ καλοί», αναφωνεί η Κλειώ, για να εισπράξει ένα πολύ δυνατό χειροκρότημα και ένα ακόμα μεγαλύτερο respect και από τους κρατούμενους αλλά και από τους ανθρώπους που εργάζονται στις φυλακές. Όλοι την πλησιάζουν να τη συγχαρούν, της ανοίγονται και την ρωτούν με αγωνία πότε θα γίνει το επόμενο μάθημα.
Μετά το πέρας αυτού του δυώρου, μαθαίνουμε ότι τα μαθήματα προξένησαν τεράστιο ενδιαφέρον σε εκείνους που τυχαία μπορεί να περνούσαν έξω από την αίθουσα και να έριχναν μια ματιά σε όλο αυτό που συνέβαινε, με αποτέλεσμα οι ενδιαφερόμενοι για το επόμενο μάθημα να ξεπερνούν τους 50 σε αριθμό.
Καμιά φορά, οι πόρτες που ανοίγει μια τέχνη σε ανθρώπους που βιώνουν συνθήκες εγκλεισμού, μπορεί να είναι λυτρωτικές, ή να τους δείξουν έναν διαφορετικό δρόμο. Αυτό δεν είναι μια αυθαίρετη υπόθεση, αλλά ένα δεδομένο που ισχύει σε άλλες χώρες του εξωτερικού, όπου το πείραμα των μαθημάτων χορού μέσα σε φυλακές φαίνεται να έχει πετύχει.
Συγκεκριμένα, σε αρκετές χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Βραζιλία, η Γερμανία και η Ολλανδία, έχουν υλοποιηθεί προγράμματα μαθημάτων χορού μέσα σε φυλακές, με εξαιρετικά θετικά αποτελέσματα για τους κρατούμενους, αφού ο χορός χρησιμοποιείται ως μέσο έκφρασης, ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης, ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων και ψυχολογικής αποφόρτισης. Και φυσικά όσοι συμμετέχουν επιδεικνύουν καλύτερη συμπεριφορά, μείωση του άγχους και της επιθετικότητας, καθώς και ενίσχυση της ομαδικότητας και της ενσυναίσθησης. Υπάρχει δηλαδή μια δημιουργική διέξοδος και ένα αίσθημα σκοπού.
Γενικά ο χορός προσφέρει μια ανακούφιση από τα δεινά του εγκλεισμού. Η στέρηση της ελευθερίας, και ακόμη περισσότερο σε μια υπερπλήρη φυλακή, κάνει τα σώματα των εγκλείστων άκαμπτα, νωθρά, σκυφτά, βαριά. Ο άτυπος κώδικας συμπεριφοράς των εγκλείστων αποθαρρύνει τη σωματική επαφή μεταξύ ανδρών, εκτός κι αν πρόκειται για άσκηση βίας. Οπότε η επαφή μέσω του χορού μοιάζει να ισοπεδώνει αυτό τον «κανόνα».
Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι το πρόγραμμα της οργάνωσης Dance United στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο πραγματοποιείται σε φυλακές νέων και βασίζεται στον σύγχρονο χορό. Οι κρατούμενοι συμμετέχουν σε εντατικά εργαστήρια, μαθαίνουν να συνεργάζονται και να εκφράζονται δημιουργικά, με πολλά από τα έργα να παρουσιάζονται δημόσια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το πρόγραμμα Prison Performing Arts ενσωματώνει χορό και θέατρο σε σωφρονιστικά ιδρύματα, προσφέροντας στους κρατούμενους μια πλατφόρμα να αφηγηθούν τις ιστορίες τους και να ξαναχτίσουν την ταυτότητά τους.
Στη Βραζιλία, αν και πιο ανεπίσημα, χορογραφημένα προγράμματα μέσα στις φυλακές χρησιμοποιούνται ως μέσο κοινωνικοποίησης και αποφόρτισης, δίνοντας έμφαση στην ενέργεια, τον ρυθμό και τη συλλογικότητα. Παράλληλα, σε χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, ο χορός εντάσσεται σε ψυχοθεραπευτικά προγράμματα για κρατούμενους, με στόχο την επεξεργασία τραυμάτων και την ενίσχυση της προσωπικής ενδυνάμωσης.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, ο χορός λειτουργεί όχι μόνο ως δημιουργική απασχόληση, αλλά και ως καταλύτης για βαθύτερες προσωπικές και κοινωνικές αλλαγές.
Γιατί αυτό το πείραμα να μη γίνει πυξίδα για τον τρόπο που συμβαίνει ο σωφρονισμός στην Ελλάδα, για τις άδειες που πρέπει να δίνονται για δράσεις που μπορεί να δημιουργήσουν προβληματισμούς, να ανοίξουν μυαλά, να δώσουν ευκαιρίες ένταξης και έκφρασης, να δώσουν λίγες ανάσες ελευθερίας;
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
