Το διαδίκτυο δεν είναι από μόνο του το σκοτεινό τέρας που καταπίνει τα παιδιά του, τα social media σημαίνουν επικοινωνία και διασκέδαση αλλά συχνά, σημαίνουν προβληματική χρήση και εθισμό.
Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, οι έφηβοι έχει αποδειχθεί ότι περνούν σχεδόν το 1/4 της ζωής τους ετησίως στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, ευρήματα που κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου, ενώ οι συζητήσεις ως προς την επιβολή απαγόρευσης της χρήσης τους από τους εφήβους, είναι πιο έντονες από ποτέ.
Είδαμε χώρες (λ.χ. Αυστραλία) να δίνουν το πράσινο φως για την οριζόντια απαγόρευση τους από ανηλίκους, ενώ πρόσφατα αναπαράχθηκε και η είδηση πως η Ελλάδα μαζί με άλλες χώρες, θα προωθήσει την υποχρεωτική επαλήθευση της ηλικίας κατά την εγγραφή των χρηστών στα social media, ως έναν τρόπο να αποτραπεί η χρήση τους από τα παιδιά.
Τι συμβαίνει όμως πραγματικά σήμερα; Η ηλικία των 15 ετών, έχει οριστεί ως ηλικία της ψηφιακής ενηλικίωσης, για τους κάτω των 15 ετών, απαιτείται δηλαδή, η ρητή συγκατάθεση των γονέων για την εγγραφή και τη χρήση των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης, όπως ορίζει ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (GDPR).
Υπάρχει λοιπόν ήδη το νομοθετικό πλαίσιο, αλλά αν κοιτάξει κανείς γύρω του, θα καταλάβει ότι εφαρμόζεται, μάλλον πλημμελώς.
Η γενιά του σήμερα είναι η γενιά των «συνδεδεμένων» ανηλίκων, πολλοί έφηβοι διατηρούν προφίλ με ψευδείς ηλικίες, ενώ δεν υπάρχει αποτελεσματικός έλεγχος από τις ίδιες τις πλατφόρμες.
Οι ανησυχίες για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη σύνδεσή τους με τη ψυχική υγεία των παιδιών αυξάνονται και εύλογα, υπάρχει η ανάγκη να τοποθετήσουμε το ζήτημα στο τραπέζι, χωρίς από τη μια να δαιμονοποιούμε τη χρήση των social media και από την άλλη, ταυτοποιώντας πραγματικά αλλά και με σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματά, τους ανήλικους χρήστες. Αφού υπάρχει ήδη το νομοθετικό πλαίσιο, γιατί δεν μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά;
Διαβάστε ακόμη: Revenge porn: Πώς τιμωρείται στην Ελλάδα;
«Η απαγόρευση συμμετοχής παιδιών κάτω των 15 ετών στις πλατφόρμες δεν είναι κάποια νέα πολιτική πρωτοβουλία, όπως εσφαλμένα την παρουσιάζουν τα κράτη που πρωτοστατούν σε αυτή, αλλά υφιστάμενη νομική υποχρέωση που παραμένει σε ισχύ», σχολιάζει στο Reader o Λευτέρης Χελιουδάκης, δικηγόρος και συνιδρυτής της Homo Digitalis, της οργάνωσης για την Προάσπιση των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στον ψηφιακό κόσμο.
«Αντί η δημόσια συζήτηση να επικεντρώνεται στην αξιοποίηση των τεχνολογικών δυνατοτήτων για ασφαλή και ιδιωτικά μέσα επαλήθευσης ηλικίας – και στον λόγο για τον οποίο οι ίδιες οι εταιρείες αρνούνται να εφαρμόσουν τέτοια μοντέλα – προωθείται, δυστυχώς, η ιδέα μιας γενικευμένης υποχρεωτικής ταυτοποίησης των χρηστών του διαδικτύου. Μια προσέγγιση που απειλεί την ανωνυμία και την ελευθερία έκφρασης στο διαδίκτυο» υπογραμμίζει.
Πώς λειτουργεί το επιχειρηματικό μοντέλο των πλατφορμών;
Γιατί λοιπόν, οι κολοσσοί των social media, δεν αυτορρυθμίζουν τις πρακτικές τους για να αντιμετωπιστεί η βλάβη που προκαλείται στα παιδιά;
«Στην πράξη, οι περισσότερες πλατφόρμες – όπως η Meta (Facebook, Instagram), το Snapchat, το TikTok κ.ά. επιτρέπουν την εγγραφή χρηστών χωρίς ουσιαστική ταυτοποίηση ηλικίας. Οι νέοι χρήστες μπορούν εύκολα να δηλώσουν ψευδή ημερομηνία γέννησης, παρακάμπτοντας έτσι κάθε περιορισμό», επισημαίνει ο κος Χελιουδάκης.
«Πρόκειται για μια αναποτελεσματική πρακτική, που επιτρέπει την ευρεία πρόσβαση ανηλίκων σε περιεχόμενο και διαφημίσεις, χωρίς κανένα ουσιαστικό φραγμό».
«Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η στάση κρατών όπως η Ιρλανδία, στην οποία εδρεύουν πολλοί από τους μεγαλύτερους τεχνολογικούς κολοσσούς εντός της ΕΕ. Η εποπτική αρχή της χώρας αυτής φαίνεται να καθυστερεί υπέρμετρα τη διαχείριση σχετικών καταγγελιών και μέχρι σήμερα δεν έχει διεξάγει καμία αυτεπάγγελτη έρευνα για να διαπιστώσει εάν οι πλατφόρμες στοχεύουν σκόπιμα σε ανήλικα κοινά με σκοπό το κέρδος».
«Οι μεγάλες πλατφόρμες διαθέτουν τεχνολογικά εργαλεία που τους επιτρέπουν να καταρτίζουν λεπτομερή προφίλ χρηστών και να εκτιμούν με μεγάλη ακρίβεια τη μέση ηλικία τους, βάσει του περιεχομένου που καταναλώνουν, του δικτύου επαφών τους και των προσωπικών τους μηνυμάτων και δεκάδων άλλων κατηγοριών δεδομένων».
«Προφίλ με ψευδή ηλικία, που παραβιάζουν το προβλεπόμενο ηλικιακό όριο, θα μπορούσαν ήδη να έχουν εντοπιστεί και διαγραφεί από τις πλατφόρμες. Δεν το κάνουν, επειδή δεν τους συμφέρει επιχειρηματικά».
Η νομοθεσία λοιπόν υπάρχει ήδη. «Και ο GDPR και η DSA μας δίνουν εργαλεία τα οποία δεν χρησιμοποιούνται από τις εποπτικές αρχές για αυτεπάγγελτες έρευνες επαρκώς. Μόνο διεθνείς οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και ερευνητές της ακαδημαϊκής κοινότητας προσπαθούν με τον ακτιβιστικό τους ρόλο να κάνουν σχετικές στρατηγικές νομικές καταγγελίες, η εξέταση των οποίων καθυστερεί σημαντικά».
Αναφερόμενος στο τι συμβαίνει στη χώρα μας, ο Λευτέρης Χελιουδάκης θεωρεί αμφίβολο το αν η Ελληνική Κυβέρνηση έχει δεχθεί εμπεριστατωμένες νομικές ή τεχνικές εισηγήσεις για το ζήτημα.
«Δυστυχώς, η εικόνα που προκύπτει δεν αποπνέει σοβαρότητα ούτε επαρκή τεχνογνωσία από μεριά της. Η πρόθεση είναι ορθή: οφείλουμε να προστατεύσουμε τις ευάλωτες ομάδες, και ιδιαίτερα τους ανηλίκους κάτω των 15 ετών».
«Αυτό που εύλογα θα ανέμενε κανείς είναι η εφαρμογή αυστηρής και αποτελεσματικής εποπτείας. Η υφιστάμενη νομοθεσία παρακάμπτεται ή εφαρμόζεται πλημμελώς, προς όφελος των οικονομικών συμφερόντων των τεχνολογικών κολοσσών».
Προς επίρρωση των παραπάνω, αξίζει να αναφερθούν κάποιοι αριθμοί. Όπως μας λέει ο κος Χελιουδάκης, σύμφωνα με μελέτη της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Harvard (T.H. Chan School of Public Health), μόνο το 2022 οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης συγκέντρωσαν σχεδόν 11 δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα από διαφημίσεις που απευθύνονταν σε ανήλικους στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το αντίστοιχο οικονομικό όφελος στην ευρωπαϊκή αγορά, ιδιαίτερα για το κοινό κάτω των 15 ετών, είναι τεράστιο. Η νοητή γραμμή που διαχωρίζει το περιεχόμενο από τη διαφήμιση, δεν μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτή από έναν έφηβο που δεν έχει ακόμη αναπτύξει κριτική σκέψη.
Όπως εύστοχα καταλήγει ο κος Χελιουδάκης, «Δεν έχει σημασία αν ένα παιδί 12 ετών δεν έχει άμεση αγοραστική δύναμη. Το γεγονός και μόνο ότι παραμένει ενεργό σε μια πλατφόρμα, καταναλώνοντας περιεχόμενο, αποφέρει έσοδα μέσω διαφημίσεων. Έτσι λειτουργεί το επιχειρηματικό μοντέλο των πλατφορμών».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
