Είναι 2024, δηλαδή μια χρονιά που έχουμε περάσει πια το περιθώριο του να μιλάμε για κίνδυνο περιβαλλοντικής καταστροφής. Βρισκόμαστε στο «και ένα» ενός οικολογικού ολέθρου, και προσπαθούμε να πατήσουμε «φρένο», όπου αυτό είναι εφικτό.
Στην πόλη St. Cristobal de Casas στο Μεξικό, υπάρχει ήδη μια εφιαλτική πραγματικότητα. Το νερό βρίσκεται σε έλλειψη, ενώ τα αναψυκτικά τύπου κόλα, είναι παντού.
Πώς έγινε όμως αυτό;
100 χρόνια «καλών προθέσεων»
Η κόκα κόλα υπάρχει στην κεντρική Αμερική εδώ και τουλάχιστον έναν αιώνα. To μεγάλο «μπαμ» της παρουσίας του brand στο Μεξικό συνέβη το 1968, όταν έγινε σπόνσορας των Ολυμπιακών Αγώνων, με σποτάκια όπως το κλασικό «I 'd like to buy the world a coke» να παίζουν για πρώτη φορά στην κρατική τηλεόραση.
Από το 1971 κι έπειτα, η κόκα κόλα βρίσκεται παντού, σε όλη τη χώρα. Η διείσδυση του brand στην εσωτερική αγορά ήταν εντυπωσιακή.
Το 1994, όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα υπογράψει με την κυβέρνηση του Μεξικό τη NAFTA (αρχικά του πρωτοκόλλου ελεύθερων εμπορικών συνεργασιών μεταξύ ΗΠΑ-Μεξικό), τότε γίνεται σαφές ότι το brand ήρθε στη χώρα αυτή για να μείνει.
Πώς φτάσαμε εδώ;
Στην περιοχή Σαν Κριστομπάλ, εκεί που βρίσκεται το μεγαλύτερο εργοστάσιο εμφιάλωσης του γνωστού αναψυκτικού, οι ντόπιοι καταναλώνουν κατά μέσο όρο δύο λίτρα αναψυκτικά την ημέρα, ή και μισό γαλόνι!
Από το 2013 ως το 2016, το ποσοστό θνησιμότητας από διαβήτη τύπου 2 διπλασιάστηκε και σήμερα είναι η δεύτερη αιτία θανάτου για όλους τους Μεξικανούς, μετά την καρδιακή προσβολή. Πώς φτάσαμε εδώ; Πώς το νερό έγινε πιο ακριβό από την κόκα κόλα σε αυτήν την πόλη;
Το εργοστάσιο εμφιάλωσης βρίσκεται στα περίχωρα του Σαν Κριστομπάλ. Καθημερινά, αντλεί τουλάχιστον 300.000 γαλόνια νερού, ώστε να παράξει τις απαιτούμενες ποσότητες αναψυκτικών, σε μια διαδικασία απόλυτα νόμιμη, και αδειοδοτημένη από την κυβέρνηση του Μεξικό.
Τι αντίκτυπο έχει αυτό για τους 216.000 κατοίκους της πόλης; Μια απώλεια 4,6 λίτρων πόσιμου νερού την ημέρα. Δεκάδες φορές, συλλογικότητες κατοίκων έχουν διαμαρτυρηθεί, ζητώντας αυστηρότερο νομικό πλαίσιο στις εργασίες της εταιρείας Κόκα Κόλα. Από την πλευρά της, η Κόκα Κόλα και η μητρική εταιρεία FEMSA, είναι αντίθετες στο επιχείρημα ότι για την έλλειψη πόσιμου νερού ευθύνεται το εργοστάσιο, θέτοντας ζήτημα κλιματικής αλλαγής, ελλιπούς υποδομής και μειωμένων κρατικών επενδύσεων για την ύδρευση.
Σε ένα βαθμό, έχουν δίκιο. Η πόλη δεν διαθέτει σύγχρονες μονάδες επεξεργασίας και ανακύκλωσης υδάτων. Τα σκουπίδια καταλήγουν στα ποτάμια της, ενώ και τα δάση της περιοχής έχουν υποφέρει από πυρκαγιές, παρατεταμένες ξηρασίες και αμφιλεγόμενες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Όμως το μεγάλο πρόβλημα της πόλης, η έλλειψη πόσιμου νερού, δεν επηρεάζεται τόσο απ' όλα τα παραπάνω, όσο από μια, ιδιαιτέρως προβληματική συνθήκη;
Η μεγαλύτερη, ηφαιστειογενής πηγή διαθέσιμου πόσιμου νερού της περιοχής, «τρέφει» κατά κύριο λόγο το εργοστάσιο εμφιάλωσης της κόκα κόλα, κατόπιν συμφωνίας με την ανεξάρτητη αρχή Conagua («Επιτροπή για τη χρήση του νερού»).
Η Conagua έχει ενεργή συμφωνία με την εταιρεία Κόκα Κόλα από το 2005 για την αποκλειστική εκμετάλλευση της πηγής. Στους κατοίκους του Σαν Κριστομπάλ προτείνει τη χρήση νερού από τις παρακείμενες πηγές. Ναι, αυτές με τα σκουπίδια.
Σε microsite (που δεν υπάρχει πια) που δημιούργησε η εταιρεία αποκλειστικά για το συγκεκριμένο θέμα, προσπάθησε να απολογηθεί εν μέρει, ενώ παράλληλα μέτρησε και κάποια έργα οικολογικού χαρακτήρα που έκανε στην περιοχή, όπως δεντροφυτεύσεις, εγκαταστάσεις συσκευών συλλογής ομβρίων υδάτων και άλλα.
Η εταιρεία αναφέρει ακόμα και το γεγονός ότι φύτεψε αρκετές ορχιδέες στη γύρω περιοχή. Αρκεί όμως αυτό;
Φταίει μόνο η διαφθορά;
Το γεγονός ότι ο Bιθέντε Φοχ Κιεζάδα, πριν υπηρετήσει το κράτος από την καρέκλα του πρόεδρου του Μέξικο, υπήρξε CEO της τοπικής εταιρείας Κόκα Κόλα, ίσως και να λέει κάτι για τις σχέσεις «εκτίμησης» μεταξύ των επιχειρηματιών των αναψυκτικών και του πολιτικού κόσμου.
Στην περίπτωση του δημοφιλούς αναψυκτικού, η συμφωνία για την εκμετάλλευση του πόσιμου νερού από το εργοστάσιο, περιλαμβάνει κι ένα αντίτιμο για το κράτος, ώστε να δείχνει «δίκαιη». Είναι όμως; Όπως διαβάζουμε στους New York Times, η συμφωνία προβλέπει ένα αντίτιμο 10 σεντς για κάθε 260 γαλόνια που αντλούνται καθημερινά. Τα χρήματα αυτά πηγαίνουν στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση της χώρας, όχι στις τοπικές αρχές.
Πριν από δύο χρόνια, η FEMSA, για να αμβλύνει τις διαμαρτυρίες, πρότεινε να χτίσει μια μονάδα επεξεργασίας υδάτων, κατάλληλη για να παρέχει νερό σε 500 οικογένειες. Οι τοπικές συλλογικότητες αντέδρασαν και πάλι. Το πόσιμο νερό είναι δικαίωμα όλων, και η κυβέρνηση οφείλει να το παρέχει σε όλους, ήταν το γενικό, δίκαιο αίτημα.
Κι όμως, δεν φταίει μόνο το εργοστάσιο εμφιάλωσης για την έλλειψη νερού στο Σαν Κριστομπάλ. «Παίρνουν το αγνό νερό μας, του βάζουν χρώμα και μας κοροϊδεύουν από την τηλεόραση πως αυτή είναι η λάμψη της ζωής. Παίρνουν τα λεφτά μας και φεύγουν» λέει σήμερα ο ακτιβιστής Μάρτιν Λόπεθ, αναφερόμενος στις επιθετικές εκστρατείες marketing του brand, οι οποίες από τη δεκαετία του '60 και για σχεδόν 20 χρόνια, στόχευσαν στους ιθαγενείς Tzotzil, που ζουν στην περιοχή του Σαν Κριστομπάλ.
Η βασική ιδέα αυτών των επικοινωνιακών υλικών (κυρίως αφίσες και τηλεοπτικές διαφημίσεις) ήταν ότι η χρήση των αναψυκτικών τύπου κόκα κόλα μπορούσε να ενταχθεί σε παγανιστικές τελετές ίασης των αρρώστων, ως ένα δραστικό φάρμακο. Οι διαφημίσεις αυτές δεν υπάρχουν σήμερα, όμως οι αντιλήψεις του πληθυσμού των αυτοχθόνων έχουν διαμορφωθεί, και περάσει από τους γηραιότερους στους νέους.
Στο Σαν Κριστομπάλ, η κόκα κόλα είναι το νέο νερό.
(με στοιχεία από New York Times, Fern)
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
