Αυτό που σήμερα αποκαλούμε ελληνικός weird κινηματογράφος, κάποτε ήταν ακόμα πιο «παράξενος» και εκκεντρικός. Η περίπτωση του Γιάννη Κόκκολη είναι σίγουρα μια από τις πιο ξεχωριστές. Ο Γιάννης Κόκκολης εμφανίστηκε στον ελληνικό κινηματογράφο το 1964, σε ηλικία 22 ετών. Συμμετείχε σε μια σπονδυλωτή ταινία με τίτλο «Τετράγωνο» (συμμετέχει στη μουσική ο νεαρός τότε, συνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος).
Αυτό που ακολούθησε στη συνέχεια, ήταν πολύχρωμο, εκκεντρικό και πάρα πολύ αμφιλεγόμενο. Καταγράφουμε τις επόμενες κινηματογραφικές του δημιουργίες, που μάλλον ήταν «προθέρμανση» για όσα ακολούθησαν.
Η «ανήθικη» ελληνική ταινία για την οποία η ΕΡΤ διέκοψε για 45 λεπτά τη ροή του προγράμματος
- «Ο Βιασμός μιας Παρθένας» (1966)
- «Εις Θάνατον» (1967)
- «Αγωνία για τον Έρωτα» (1969)
Στη δεκαετία του `70 ο Κόκκολης εκτροχιάζεται
Με τις «Ερωτικές Στιγμές» (1972) καταγράφει μια εξωσυζυγική σχέση ανάμεσα σε μια ώριμη κυρία που διάγει μια ρουτινιασμένη γαμήλια ζωή και ένα νέο άντρα, που εμφανίζεται ξαφνικά στη ζωή της. Η ταινία έκανε καριέρα και εκτός Ελλάδας, με τίτλο "Momenti Erotici".
Ο Κόκκολης έχει θάρρος, θέλει να πάει τον κινηματογράφο ένα βήμα πιο μπροστά. Με τις «Μεταμορφώσεις» (1973) επιχειρεί να δημιουργήσει ρεαλιστική αποτύπωση του χίπικου τρόπου ζωής (προβλήθηκε το 1974, η Χούντα δεν είχε δώσει άδεια προβολής). Η κάτωθι καταγραφή της παρουσίασης της ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπως αναφέρεται στην εφημερίδα Ακρόπολη είναι ξεχωριστή:
«Και ξαφνικά την προβολή μιας ταινίας, που ήρθε να διεκδικήση ένα από τα βραβεία του Φεστιβάλ, δεν την παρακολουθούσε ούτε η κριτική επιτροπή (σ.σ.!!). Συνέβη την νύκτα της Πέμπτης στην προβολή των “Μεταμορφώσεων” του Γιάννη Κοκκόλη, όταν μισή ώρα πριν τελειώση, τα μέλη της κριτικής επιτροπής πλην ενός, εγκατέλειψαν το θεωρείο τους, εκφράζοντας έτσι τουλάχιστον την δυσαρέσκειά τους, για την ποιότητά της. Προηγουμένως το μεγαλύτερο μέρος της πλατείας είχε αδειάσει, ενώ οι εξώστες είχαν προ πολλού εκκενωθή, αφού προηγουμένως την γιουχάισαν. Πολλές συζητήσεις γίνονταν όλη την ημέρα χθες στις αίθουσες του Φεστιβάλ, για το νόημα της αποχώρησης της κριτικής επιτροπής και είναι πολλοί εκείνοι που την ερμήνευσαν σαν αμφιβολία για την δουλειά που έκανε η προκριματική επιτροπή του Φεστιβάλ, που, όπως είναι γνωστό, εγκρίνει ή απορρίπτει τις ταινίες που θα διεκδικήσουν τα βραβεία. Σε πολυπληθή ομάδα θεατών που συζητούσε ζωηρά, έξω από την αίθουσα προβολής, λέγεται ότι ο πρόεδρος της προκριματικής επιτροπής κ. Γιάννης Μαρής είπε πως έπρεπε να παρουσιασθούν οι “Μεταμορφώσεις”, για να μπορέση να ξεχωρίση το κοινό τις καλές από τις κακές ταινίες (σ.σ. τι να έλεγε ο έρημος;)».
Το «Αιμιλία η Διεστραμμένη» (1974) είναι μια αφορμή να εξερευνήσει αναφορές στο σινεμά τρόμου και στην αισθητική του Ντάριο Αρτζέντο.
Το Πειραματόζωο γεννιέται
Το 1975, αποφάσισε να βάλει μπρος ένα φιλμικό πείραμα, να ακολουθήσει τη ζωή ενός απλού ανθρώπου. Ο πρωταγωνιστής θα ζούσε την καθημερινότητα του μη γνωρίζοντας ότι μια κάμερα καταγράφει στιγμές από τη ζωή του, κάτι σαν το "Truman Show", αρκετά χρόνια πριν.
Ο πρωταγωνιστής του Κόκκολη λεγόταν Κ.Β. Ήταν ένας νέος άντρας, υπάλληλος σε κάποια εταιρεία, ανύπαντρος, που ζούσε μια συνετή ζωή, με όνειρο για κάτι καλύτερο στο μέλλον.
Για τις ανάγκες των γυρισμάτων, τρία αυτοκίνητα (το ένα ήταν σχολικό λεωφορείο) μετασκευάστηκαν σε στούντιο. Ο Κόκκολης διέθετε μηχανές λήψεις αλλά και μαγνητόφωνα, για να παρακολουθεί καθημερινά, επί 24ώρου βάσεως τον Κ.Β.Κατέγραφε ακόμα και τις συνομιλίες του στο τηλέφωνο.
Υπήρχε όμως και σενάριο. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο/συγγραφέα Γιάννη Ράγκο (Inside Story), η ιστορία προέβλεπε να συναντηθεί η γυναίκα (Αιμιλία Παύλου, το όνομα της) με τον Κ.Β, να κερδίσει την εμπιστοσύνη του και στην πορεία να του «αποκαλύψει» πως ήταν παντρεμένη με έναν βαθύπλουτο, αλλά ανάπηρο, επιχειρηματία με φυτείες καουτσούκ στην Αφρική.
Για το ρόλο της κοπέλας είχε επιλεγεί η ηθοποιός - και έπειτα τηλεπαρουσιάστρια - Μαρία Αλιφέρη. Ωστόσο, η ίδια στη συνέχεια αποκάλυψε πως όταν κατάλαβε τι ήθελε να κάνει ο Κόκκολης, αρνήθηκε τη συμμετοχή και αντικαταστάθηκε από από νεαρή σπουδάστρια δραματικής σχολής.
Η νεαρή γυναίκα αφού δημιούργησε ερωτικό ενδιαφέρον στον Κ.Β τον κάλεσε σπίτι της (πολυτελές διαμέρισμα στην οδό Αχαρνών με κρυφές κάμερες). Εκεί τους υποδέχτηκε ο «σύζυγος» της (επίσης ηθοποιός) και υποσχέθηκε στον Κ.Β να διαχειριστεί τα οικονομικά του. Ακολούθησε κι άλλη συνάντηση, τετ-α-τετ μεταξύ του ανυποψίαστου πρωταγωνιστή και της κοπέλας, στις οποίες έκαναν έρωτα, με τις κάμερες να γράφουν.
Τότε, ο «σύζυγος» μπήκε ξαφνικά στο σπίτι, μαζί με αστυνομικούς, ανακριτές και έναν γραμματέα δικαστηρίου (όλοι κομπάρσοι/συνεργάτες του σκηνοθέτη). Τον οδήγησαν σε ανάκριση και του αποδόθηκαν κατηγορίες για μοιχεία και κατασκοπεία (!). Στην ιδιαίτερα πιεστική ανάκριση που ακολούθησε, ο Κ.Β επέμενε για την αθωότητα του και άρχισε να «δίνει» συναδέλφους του από τη δουλειά ως νοσταλγούς του καθεστώτος της χούντας.
Κάπου εκεί ο Κόκκολης κατάλαβε πως το παρατράβηξε και ακύρωσε εκείνη τη σκηνή της εικονικής εκτέλεσης (!) που περιλάμβανε το σενάριο. Οι (ψεύτικοι) αστυνομικοί τον άφησαν ελεύθερο.
Ζωή τρόμου και εφιάλτη
Λίγους μήνες μετά και ενώ η παραγωγή της ταινίας (διάρκειας 2.5 ωρών με τίτλο «Πειραματόζωο») είχε ολοκληρωθεί, ο Κ.Β με όσο θάρρος του είχε απομείνει, επισκέφθηκε την αστυνομία. Ήθελε να μηνύσει την Αιμιλία Παύλου και όσους σχετίζονταν με αυτή. Όταν αντιλήφθηκε πως όλα όσα είχε ζήσει, ήταν προϊόν ευθείας παρέμβασης στην ίδια του τη ζωή από έναν κινηματογραφιστή που δεν λογάριαζε όρια, πέρασε αμέσως σε δράση.
Δήλωνε τότε: «μέχρις της 8.8.1976 ζούσα ζωή τρόμου και συνεχούς εφιάλτου, διότι επίστευα ότι είχα πέσει εις τους πλοκάμους κάποιας σατανικής οργανώσεως, η οποία θα επροξενούσε εις εμέ και την οκογένειάν μου καταστροφάς και ενδεχομένως θανατώσεις, πολλές φορές ξυπνώντας τις νύχτες παρέμεινα άγρυπνος μέχρι τας πρωϊνάς ώρας παρακολουθώντας πίσω από τις γρίλιες των παραθύρων της οικίας μου, φοβούμενος ανά πάσαν στιγμήν την εμφάνισιν των μελών της οργανώσεως...»
Τον Μάιο του 1977, ο Κ.Β έκανε μήνυση στον Κόκκολη, με τις κατηγορίες της συκοφαντικής δυσφήμησης δια του Τύπου, της ηθικής αυτουργίας σε παράνομη κατακράτηση και παράνομη βία, καθώς και της αντιποίησης αρχής.
Τελικά, το δικαστήριο επέβαλε στον Κοκκόλη ποινή φυλάκισης 16 μηνών με ανασταλτικό χαρακτήρα και επιδίκασε ποσό 15.000 δρχ. για ηθική βλάβη του μηνυτή, ενώ κατασχέθηκε η ταινία και απαγορεύτηκε η με οποιονδήποτε τρόπο αναγραφή του ονόματος του «πρωταγωνιστή».
Τι έγινε μετά;
Δεν ήταν ακριβώς και η καλύτερη χρονική συγκυρία ώστε ο Γιάννης Κόκκολης να συνεχίσει να κάνει ταινίες. Ως τα τέλη της δεκαετίας του `70 δραστηριοποιήθηκε κυρίως στο θέατρο («Οι Πεταλούδες Είναι Ελεύθερες», «Η Ηλικία της Νύχτας»). Στη δεκαετία του `80 επανέρχεται στο σινεμά με ταινίες μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ («Μοναστηράκι») και το 1986 κάνει την τελευταία του ταινία, την «Εθελούσια Έξοδο» με τον Ηλία Λογοθέτη.
Μια περιγραφή της ταινίας από το Retrodb
«Ένας μεσόκοπος υπάλληλος (Ηλίας Λογοθέτης), χαμένος μέσα στο καφκικό σύστημα που υπηρετεί, αποφασίζει να αναμετρηθεί με το οικογενειακό και επαγγελματικό περιβάλλον του. Τα παρατάει, με ηρωικό τρόπο, κι αναχωρεί. Προαισθάνεται βέβαια ότι θα αποτύχει, παρ’ όλα αυτά όμως νιώθει ικανοποίηση, έστω και για λίγο, ξεφεύγοντας από τις πνιγηρές συμβάσεις, για να ζήσει την απόλυτη ελευθερία. Στις τελευταίες του στιγμές, ξαναφέρνει γύρω του τους ανθρώπους του στενού περιβάλλοντός του, προσπαθώντας να ξαναδεί τον εαυτό του μέσα από αυτούς».
Το 1999, όταν έκανε πρεμιέρα η ταινία "Truman Show" με πρωταγωνιστή τον Τζιμ Κάρεϊ, σε σκηνοθεσία Πίτερ Γουίρ, ο Κόκκολης έκανε μήνυση στην παραγωγή, ισχυριζόμενος πως η ταινία βασιζόταν στο δικό του «Πειραματόζωο».
Για το «Πειραματόζωο» θρυλείται πως έχει διανεμηθεί πειρατικά εκτός Ελλάδας, πως υπάρχει κόπια της ταινίας στο Γαλλικό Κέντρο Κινηματογράφου και άλλα πολλά.
Πειραματόζωο: Κινηματογραφική καινοτομία ή παραβίαση ατομικών δικαιωμάτων;
Ο Κόκκολης επιχείρησε να κάνει παράξενα, πειραματικά πράγματα στο σινεμά, με σημεία αναφοράς τους νέους και την καθημερινότητα τους στην πόλη, τον ερωτισμό, τη μη ξεκάθαρη παρουσία κάποιας σεναριακής αφήγησης.
Ο ίδιος στην απολογία του είχε πει: «Ήθελα να κάνω μια κινηματογραφική έρευνα για να δω ποιες αιτίες οδηγούν τους ανθρώπους σε ωρισμένες πράξεις. Ήθελα να πετύχω ένα ψυχογράφημα του σημερινού Έλληνα που προσπαθεί να αρπάξη μια ευκαιρία – έναν πετυχημένο γάμο, ας πούμε – για να ανέλθη οικονομικά και κοινωνικά» (Ακρόπολις, 4/5/1977).
Ο Κόκκολης επιχείρησε να εξερευνήσει τα όρια μεταξύ κινηματογραφικής δημιουργίας και ανθρώπινης ζωής. Στο μέσο της διαδρομής «εκτροχιάστηκε» και μας χάρισε μια θρυλική ταινία, ένα από τα πιο σπάνια lost media της ελληνικής ποπ κουλτούρας.
Με πληροφορίες από Retromaniax, diskoryxeio - Φώντας Τρούσας, Inside Story, LIFO, Ριζοσπάστης
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
