Ο Ιάννης Ξενάκης δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Υπήρξε ένας από τους πλέον σημαντικούς Έλληνες μουσικοσυνθέτες αλλά και αρχιτέκτονες. Έκανε σπουδαία καριέρα στο εξωτερικό και ιδιαίτερα στη Γαλλία. Άφησε το δικό του ανεξίτηλο σημάδι αφού κατάφερε να συνδυάσει με τρόπο απόλυτο τη μουσική και τα μαθηματικά!
Είναι γνωστό, άλλωστε, πως σαν βάση για τις μουσικές του συνθέσεις χρησιμοποίησε τουλάχιστον 15 μαθηματικές θεωρίες!
Αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό, ωστόσο, είναι πως το πρόσωπο του Ιάννη Ξενάκη είχε παραμορφωθεί και είχε χάσει το μάτι του στη διάρκεια των Δεκεμβριανών του 1944. Την εποχή που η Ελλάδα βυθιζόταν κάθε ημέρα και περισσότερο στη δίνη του εμφυλίου πολέμου.
Το άγνωστο «Πολυτεχνείο» του 1944
Μια από τις ημέρες που έγιναν οι σφοδρότερες και αγριότερες μάχες των Δεκεμβριανών του 1944 ήταν η 5η Δεκέμβρη του 1944. Εκείνη τη μέρα σημειώθηκαν οι πρώτες αεροπορικές εξορμήσεις της RAF πάνω από την Αθήνα. Έπειτα από διήμερη μάχη, ο ΕΛΑΣ απέτυχε να καταλάβει τις φυλακές Συγγρού. Εκείνη την ημέρα οι βρετανικές δυνάμεις είχαν τους δύο πρώτους νεκρούς τους.
Ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, Γιώργης Σιάντος, ενημέρωσε, με τηλεγράφημά του, τη Μόσχα πως «δεχόμαστε την απροκάλυπτη παρέμβαση των αγγλικών δυνάμεων παντού. Συνεχίζουμε τον αγώνα».
Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Ουίνστον Τσόρτσιλ με τηλεγράφημά του στον στρατηγό Ρόναλντ Σκόμπι που ήταν ο επικεφαλής των βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα, τον εξουσιοδότησε εν λευκώ για την ανάληψη κάθε δράσης που αυτός κρίνει αναγκαία. Το τηλεγράφημα είναι σκληρό και σαφές: «Χωρίς αιματοχυσία, αν είναι δυνατόν, αλλά και με αιματοχυσία, αν αυτό είναι αναπόφευκτο. Μη διστάσετε να ενεργήσετε ως εάν ευρίσκεσθε σε κατακτηθείσα πόλη στην οποία εξεδηλώθη τοπική ανταρσία».
Την ίδια ώρα το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με ανακοίνωσή του καταδίκασε τη βρετανική παρέμβαση στα ελληνικά πράγματα. Κυριολεκτικά και μεταφορικά η Αθήνα φλεγόταν εκείνες τις ημέρες.
Το μεσημέρι της 5ης Δεκεμβρίου, ένα τμήμα του ΕΛΑΣ Σπουδαστών, του μετέπειτα Λόχου «Λόρδος Μπάιρον», με επικεφαλής τον Γρηγόρη Φαράκο, κατέλαβε το Πολυτεχνείο θέλοντας να επιτεθεί στη Γενική Ασφάλεια που βρισκόταν ακριβώς απέναντι, επί της οδού Πατησίων. Ως απάντηση Άγγλοι αλεξιπτωτιστές εισέβαλαν στο προαύλιο του Πολυτεχνείου ανοίγοντας πυρ. Μπήκαν στο κτίριο της Πρυτανείας, σκότωσαν και τραυμάτισαν όσους νεαρούς ΕΛΑΣίτες βρήκαν μπροστά τους. Ένα από τα βρετανικά τανκς που είχαν περικυκλώσει το κτίριο έπεσε πάνω στη σιδερένια πύλη του Πολυτεχνείου και την γκρέμισε.
«Οι τραυματίες έμειναν στο έλεος των Εγγλέζων, πεσμένοι πάνω στο δάπεδο του διαδρόμου, πνιγμένοι στα αίματά μας, να βογκάμε και μερικοί να ξεψυχάνε. Τα πόδια μου και τα δυο τα αισθανόμουνα σαν λιωμένα. (…). Άρχισα να σέρνομαι στον διάδρομο. Σύρθηκα περίπου 30 μέτρα. Βγήκα από την πόρτα στο πλατύσκαλο και γαντζώνοντας τα χέρια μου στα σκαλιά, κατάφερα να κατέβω τη μικρή μαρμάρινη σκάλα που έβγαζε στην αυλή του Πολυτεχνείου. (…) Όπως ήμουνα ξαπλωμένος ανάσκελα και ανίκανος πια να κάνω οτιδήποτε, παρακολούθησα λεπτό με λεπτό τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν μέσα στον χώρο του Πολυτεχνείου» έγραψε αργότερα ο αγωνιστής Φοίβος Τσέκερης, φοιτητής της Αρχιτεκτονικής και διμοιρίτης του Λόχου «Μπάιρον».
Τραυματίας θα βγει από τη μάχη του Πολυτεχνείου και ο ΕΠΟΝίτης σκηνοθέτης Αλέξης Δαμιανός, ο οποίος στα γεγονότα εκείνα θα συλληφθεί από τους Βρετανούς. Ο Δαμιανός μαζί με τον σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο (που τότε ήταν, μόλις, 17 ετών) είχαν νωρίτερα σταθεί μπροστά στο βρετανικό τανκ, δίνοντας την ευκαιρία σε σπουδαστές του Λόχου «Μπάιρον» να διαφύγουν.
Στη μάχη του Πολυτεχνείου πολέμησε έχοντας διαμπερές τραύμα στο αριστερό του χέρι και έφυγε έχοντας τρεις σφαίρες σφηνωμένες στο σώμα του, «υπολείμματα», όπως είχε διηγηθεί ο ίδιος, «από τις 50 σφαίρες πολυβόλου» που είχαν κάνει κόσκινο τον φίλο και συμφοιτητή του Ισίδωρο.
Μετά τη μάχη του Πολυτεχνείου ο Λόχος υποχωρεί με απώλειες προς την πλατεία Εξαρχείων. Την επόμενη ημέρα επιτυγχάνεται ανακατάληψη του Πολυτεχνείου από το Λόχο, που ανασυντάσσει τις δυνάμεις του και με νέες σκληρές εφόδους ανατινάζει το κτίριο της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών.
Ο σοβαρός τραυματισμός του Ιάννη Ξενάκη
Ανάμεσα στους μαχητές του Λόχου «Μπάιρον» βρισκόταν ο Κώστας Αξελός αλλά και ο Ιάννης Ξενάκης ο οποίος τότε ήταν φοιτητής του Πολυτεχνείου και μέλος της ΕΠΟΝ. Μετά την εισβολή του βρετανικού άρματος μάχης στο Πολυτεχνείο, πολλοί από τους μαχητές διασκορπίστηκαν στα στενά των Εξαρχείων και συνέχιζαν από εκεί, τις επόμενες ημέρες, να δίνουν τις ένοπλες μάχες τους απέναντι στους Βρετανού στρατιώτες.
Ο Ιάννης Ξενάκης και οι σύντροφοί του είχαν ταμπουρωθεί στην πολυκατοικία που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Μαυρομιχάλη και Ναυαρίνου. Όταν οι Βρετανοί στρατιώτες αντιλήφθηκαν εκεί την παρουσία τους αποφάσισαν να επιτεθούν.
Χτύπησαν το κτίριο με οβίδες που εκτόξευσε ένα άρμα μάχης. Ο Ξενάκης δεν πρόλαβε να προστατευτεί με αποτέλεσμα να τραυματιστεί πολύ σοβαρά από τα θραύσματα. Σώθηκε από θαύμα αλλά έχασε την αριστερή πλευρά του προσώπου του και το μάτι του.
«Ήμουν με άλλα τρία άτομα στο εσωτερικό της πολυκατοικίας. Ακούσαμε τους όλμους να πέφτουν. Κάποια έκρηξη πρέπει να μας βρήκε. Ένα αγόρι κι ένα κορίτσι σκοτώθηκαν επί τόπου. Τα μυαλά του κοριτσιού είχαν πεταχτεί στον τοίχο. Έχασα τις αισθήσεις μου. Σε λίγο με μετέφεραν με μίαν άσπρη σημαία σε μια άλλη πολυκατοικία, όπου υπήρχαν κάτι πρώτες βοήθειες. Τους άκουσα να λένε: ''Θα ζήσει μόνο λίγες ώρες, τουλάχιστον ας πεθάνει ήσυχος''. Και μου έκαναν ενέσεις για να μην πονάω.
» Ούτε τίποτε το αντισηπτικό, ούτε πρώτες βοήθειες. Όμως, δεν πέθανα. Όταν συνήλθα, η Μάχη, μια φίλη, κι αυτή στρατευμένη φοιτήτρια, μου κρατούσε το χέρι. Ούτε ξέρω πώς με ανακάλυψε. Επιτέλους, ήμουν πραγματικά ευτυχισμένος, γιατί πίστευα πως θα πέθαινα» είχε περιγράψει ο ίδιος ο Ξενάκης και συμπλήρωσε:
«Το ίδιο βράδυ οι δικοί μας υποχώρησαν. Την επομένη, οι Άγγλοι, οι συνεργάτες και η Εθνοφρουρά έφτασαν. Μας εγκατέλειψαν στα χέρια του εχθρού. Άρχισα να βρίζω και να ουρλιάζω. Μου φαινόταν όμως, πως ούρλιαζα γιατί το στόμα μου …αχ… μια καταστροφή.
» Ο ουρανίσκος ήταν τρύπιος. Εδώ κι εκεί κομμάτια δόντια, σάρκες, τρύπες. Η οδοντοστοιχία μου, κομμάτια. Το αριστερό μάτι είχε χτυπηθεί. Το ίδιο μου το αίμα με έπνιγε. Έκανα εμετό, ούτε θυμάμαι… Μας άφησαν εκεί μερικές ώρες κι ύστερα ξαναγύρισαν και με πήγαν σ’ ένα νοσοκομείο».
Ο Μανώλης Κορνήλιος, συναγωνιστής του Ι. Ξενάκη, είχε περιγράψει, μιλώντας στον «Ριζοσπάστη», τις δραματικές στιγμές της μάχης όπου τραυματίστηκε ο Ξενάκης.
«Μια μεγάλη μάχη του Δεκέμβρη, ήταν εκείνη του λόχου φοιτητών "Λόρδος Μπάιρον", στην οδό Διδότου. Η εντολή ήταν: "Το Μεταξουργείο απειλείται. Ο εχθρός να στρέψει την προσοχή του προς το Κολωνάκι". Καταλάβαμε το τετράγωνο Χαρ. Τρικούπη- Ναυαρίνου-Μαυρομιχάλη-Διδότου. Ορμητήριό μας η πολυκατοικία Διδότου 47.
Η αντικρινή μας γωνία ήταν παρατηρητήριο του αντιπάλου. Από το παρατηρητήριο εκείνο πρέπει να έδωσαν το στίγμα μας. Το άλλο πρωί, από την κατεύθυνση της Ακρόπολης, κατά την εκτίμησή μας, ένα βλήμα όλμου έπεσε δοκιμαστικά, με αρκετή ευστοχία, στον ακάλυπτο χώρο-αυλή πίσω από τη Διδότου 47. Ήταν εκεί μια μικρή ομάδα, πλαγιοφύλακές μας, με επικεφαλής τον Γιάννη Ξενάκη, φοιτητή τότε του Πολυτεχνείου.
» Ηταν εκείνη την ώρα εκεί και δυο νεαρά παιδιά, που είχαν τρυπώσει την αυγή στο τετράγωνο για να μας φέρουν τροφή, τρία μερόνυχτα ήμασταν νηστικοί και άυπνοι. Και τα δυο αυτά παιδιά σκοτώθηκαν από τον όλμο. Το ένα ήταν η Ελευθερία Λιονάκη, από την Κρήτη, του άλλου δεν έμαθα το όνομα. Το τρίτο θύμα ήταν ο Ξενάκης. Του είχε φύγει το μισό πρόσωπο, αριστερά. Το πώς διακομίστηκε σε νοσοκομείο, στις συνθήκες εκείνες, ήταν σίγουρα ένας άθλος. Λίγο μετά τον όλμο, κυκλωθήκαμε από τανκς. Αμυνθήκαμε έως τη νύχτα και επιχειρήσαμε "μυθιστορηματική έξοδο"».
Αν και βαριά τραυματισμένος ο Ξενάκης κατάφερε να διαφύγει και να κρυφτεί προκειμένου να γλιτώσει τη σύλληψη. Το 1947, αφού έχει καταδικαστεί ερήμην σε θάνατο για λιποταξία, κατάφερε με πλαστό διαβατήριο να διαφύγει αρχικά στην Ιταλία και από εκεί στη Γαλλία όπου «έχτισε» την τεράστια καριέρα του.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
