Υπάρχουν στιγμές στις σπουδές της Ιατρικής που δεν έχουν να κάνουν με διαλέξεις, συγγράμματα ή θεωρητικές γνώσεις· είναι εμπειρίες που χαράζονται ανεξίτηλα, όχι μόνο στο μυαλό, αλλά και στο σώμα. Το πρώτο μάθημα ανατομίας είναι κάτι που κανένας δεν ξεχνά. Η μέρα που οι φοιτητές καλούνται να σταθούν μπροστά σε ένα ανθρώπινο σώμα και να το αντιμετωπίσουν όχι ως άνθρωπο, αλλά ως «αντικείμενο γνώσης». Να κοιτάξουν κατάματα τον θάνατο – και να μην στρέψουν αλλού το βλέμμα.
Η ανατομία δεν είναι ένα απλό μάθημα. Πίσω από τις μεταλλικές πόρτες του ανατομείου, μέσα στη σιωπή και την ψύχρα του χώρου, κρύβεται μια τελετουργία μετάβασης: Από τη θεωρία στην πράξη, από την αποστειρωμένη εικόνα του γιατρού στην πραγματικότητα της σάρκας που ανοίγεται. Για πρώτη φορά, το ανθρώπινο σώμα δεν είναι πια κάτι οικείο – γίνεται ξένο, διάφανο, υλικό. Κι εκεί, ανάμεσα σε μυς, τένοντες και όργανα, οι φοιτητές έρχονται αντιμέτωποι με τα όριά τους.
Το Reader μίλησε με γιατρούς που θυμούνται ακόμα το πρώτο τους μάθημα ανατομίας - κάποιοι με χιούμορ, άλλοι με λιποθυμικά επεισόδια και μερικοί με μια απέραντη απάθεια.
«Η πρώτη επαφή με το μάθημα δεν είχε κάποιου είδους δέος»
«Την πρώτη ή μια από τις πρώτες φορές που πήγαινα πρωί για ανατομία είχα πάθει επιπεφυκίτιδα, με αποτέλεσμα η όποια προσμονή ή επικείμενος φόβος για την πρώτη επαφή με πτωματικό υλικό να επισκιάζεται από μία μάλλον άβολη ενασχόληση με την κρούστα που κάλυπτε για κάποιες μέρες τις βλεφαρίδες του δεξιού μου ματιού και τα εκκρίματα αυτού.
Και να μην είχα, μάλλον, θα έβρισκα κάτι άλλο να ασχοληθώ - συνήθως τα ίδια βράδια είχε Τσάμπιονς Λιγκ, ο Ολυμπιακός έπαιζε σε αυτό, κλπ. Καθίσταται, μάλλον, σαφές ότι η πρώτη επαφή με το μάθημα ανατομίας δεν ενείχε για μένα κάποιου είδους δέος, κάποια έκπληξη ή κάποιο θαυμασμό, ούτε για αυτά καθ’ αυτά τα εκθέματα διδασκαλίας (καλή τους ώρα όπου κι αν βρίσκονται), ούτε για την αρχή ενός προσωπικού ταξιδιού, στη μεγαλύτερη διάρκεια του οποίου ο/η τότε μαθητευόμενος/η θα ασχολιόταν με την ανθρώπινη ζωή και τα όρια της και ίσως και να απαντούσε πιο real life “πτωματικό υλικό” στην πορεία.
Στείρες λευκές μπλούζες (ποτέ δεν τις συμπάθησα - scrubs φοράω τώρα που μεγάλωσα), στείρα εργαλεία, στείρα οσμή, στείρες επιφάνειες. Φωτεινό κρύο, low γούστα και ένα μόνιμο αστείο τις πρώτες μέρες για το χρώμα και την υφή του πτωματικού λίπους που διάνοιγαν τα εργαλεία για να αναδειχθούν φλέβες, αγγεία, νεύρα, χρώμα και υφή που μας θύμιζαν την πέρκα που σέρβιρε η οικεία λέσχη σίτισης.
Μετά, τα πράγματα ήταν μάλλον πιο ενδιαφέροντα στο δεύτερο εξάμηνο που έβλεπες και κάνα κοίλο όργανο, αλλά τώρα μιλάμε για την πρώτη επαφή. “Το νερό ήταν δροσερό”, που έλεγε και η Θεοπούλα. Η πρώτη επαφή με νεκρό ήρθε δυο χρόνια αργότερα στα πλαίσια κάποιου θλιβερού rotation (Παθολογίας ή Καρδιολογίας;) στα επείγοντα του Αγίου Σάββα. Η πρώτη επαφή με τον θάνατο εξ αντικειμένου ήρθε το χειμώνα του 2020 σε μια εσωτερική εφημερία σε τριτοβάθμιο νοσοκομείο. Αν ζητάτε συνδέσεις μεταξύ του πρώτου μαθήματος ανατομίας και της ανάγκης προοδευτικής (υποχρεωτικής) εξοικείωσης με (πολύ) θάνατο, μην ψάχνετε εδώ, δεν υπάρχουν.
ΥΓ: Αδιάφορος για το μάθημα της ανατομίας δεν υπήρξα ποτέ, απόδειξη αυτού η για κοντά μισό χρόνο φιλοξενία των οστών μιας καλής κυρίας στη βεράντα μου, ευγενική παραχώρηση του Νεκροταφείου Ζωγράφου - εφετζίδικη καγκουριά που βοήθησε λίγο στην επανάληψη της Ανατομίας 1 και από κει και πέρα τίποτα, πέραν ολίγων αστείων στη μάνα μου που αγριευόταν με την κυρα-Μαρία της βεράντας».
-Στέφανος, 32 ετών, παθολόγος
«Μια απέραντη απάθεια στην ανατομία»
«Φορμόλη, κρύο και άπλετο φως. Αυτά θυμάμαι από το πρώτο μάθημα ανατομίας στο δεύτερο έτος. Στη λευκή αίθουσα με τα μεγάλα παράθυρα υπήρχαν στοιχισμένα μαρμάρινα τραπέζια. Σε τρία από αυτά σκεπασμένες οι σωροί. Στριμώχτηκα ανάμεσα στους συμφοιτητές μου δίπλα στην πρώτη σωρό. Ήταν πολύ πιο μικρή σε σχέση με τις άλλες δυο και το μόνο που φαινόταν ήταν ένα λεπτό χέρι. Μας πληροφόρησαν ότι επρόκειτο για μια ηλικιωμένη κυρία. Ο καθηγητής έβγαλε ένα νυστέρι και άρχισε να κόβει τη σάρκα μέχρι να ξεπροβάλλουν από κάτω οι τένοντες.
Είχα άγχος το προηγούμενο βράδυ - μπορεί και όλον τον προηγούμενο μήνα. Αν θα φοβηθώ, αν θα ανακατεύομαι, αν θα μπορέσω να φάω, να κοιμηθώ το βράδυ. Τίποτα από όλα αυτά δεν έγινε. Μια απέραντη απάθεια, χωρίς ίχνος εντυπωσιασμού - σχεδόν με άφησε έκπληκτη η απουσία της αγωνίας, έστω ενός μικρού τσιμπήματος φόβου. Δυο τρεις κουβέντες με τους φίλους και το μάθημα είχε ήδη τελειώσει.
-Κατερίνα, 30 ετών, Παθολόγος
«Ένιωσα να ζαλίζομαι και λιποθύμησα»
«Θυμάμαι ακόμα την πρώτη φορά που μπήκα στο ανατομείο. Ήμουν 19, δεύτερο έτος. Η πόρτα άνοιξε και μια αποστειρωμένη μυρωδιά φορμόλης μας τύλιξε σαν σύννεφο. Στην αρχή βλέπαμε τα καλυμμένα σώματα με δέος, σχεδόν ευλάβεια. Όταν όμως σηκώσαμε το σεντόνι, ένιωσα κάτι που δεν είχα ξανανιώσει ποτέ: Φόβο και ντροπή μαζί. Ο “δικός μας” δότης ήταν ένας άνδρας γύρω στα 40, σχεδόν συνομήλικος με τον πατέρα μου.
Είχε ακόμα τρίχες στο στήθος, ένα τατουάζ στο μπράτσο και... μισοφαγωμένα νύχια, σαν να δάγκωνε τα χέρια του από άγχος. Δεν ήταν πτώμα· ήταν άνθρωπος. Μας ζήτησαν να ξεκινήσουμε με τη θωρακική κοιλότητα. Ένας συμφοιτητής έπιασε το νυστέρι και δίστασε. Ξαφνικά, χωρίς να το καταλάβω, ένιωσα να ζαλίζομαι και λιποθύμησα. Με βγάλανε έξω. Ένας καθηγητής με πλησίασε και μου είπε: "Αν δεν αντέχεις τον θάνατο, δεν θα αντέξεις ούτε τη ζωή στην ιατρική." Επέστρεψα μέσα. Έκανα την πρώτη τομή εγώ».
- Γεωργία, 35 ετών, Καρδιολόγος
«Έμαθα ανατομία αλλά δε θα ξεχάσω την παραβιαστική συμπεριφορά του καθηγητή»
«Σπούδασα στην Ιατρική Σχολή Κρήτης. Το πρώτο εξάμηνο είχαμε μάθημα “Ανατομία Ι” με αντικείμενο την ανατομία του μυοσκελετικού μας συστήματος. Την πρώτη φορά στην αίθουσα του ανατομείου θυμάμαι πόσο εντυπωσιασμένοι ήμασταν που πιάναμε στα χέρια μας ανθρώπινα οστά. Βγάζαμε φωτογραφίες και κάναμε χαβαλέ με τα κόκκαλα! Η χαρά μου κόπηκε βέβαια κάπως απότομα.
Σε ένα από τα πρώτα μαθήματα με ρώτησε ο καθηγητής μου (καθόλου αβρός στους τρόπους του) αν γνωρίζω να του περιγράψω την ανατομική θέση της πυέλου (δηλαδή της λεκάνης). Όταν του είπα ότι δεν ξέρω, θεώρησε σωστό να με σηκώσει μπροστά στους συμφοιτητές μου, να αρχίσει να με πασπατεύει διακριτικά, για να καταλήξει να με παροτρύνει “το βράδυ που θα χαλαρώσω μετά το μπανακι μου να σταθώ γυμνή (!) μπροστά στον καθρέφτη μου και να χαιδέψω το σώμα μου για να καταλάβω τη θέση της λεκάνης μου”.
Κάνεις δε γέλασε (αν ήταν αυτή η πρόθεση που ειχε..) ίσα ίσα κάπως παγώσαμε όλοι μας κι εγώ κάθισα με ντροπή στη θέση μου. Είχε γενικά το χούι να κάνει “πλακίτσα” με τις μικρές φοιτήτριες. Περιττό να σου πω πόσο άγχος είχα ότι θα εξεταστώ μαζί του στο τέλος του εξαμήνου. Για καλή μου τύχη με εξέτασε ο άλλος καθηγητής. Εν τέλει καλά την έμαθα την ανατομία, αλλά για να θυμάμαι μετά από τόσα χρόνια αυτο το σκηνικό καταλαβαίνεις ότι εκείνη η παραβιαστική συμπεριφορά μάλλον με πείραξε.. Ας είναι. Εύχομαι μονο άλλα κορίτσια να μην πέρασαν χειρότερα».
-Α – Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος
«Δεν επιβεβαιώθηκε καμία από τις ιστορίες που κυκλοφορούσαν περί φρίκης και φόβου»
«Η πρώτη επαφή με το πτώμα στο μάθημα της Ανατομίας έγινε στο 2ο έτος της σχολής. Κατά την αποκάλυψη του πτώματος, δεν επιβεβαιώθηκε καμία από τις ιστορίες που κυκλοφορούσαν περί φρίκης και φόβου. Επρόκειτο για μια λεπτομερώς παρασκευασμένη απεικόνιση των μυών, αγγείων και νεύρων, ιδανικά παρουσιασμένη για εκμάθηση. Δεν πιστεύω πως αυτή ήταν η πρώτη επαφή με το θάνατο στα χρόνια της σχολής. Ο θάνατος είναι μια δυναμική κατάσταση, μια μετάβαση που εμπεριέχει τη μόνιμη απώλεια ενός συνόλου σκέψεων, συναισθημάτων, δεσμών με άλλους ανθρώπους. Στο μάθημα της ανατομίας δεν ήμαστε μάρτυρες ενός τέτοιου αποχωρισμού».
-Τριάδα, 29 ετών, Ειδικευόμενη παθολογίας
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
