«Από την ελευθερία δεν μπορείς να κόψεις ούτε ένα κομματάκι, γιατί αμέσως όλη η ελευθερία συγκεντρώνεται μέσα σ' αυτό το κομματάκι», έλεγε ο θεωρητικός του αναρχισμού Μιχαήλ Μπακούνιν.
Για 28 ολόκληρα χρόνια, στο Βερολίνο, όλη η ελευθερία είχε συγκεντρωθεί σε ένα θλιβερό οικοδόμημα τα θεμέλια του οποίου ήταν ποτισμένα με το αίμα πολιτών που ήθελαν να ζουν ελεύθεροι, να μπορούν να πηγαίνουν όπου θέλουν, να κάνουν ότι θέλουν, να μιλάνε για ότι θέλουν και να συμφωνούν ή να διαφωνούν για ότι θέλουν. Αν θέλουν.
Το «Τείχος του Βερολίνου», το απόλυτο σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου ήταν ένα αγκάθι στα πλευρά των ελεύθερων ανθρώπων, είτε έμεναν στο δυτικό κομμάτι του, είτε στο ανατολικό και όταν μια ημέρα σαν σήμερα έπεσε, όλοι ονειρεύονταν μια καλύτερη και πιο ελεύθερη ζωή.
Το αν, τελικά, ήρθε ή όχι αυτή η ζωή είναι μια άλλη ιστορία. Μια άλλου είδους, μεγάλη συζήτηση.
«Αντιφασιστικό προστατευτικό διαχωριστικό»
Η ιστορία είναι λίγο – πολύ γνωστή, ήδη από την εποχή που φάνηκε πως η ναζιστική Γερμανία θα χάσει τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι μέχρι και τότε σύμμαχοί άρχισαν να μοιράζουν σε σφαίρες επιρροής την Ευρώπη προκειμένου να μην καταλήξει ο πλανήτης να βρεθεί μπροστά σε έναν νέο πόλεμο, αυτή τη φορά μεταξύ πρώην συμμάχων.
Από τη μια πλευρά ήταν η Σοβιετική Ένωση και από την άλλη ΗΠΑ και Αγγλία ή αλλιώς από τη μία πλευρά η «κομμουνιστική» Ανατολή και από την άλλη η «δημοκρατική» Δύση.
Όταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε η ηττημένη Γερμανία χωρίστηκε σε τέσσερις ζώνες κατοχής. Από μια ζώνη πήραν ΗΠΑ, Αγγλία και Γαλλία και την τελευταία την πήρε η Σοβιετική Ένωση.
Το Βερολίνο, βρισκόταν στον ανατολικό τομέα, αλλά επειδή ήταν η πρωτεύουσα της Γερμανίας οι Σύμμαχοι έκαναν τα αδύνατα δυνατά για να κρατήσουν το ένα κομμάτι και κάπως έτσι το Βερολίνο χωρίστηκε στη μέση. Το δυτικό κομμάτι άνηκε διοικητικά στους Συμμάχους και το ανατολικό στην ΕΣΣΔ. Στην πραγματικότητα το δυτικό κομμάτι του Βερολίνου έγινε κάτι σαν... νησίδα ανάμεσα σε δυο κόσμους.
Για να αντιληφθεί κάποιος το γεωγραφικό ζήτημα που είχε δημιουργηθεί αξίζει να σημειωθεί πως το κέντρο του Βερολίνου απείχε 187 χιλιόμετρα από τα τότε σύνορα Ανατολικής - Δυτικής Γερμανίας, ενώ προς ανατολάς η απόσταση με τα πολωνικά σύνορα ήταν μόλις 82 χιλιόμετρα!
Στην αρχή η μετακίνηση ανάμεσα στα δυο κομμάτια γινόταν ανεμπόδιστα. Όποιος ήθελε πήγαινε όπου ήθελε χωρίς να τον ενοχλεί ή να τον ελέγχει κανείς.
Σταδιακά, ωστόσο, και όσο «φούντωνε» ο Ψυχρός Πόλεμος και η ένταση να αυξάνει επικίνδυνα άρχισαν να μπαίνουν και οι πρώτοι περιορισμοί. Αρχικά είχαν τη μορφή ελέγχων. Στη συνέχεια τοποθετήθηκαν κάποιοι φράχτες και αργότερα αυτοί οι φράχτες απέκτησαν συρματοπλέγματα.
Η κατάσταση οξύνθηκε ακόμα περισσότερο όταν τον Μάρτιο του 1948 οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να ενώσουν τους δικούς τους τομείς και να δημιουργήσουν τη Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας στην οποία συμπεριέλαβαν και το δυτικό κομμάτι του Βερολίνου.
Η απάντηση της ΕΣΣΔ ήταν άμεση. Στις 24 Ιουνίου 1948 επέβαλαν χερσαίο αποκλεισμό και στις 30 Νοεμβρίου προχώρησαν στον ολοκληρωτικό διαχωρισμό καθώς τοποθέτησαν ξεχωριστή δημοτική αρχή στο ανατολικό κομμάτι.
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, το «Τείχος του Βερολίνου» υπήρχε ήδη από τότε, έστω και χωρίς να έχει χτιστεί ακόμα. Και αυτό άρχισαν να το νιώθουν έντονα στο πετσί τους οι κάτοικοι του Ανατολικού Βερολίνου οι οποίοι ένιωθαν πως στην πραγματικότητα αυτοί είναι οι αποκλεισμένοι και όχι οι δυτικοβερολινέζοι.
Στις 7 Οκτωβρίου 1949 ιδρύθηκε η Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία και τρεις ημέρες αργότερα (υποτίθεται) πως η σοβιετική διοίκηση παραχώρησε την εξουσία στην κυβέρνηση της νέας χώρας με πρώτο πρόεδρο τον Βίλχελμ Πικ.
Στις 9 Μάη του 1955 η Δυτική Γερμανία έγινε μέλος του ΝΑΤΟ και κάπου εκεί η ρήξη εκτός από οριστική έχει γίνει, πλέον, και τρομακτικά βαθιά. Ένα χρόνο μετά η ΕΣΣΔ δημιούργησε το αντίπαλον δέος, το «Σύμφωνο της Βαρσοβίας», ή όπως ήταν η επίσημη ονομασία της «Συνθήκη Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Βοήθειας».
Με δεδομένο, πάντως, πως η ζωή στην Ανατολική Γερμανία ήταν εξαιρετικά δύσκολη σταδιακά άρχισε να φαίνεται ένα κύμα φυγής προς τη δύση το οποίο κορυφώθηκε με την εργατική εξέγερση του Ιουνίου του 1953 όπου οι εργάτες ζητούσαν καλύτερους μισθούς και καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Τότε ήταν που η Ανατολική Γερμανία σε συνεργασία με την ΕΣΣΔ αποφάσισαν να χτίσουν ένα «αντιφασιστικό προστατευτικό διαχωριστικό», όπως το έλεγαν. Το Τείχος του Βερολίνου ξεκίνησε να χτίζεται την 12η Αυγούστου του 1961. Το επόμενο πρωί οι Βερολινέζοι ξύπνησαν σε μια εντελώς νέα πραγματικότητα.
Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου
Στην πραγματικότητα στην αρχή υπήρχε μόνο συρματόπλεγμα, ενισχυμένο σε κάποια σημεία, όταν όμως διαπιστώθηκε πως αυτό δεν μπορεί να σταματήσει τους Ανατολικογερμανούς από τη φυγή αποφασίστηκε το συρματόπλεγμα να γίνει ένα τείχος ύψους 2 μέτρων!
Με την πάροδο του χρόνου, το Τείχος του Βερολίνου έλαβε την τελική – τρομακτική – μορφή του. Η συνολική περίμετρος ήταν 155 χλμ ενώ, η ηλεκτρική περίφραξη ήταν 127,5 χλμ. Υπήρχαν 302 φυλάκια επιτήρησης, 11.000 στρατιώτες σε διαρκή επιφυλακή που είχαν τη συνδρομή σκυλιών στην επιτήρηση και συνολικά 55.000 νάρκες τοποθετημένες εντός της περιμέτρου.
Οι δυτικοί, προφανέστατα, και εκμεταλλεύτηκαν πολιτικά το συγκεκριμένο γεγονός προκειμένου να μιλήσουν για ανελευθερία και καταπίεση στο ανατολικό κομμάτι. Ενδεικτικό της πολιτικής πόλωσης ήταν πως κατά την επίσκεψη που έκανε ο Κένεντι στο δυτικό Βερολίνο το 1963 είχε πει το περίφημο «Ich bin ein Berliner» (Είμαι κι εγώ Βερολινέζος)!
Ανά τακτά χρονικά διαστήματα η ένταση κατά μήκος του τείχους αυξανόταν επικίνδυνα. Συνολικά 136 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να περάσουν από την Ανατολική στη Δυτική πλευρά της πόλης. Το πρώτο θύμα υπήρξε η 58χρονη νοσοκόμα Ίντα Ζίκμαν, η οποία σκοτώθηκε στις 22 Αυγούστου 1961 στην προσπάθειά της να διαφύγει στο Δυτικό Βερολίνο, όπου ζούσε η αδελφή της. Τελευταίο θύμα ο 33χρονος άνεργος ηλεκτρολόγος Βίνφριντ Φρόιντενμπεργκ, ο οποίος κατάφερε μ’ ένα αυτοσχέδιο αερόστατο να περάσει στο Δυτικό Βερολίνο, αλλά για κακή του τύχη αυτό κατέπεσε και συνετρίβη, με αποτέλεσμα να βρει ακαριαίο θάνατο (29 Αυγούστου 1989).
Από το 1986, ωστόσο, και μετά φαινόταν πως το τέλος για το τείχος πλησίαζε. Ηγέτης της ΕΣΣΔ, πλέον, ήταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ο οποίος με την «περεστρόικα» και τη «γκλάσνοστ» έφερνε έναν μεταρρυθμιστικό αέρα που μύριζε «ανανέωση». Το τέλος ήρθε όταν η μια μετά την άλλη οι σοσιαλιστικές χώρες άνοιγαν τα σύνορά τους προς τη δύση. Έτσι οι Ανατολικογερμανοί περνούσαν στη Δύση μέσω... Ουγγαρίας, Πολωνίας ή Τσεχοσλοβακίας. Οι Αρχές της Ανατολικής Γερμανίας βρέθηκαν να κυνηγούν τις εξελίξεις και έτσι άνοιξαν τα σύνορα και εκεί! Πλέον το Τείχος του Βερολίνου δεν είχε καμία χρησιμότητα
Στις 8 Νοεμβρίου, υπό το βάρος των κοσμοϊστορικών εξελίξεων, σύσσωμη η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας, που απαρτιζόταν από σκληροπυρηνικά μέλη του κομμουνιστικού κόμματος, παραιτήθηκε.
Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 9 Νοεμβρίου, μέσα σε ένα κλίμα που θύμιζε κάτι ανάμεσα σε γενικευμένο συναγερμό, χάος και γιορτή ο Γκίντερν Σαμπόφσκι μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ανατολικής Γερμανίας, έδωσε μια συνέντευξη Τύπου προκειμένου να μιλήσει για τις επόμενες κινήσεις του καθεστώτος.
Ανάμεσα στα χαρτιά που είχε μπροστά του, υπήρχε και ένα που αναφερόταν σε ένα νομοσχέδιο το οποίο καθόριζε τους κανόνες μετεγκατάστασης προσφύγων αλλά και τη δυνατότητα των Ανατολικογερμανών να πραγματοποιούν σύντομα ιδιωτικά ταξίδια. Το νομοσχέδιο αυτό δεν είχε εγκριθεί από κάπου, ήταν ακόμα υπό συζήτηση, μια ιδέα για το πως θα μπορούσε να περιοριστεί η φυγή στη Δύση.
Μέσα στον πανικό εκείνων των ωρών, ωστόσο, ο Σαμπόφσκι αφού το βρήκε μπροστά του... το διάβασε στους δημοσιογράφους οι οποίοι μετά το αρχικό σοκ τον ρώτησαν πότε θα τεθεί σε εφαρμογή η συγκεκριμένη ρύθμιση.
Ο Σαμπόφσκι εμφανώς αμήχανος, ανακατεύει λίγο τα χαρτιά του, προφανώς και δεν ξέρει τι να πει και απλά ανακοινώνει πως «Αυτή η ρύθμιση τίθεται σε εφαρμογή… απ’ όσο ξέρω… αμέσως τίθεται σε εφαρμογή, χωρίς καθυστέρηση»!
Η είδηση μεταδίδεται σαν αστραπή. Οι Ανατολικοβερολινέζοι μέσα σε κλίμα πανηγυρικό πηγαίνουν στα σημεία ελέγχου για να περάσουν στο δυτικό κομμάτι. Οι σοκαρισμένοι συνοριοφύλακες τους λένε να φύγουν και να επιστρέψουν το πρωί.
Λίγες ώρες αργότερα, ωστόσο, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται στα σημεία ελέγχου και πιέζουν αφόρητα. Οι επιλογές είναι δύο: Ή θα αντιμετωπιστούν με βία ή θα ανοίξουν τα σημεία ελέγχου.
Ευτυχώς, η απόφαση ήταν να ανοιχθούν τα σημεία ελέγχου. Το πρώτο που άνοιξε ήταν στις 11 τη νύχτα το φυλάκιο Μπόρνχόλμερ Στράσε. Σύντομα άνοιξαν και τα υπόλοιπα. Η ιστορία άλλαζε. Το Τείχος του Βερολίνου πριν πέσει... άνοιξε, κατά λάθος.
Τις επόμενες ημέρες, άνθρωποι και από τις δυο πλευρές άρχισαν με κάθε μέσο που είχαν και με γιορτινή διάθεση να το γκρεμίζουν. Ένα χρόνο μετά η Γερμανία επανενώθηκε.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
