«Δημοκρατία», «Ελευθερία», «Κάτω η χούντα», «114», «Δεν περνάει ο φασισμός». Αν κάποιος, την 3η Νοεμβρίου 1968, έκλεινε τα μάτια του, δεν έβλεπε τι γινόταν τριγύρω του και άκουγε αυτά τα συνθήματα τότε θα έλεγε πως σίγουρα οι Αθηναίοι ξεσηκώθηκαν κατά του δικτατορικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου.
Σίγουρα το μυαλό του δε θα πήγαινε πως μιλάμε για μια κηδεία. Υπήρχαν και τρία συνθήματα, ωστόσο, που ένωναν τα κομμάτια του «παζλ». «Παπανδρέου», «Σήμερα πεθαίνετε εσείς» και «Σήκω Γέρο να μας δεις». Πίσω από το φέρετρο δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι με υψωμένες γροθιές. Είχαν καταφέρει αυτό που φοβόταν η χούντα: Να μετατρέψουν την κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου σε μια μεγάλη διαδήλωση κατά του στρατιωτικού καθεστώτος.
Ήταν η πρώτη φορά που οι Αθηναίοι εξέφραζαν ανοιχτά την αντίθεσή τους στη χούντα. Στην αρχή τα βλέμματα ήταν τρομαγμένα καθώς κανείς δεν ήξερε την αντίδραση της αστυνομίας. Αργότερα, ωστόσο, τα βλέμματα έγιναν «φλογερά» και οι γροθιές υψωμένες.
Το τέλος του «Γέρου της Δημοκρατίας»
Την 21η Απριλίου 1967, ο γεννημένος στις 13 Φεβρουαρίου 1888, στο Καλέντζι Αχαΐας, Γεώργιος Παπανδρέου ήταν ήδη ένας πολιτικός που είχε ζήσει τα πάντα στην καριέρα του. Βρέθηκε σχεδόν από την αρχή στο πλάι του Ελευθέριου Βενιζέλου, πρωτοστάτησε στην έκπτωση του βασιλιά Κωνσταντίνου, υπήρξε σφοδρός πολέμιος δικτατορικών καθεστώτων (Πάγκαλου και Μεταξά), υπήρξε Νομάρχης, ιδρυτής κόμματος, βουλευτής, υπουργός, πρωθυπουργός.
Υπήρξε αντιστασιακός που φυλακίστηκε για τη δράση του. Ήταν αυτός που ύψωσε την ελληνική σημαία στην Ακρόπολη μετά την απελευθέρωση από τις ναζιστικές ορδές και εκείνος που εκφώνησε τον περίφημο λόγο της απελευθέρωσης στο Σύνταγμα. Είχε σημαντικό ρόλο στο πως η Ελλάδα οδηγήθηκε στον εμφύλιο πόλεμο.
Κήρυξε τον περίφημο «ανένδοτο», συγκρούστηκε με το παλάτι και ήταν από τους απόλυτους πρωταγωνιστές εκείνων των ταραγμένων και σκοτεινών χρόνων που οδήγησαν στην κατάλυση της δημοκρατίας και την επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών.
Όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα, ο Γεώργιος Παπανδρέου βρισκόταν στη βίλα Γαλήνη στο Καστρί και κοιμόταν. Μια ομάδα στρατιωτών χτύπησαν το κουδούνι και όταν τους άνοιξαν ζήτησαν τον πρόεδρο. Όταν τους είπαν πως ο άνθρωπος είναι μεγάλος σε ηλικία και πως κοιμόταν γιατί η ώρα ήταν περασμένη, οι στρατιώτες τους ζήτησαν να τον ξυπνήσουν.
Όταν ο λοχαγός Δημήτρης Δαδιώτης, μπήκε μέσα στην κρεβατοκάμαρα που κοιμόταν ο Παπανδρέου του ζήτησε να τον ακολουθήσει και εκείνος τον κοίταξε και του είπε: «Καθυστερήσατε. Σαν περίμενα νωρίτερα»!
Οι στρατιώτες του έδωσαν τον χρόνο να ντυθεί και στη συνέχεια τον μετέφεραν στο κέντρο τεθωρακισμένων στου Γουδή, εκεί, δηλαδή, που οι πραξικοπηματίες μετέφεραν σε πρώτη φάση τους πολιτικούς που συνελάμβαναν.
Εκεί τον πήγαν στα κρατητήρια. Ο πρώτος που τον υποδέχθηκε ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ο οποίος είχε συλληφθεί νωρίτερα. Οι δυο τους είχαν να βρεθούν από την εποχή της περίφημης αποστασίας. «Κύριε πρόεδρε καλώς ήλθατε αλλά όπως βλέπετε εμείς οι προδότες προηγηθήκαμε» ήταν η «αιχμηρή» ατάκα του Μητσοτάκη προς τον Παπανδρέου ο οποίος έδειξε αμέσως την ενόχλησή του.
Η περίεργη αυτή συγκατοίκηση δεν κράτησε πολλές ημέρες αφού, οι χουντικοί ήξεραν πως η κατάσταση της υγείας του Παπανδρέου δεν ήταν και η καλύτερη και έτσι τον μετέφεραν πίσω στη βίλα Γαλήνη στο Καστρί όπου παρέμεινε σε κατ' οίκον περιορισμό.
Η αντίστροφή μέτρηση για την υγεία του Παπανδρέου ξεκίνησε στις 25 Οκτωβρίου 1968 όταν υπέστη βαριάς μορφής γαστρορραγία και μεταφέρθηκε εσπευσμένα στον «Ευαγγελισμό».
Κάθε ημέρα που περνούσε η κατάσταση γινόταν και χειρότερη. Οι γιατροί προσπαθούσαν να τον σώσουν, του έκαναν ακόμα και χειρουργείο, ελπίζοντας στο θαύμα αλλά τελικά, ξημερώματα της 1ης Νοεμβρίου, μετά από ένα εγκεφαλικό, ο Γεώργιος Παπανδρέου άφησε την τελευταία του πνοή.
Η κηδεία που μετατράπηκε σε διαδήλωση
Η χούντα υπολόγιζε πως το «μούδιασμα» του κόσμου από το πραξικόπημα θα «έκοβε» κάθε διάθεση για αντίδραση, ωστόσο, αυτό αποδείχθηκε μια λάθος εκτίμησε και αυτό φάνηκε ήδη από την 1η Νοεμβρίου, λίγες ώρες μετά το θάνατο του «Γέρου», όπου πολλοί αψήφησαν την απαγόρευση των συναθροίσεων και συγκεντρώθηκαν στο εκκλησάκι του «Ευαγγελισμού»
Όταν η χούντα κατάλαβε τι γινόταν ήδη ήταν αργά και οι εκδηλώσεις τιμής στο πρόσωπο του Γεωργίου Παπανδρέου, είχαν μεταφερθεί στο παρεκκλήσια της Μητρόπολης όπου υπολογίζεται πως, παρά τη δυνατή βροχή, συγκεντρώθηκαν κάτι λιγότερο από 10.000 άνθρωποι.
Η παρουσία της αστυνομίας αν και ισχυρή ήταν διακριτική και στην ουσία είχαν επιτρέψει στη Νεολαία της Ένωσης Κέντρου να αναλάβουν τα στελέχη της την τήρηση της τάξης.
Οι χουντικοί προσπάθησαν να ρίξουν τους τόνους και ζήτησαν από την Κυβέλη να γίνει η κηδεία του Παπανδρέου δημοσία δαπάνη. Η ηθοποιός και μεγάλος έρωτας του «Γέρου», ωστόσο, αντιλήφθηκε αμέσως τι διακυβεύεται, αρνήθηκε και ανέλαβε αυτή να φέρει αυτή σε πέρας τα της κηδείας. Η ίδια βρέθηκε πίσω ακριβώς από το φέρετρο του αγαπημένου της.
Λίγες ώρες πριν την κηδεία η Αστυνομία Αθηνών εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία: «Η Διεύθυνσις Αστυνομίας Αθηνών ανακοινοί ότι, κατ’ ασφαλείς πληροφορίας, στοιχεία της άκρας αριστεράς, εκμεταλλευόμενα την σημερινήν νεκρώσιμον ακολουθίαν και εκφοράν της σορού του τέως πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, θα επιχειρήσουν να προκαλέσουν ασχημίας και έκτροπα προς εν συνεχεία δυσφημιστικήν, εις βάρος της χώρας, εκμετάλλευσιν.
» Επειδή, η καθ’ οιονδήποτε τρόπον βεβήλωσις της ιερότητος οιασδήποτε θρησκευτικής τελετής ή πομπής, είναι άκρως αντίθετος προς τας ελληνοχριστιανικάς παραδόσεις και το εν γένει πολιτισμόν μας, και συνεπώς απαράδεκτος, αι αρμόδιαι αρχαί θα λάβουν τα αναγκαία νόμιμα μέτρα, προς αποτροπήν εκδηλώσεως πάσης ασχημίας».
Τίποτα, όμως, πλέον, δεν μπορούσε να σταματήσει τη φυσική ροή των πραγμάτων. Η κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου ξεκίνησε λίγο μετά τις 12 το μεσημέρι. Ο κόσμος, σύμφωνα με ρεπορτάζ της εποχής, εκτινόταν από τη Μητρόπολη και την Πλάκα μέχρι χαμηλά την Πανεπιστημίου και από την πλατεία Συντάγματος μέχρι το τέλος της οδού Ηφαίστου στο Μοναστηράκι!
Εκείνη την ώρα, εκείνη τη στιγμή, ήταν η πρώτη φορά μετά την επιβολή του πραξικοπήματος που δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι φώναζαν δυνατά το «Κάτω η χούντα» και το «Δεν περνάει ο φασισμός» στο κέντρο της πρωτεύουσας.
Μετά τις πρώτες στιγμές αμηχανίας, οι ασφαλίτες, προκειμένου να διαχύσουν τον φόβο, έκαναν συλλήψεις στα «τυφλά». Κανείς, όμως, δεν τρόμαξε. Η νεκρική πομπή ξεκίνησε από την Μητρόπολη, έφτασε στο Σύνταγμα και από εκεί συνέχισε για το Α' Νεκροταφείο με μια πραγματική λαοθάλασσα 300.000 ανθρώπων να ακολουθεί το φέρετρο και να φωνάζει αντιδικτατορικά συνθήματα.
Η εφημερίδα «Τα Νέα» στο (λογοκριμένο εννοείται) ρεπορτάζ της επόμενης ημέρας έγραφε: «Ευάριθμοι ταραξίαι, μη σεβασθέντες την ιερότητα της θρησκευτικής τελετής της κηδείας, εβεβήλωσαν ταύτην δι’ αναρμόστων εκδηλώσεων αι οποίαι έτεινον προς δημιουργίαν εκτροπών.
» Κατόπιν τούτων, η Αστυνομία προέβη εις την σύλληψιν τεσσαράκοντα (40) ταραξιών ίνα διασφαλισθή η περάτωσις της κηδείας εντός των πλαισίων της επιβεβλημένης θρησκευτικής τάξεως, κοσμικότητος και ευπρεπείας. Οι συλληφθέντες παραπέμπονται, εντός της αύριον, ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου».
Παρόμοιο ρεπορτάζ (έτσι κι άλλιως δεν επιτρεπόταν να γράψουν και κάτι διαφορετικό) και από την εφημερίδα «Το Βήμα» όπου ανέφερε όοτι οι ταραξίες «Ενήργησαν με τας ολίγας, γνωστάς από το παρελθόν και ουδόλως ανανεωθείσας, εκατοντάδας των υστερικών τεντυμπόυδων του πεζοδρομίου και προεκάλεσαν την αγανάκτησιν των παρισταμένων. [...] Εις τα εμπρηστικά συνθήματα των νεαρών κεκρακτών και ανεκδιηγήτων εις ανοησίαν, η ανταπόκρισις ήτο, και κατά την εκτίμησιν ξένων δημοσιογράφων και παρατηρητών, πρωτοφανώς ασήμαντος».
Μερικά χρόνια αργότερα, στις 4 Νοεμβρίου 1973, στο ετήσιο μνημόσυνο, συγκεντρώθηκαν στο Α' Νεκροταφείο περισσότεροι από 10.000 διαδηλωτές. Αυτή τη φορά, ωστόσο, και η αστυνομία ήταν πιο αγριεμένη αλλά και οι συγκεντρωμένοι.
Έγιναν σοβαρά επεισόδια και τραυματίστηκαν δεκάδες αστυνομικοί, δημοσιογράφοι και πολίτες. Οι συλλήψεις ήταν και πάλι αρκετές αλλά τίποτα δεν μπορούσε να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων. Ακριβώς δέκα ημέρες αργότερα, ξέσπασε η εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
