Χαραγμένο σε προσωπικά βιώματα, κατασκευασμένες μνήμες ή απλά από τα αμέτρητα memes. Το ΠΑΣΟΚ γιορτάζει τα 50 του χρόνια σε μία μεταβατική περίοδο. Αν τη δεκαετία του 1980 έμοιαζε ότι θα κυβερνάει για πάντα και στα μέσα του 2010 η διάλυση ήταν πιο κοντά από ποτέ, σήμερα το ΠΑΣΟΚ επανήλθε με το όνομα και τα σύμβολά του διεκδικώντας ρόλο αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Με αφορμή την ιστορική για τη δημοκρατική παράταξη επέτειο και εντός του πλαισίου των εσωκομματικών εκλογών που θα κρίνουν την επόμενη ημέρα του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος, μιλήσαμε με τρεις ανθρώπους διαφορετικών γενιών. Απώτερος σκοπός είναι να δούμε το κόμμα που συνδέθηκε με τη Μεταπολίτευση από τρεις ξεχωριστές μεταξύ τους οπτικές.
Παρακάτω δεν θα βρείτε μία στατιστική ανάλυση ούτε φυσικά απαντήσεις που αντιπροσωπεύουν ολόκληρες γενιές. Θα βρείτε όμως συζητήσεις από τελείως διαφορετικές αφετηρίες για το πώς εκλαμβάνουν το ΠΑΣΟΚ τρεις γυναίκες που το έζησαν στην ολότητά του ή σε ένα μόνο μέρος του.
«Θυμάμαι ακόμα τον διπλασιασμό του μισθού μου, όταν βγήκε ο Παπανδρέου»
Η κ. Αγγελική είναι 67 ετών, συνταξιούχος εκπαιδευτικός που πρόλαβε να ζήσει το ΠΑΣΟΚ σε όλη την 50χρονη πορεία του, από την ίδρυσή του το 1974 μέχρι σήμερα. «Γεννήθηκα σε μία οικογένεια συντηρητική που υποστήριζε φανατικά τη Νέα Δημοκρατία. Αρχικά, είχα και εγώ επηρεαστεί και θυμάμαι να αντιλαμβάνομαι τον Ανδρέα ως μεγάλο κίνδυνο».
Σταδιακά, παράλληλα με τη χειραφέτησή της από το πατρικό της, είδε το ΠΑΣΟΚ με διαφορετικό τρόπο. «Το 1981 με βρήκε ως πρωτοδιορισμένη σε ένα σχολείο στην επαρχία. Θυμάμαι ακόμα την αύξηση στους μισθούς μας που είχε γίνει επί της κυβέρνησης Παπανδρέου, όταν και ο πενιχρός μισθός των εκπαιδευτικών σχεδόν διπλασιάστηκε», μου τονίζει σήμερα.
Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τους κοινωνικούς της κύκλους και μία προοδευτική («δημοκρατική» τη χαρακτηρίζει) στάση που υιοθέτησε για τη ζωή την έκαναν σταδιακά φίλη του κόμματος. «Έκτοτε και μέχρι το 2009 ψήφιζα ΠΑΣΟΚ υποστηρίζοντάς το κριτικά. Έβλεπα προβλήματα που υπήρχαν στη διακυβέρνηση, περιστατικά διαφθοράς και άλλα ζητήματα, παρόλα αυτά υπήρχε ασφάλεια στο πλάνο ζωής της μεσαίας τάξης. Ήξερες ότι όταν βγεις από τη σχολή θα βρεις κατευθείαν δουλειά, ότι θα ζήσεις σχετικά άνετα και ότι θα πάρεις σύνταξη όταν μεγαλώσεις».
Όλα αυτά βέβαια ανατράπηκαν με την οικονομική κρίση του 2009. Η ίδια μού εξομολογείται ότι είναι από τους πολλούς παραδοσιακούς ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ που από το 2012 και μετά ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ όντας απογοητευμένη από τις μνημονιακές πολιτικές και όσα οδήγησαν σε αυτές.
Από τότε δεν έχει ξαναψηφίσει ΠΑΣΟΚ αλλά δεν είναι κάτι που το αποκλείει. «Δεν αποκλείω να ξαναψήφιζα ΠΑΣΟΚ μέσα στα επόμενα χρόνια αλλά αυτό θα ήταν σίγουρα στη βάση της έλλειψης οποιασδήποτε άλλης σοβαρής επιλογής για όσους πολίτες βρίσκονται ιδεολογικά κοντά στο Κέντρο».
«Για μένα το πρόσωπο του ΠΑΣΟΚ είναι ο Σημίτης»
Στα 34 της, η Νεφέλη ανήκει σε μία γενιά η οποία πρόλαβε το ΠΑΣΟΚ στα χρόνια της διακυβέρνησής του αλλά το συνέδεσε περισσότερο με την κρίση. «Μεγάλωσα στην Πάτρα, οπότε γύρω μου ήταν όλοι ΠΑΣΟΚ». Παρόλα αυτά, για εκείνο το κόμμα ήταν κάτι ξένο. Η πρώτη μνήμη της για το κόμμα είναι κάπως μακάβρια.
«Θυμάμαι ότι είχαμε κάτσει όλοι μαζί και βλέπαμε την κηδεία του Παπανδρέου. Μάλιστα, μιλώντας πριν λίγο καιρό με τη μητέρα μου, κατάλαβα ότι έχω μπερδέψει τις μνήμες μου και νόμιζα ότι είχα δει την κηδεία της Βουγιουκλάκη. Αργότερα κατάλαβα πόσο σημαντικός ήταν για την ελληνική πολιτική πραγματικότητα ο Ανδρέας Παπανδρέου».
«Ο πατέρας μου ήταν από την οικογένειά του δεξιός και η μητέρα που ψήφιζε Συνασπισμό, οπότε έβλεπα πάντοτε το ΠΑΣΟΚ, όπως βλέπουμε ένα τρίτο πρόσωπο που δεν μας νοιάζει και πάρα πολύ σε μία παρέα», μου τονίζει χαρακτηριστικά. Αν έπρεπε να συνδέσει το κόμμα με ένα πρόσωπο, αυτό θα ήταν ο Κώστας Σημίτης.
«Θυμάμαι να τον βλέπω πολύ συχνά στην τηλεόραση και τον πατέρα μου να τον βρίζει μπροστά από την οθόνη». Πάντως, στο μυαλό της και σήμερα η περίοδος διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ «είναι κάτι που έχω συνδέσει με την ασφάλεια, το γεγονός για παράδειγμα ότι υπήρχε μία ευκολία στα χρήματα, ότι μπορούσαμε να πάμε οικογενειακά διακοπές χωρίς αυτό να είναι απλησίαστο οικονομικά και αυτό ήταν κάπως σαν δεδομένο».
Η εικόνα αυτή ανατράπηκε πλήρως αργότερα. Η κρίση βρήκε τη Νεφέλη στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής της. «Για μένα και νομίζω για όλη τη γενιά μου το ΠΑΣΟΚ συνδέθηκε με τα Μνημόνια την οικονομική κρίση και τον Γιώργο Παπανδρέου. Δεν έχω ψηφίσει ποτέ ΠΑΣΟΚ και δεν θα ψήφιζα ποτέ, ακριβώς γιατί είναι πια συνδεδεμένο με αυτή την περίοδο».
Τη ρωτάω αν βρέθηκε ποτέ πιο κοντά έστω με το κόμμα. «Κατά την περίοδο της ηγεσίας της Φώφης Γεννημάτα μού ήταν πολύ πιο συμπαθές. Μία νέα, δυναμική γυναίκα που ήταν εκεί παρά τα προβλήματα της υγείας της. Ως γυναίκα αυτό μου δημιουργούσε θετικά συναισθήματα. Δεν θα ψήφιζα ούτε τότε ΠΑΣΟΚ αλλά σίγουρα αν πετύχαινα τη Φώφη στην τηλεόραση, δεν θα γύρναγα εύκολα το κανάλι».
«Το ΠΑΣΟΚ το έχω συνδέσει με τα μπουζούκια και την άνεση»
Η Φαίδρα είναι φοιτήτρια στα 21 της χρόνια. Προφανώς δεν έχει ζήσει τίποτα από το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1980, ήταν όμως και πολύ μικρή όταν η χώρα πέρασε το μεγάλο κομμάτι της οικονομικής κρίσης. Η εικόνα της για το ΠΑΣΟΚ έρχεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από όσα διαβάζει και όσα της αφηγούνται γι' αυτό.
«Για να είμαι ειλικρινής ξέρω κάποια λίγα πράγματα για το ΠΑΣΟΚ. Πράγματα που βλέπω στα social media, πράγματα που μου λένε οι γονείς μου ή που ακούω γύρω μου. Ακόμα και σε δημόσια υπηρεσία να πας, κάτι θα ακούσεις για το ΠΑΣΟΚ» λέει γελώντας. Αν έπρεπε πάντως να διαλέξει ένα πρόσωπο που συνδέει με το κόμμα αυτό δεν είναι άλλο από τον ιδρυτή του.
«Για εμάς το ΠΑΣΟΚ είναι κάτι σαν αστικός θρύλος, ένα κόμμα που κάνοντας θετικά και αρνητικά, συνδέθηκε με μία ολόκληρη εποχή». Τη ρωτάω να μου πει μερικά από αυτά τα θετικά και τα αρνητικά. «Βασικά είναι και τα δύο. Έχω μία εντύπωση ότι όλοι έβρισκαν πανεύκολα δουλειά, το οποίο είναι φυσικά καλό για τους ίδιους, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να έγινε με έναν τρόπο αρνητικό για εμάς τους επόμενους».
Πάνω εκεί βρίσκω την ευκαιρία να τη ρωτήσω αν την εικόνα που έχει για το ΠΑΣΟΚ από τα memes για τα μπουζούκια (σ.σ. ακόμα και την εποχή της γέννησης των memes για το ΠΑΣΟΚ ελάχιστα την έχει προλάβει) την αντιμετωπίζει ως μία κωμική υπερβολή ή ως αλήθεια. «Για να είμαι ειλικρινής, αν χρειαστεί να σκεφτώ τι έκαναν εκείνη την εποχή οι άνθρωποι θα σκεφτώ πράγματι ότι πήγαιναν στα μπουζούκια και σπαταλούσαν πολλά λεφτά. Προφανώς όχι όλοι αλλά σίγουρα αρκετοί από αυτούς».
Γενικά η εικόνα που έχει αφορά τον χώρο της διαχείρισης των οικονομικών του κράτους και όχι ζητήματα που αφορούν τον εκδημοκρατισμό του κράτους. Πάντως η ίδια δεν έχει στον κύκλο της ανθρώπους που να πρόσκεινται φιλικά στο ΠΑΣΟΚ. Συνήθως θα είναι πιο αριστερά ή πιο δεξιά από αυτό.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
