Το ιστορικό κέντρο της Αθήνα, αποτελεί ένα μωσαϊκό κάλους, ιστορίας -αρχαίας και νεότερης- και «ζωντανών» αναμνήσεων. Έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν στον Πύργο των Αέρηδων, το αρχαιότερο ρολόι του κόσμου, στην οδό Τριπόδων, τον παλαιότερο δρόμο της Ευρώπης ή στην Πύλη του Μενστρεσέ και τη «μαύρη» ιστορία που κρύβει. Στο ίδιο τρίγωνο, λίγα μέτρα πιο πέρα υπάρχει ένα ακόμη ιστορικό κτίριο, που έχει τη διή του ιστορία. Πρόκειται για το Αρχοντικό των Μπενιζέλων. Το παλιότερο σπίτι της Αθήνας!
Η ιστορία του συγκεκριμένου σπιτιού, στη σημερινή τουλάχιστον μορφή του, αρχίζει από το πρώτο μισό του 18ου αιώνα, σχεδόν 300 χρόνια πριν. Το οίκημα που βρίσκεται στην οδό Ανδριανού, και πλέον λειτουργεί ως μουσείο, είναι το τελευταίο σωζόμενο κονάκι στην Αθήνα και ένα από τα λίγα παραδείγματα ανάλογων αρχοντικών που σώζονται στη νότια Ελλάδα.
Το παλιότερο σπίτι της Αθήνας
Αποτελεί ένα τυπικό κονάκι και κατατάσσεται στην ομάδα των αρχοντικών αστικών κατοικιών που κυριαρχούν στις οθωμανικές πόλεις από τα μέσα ήδη του 17ου αιώνα και μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, τόσο στα Βαλκάνια όσο και στη Μικρά Ασία.
Το αρχοντικό του 18ου αιώνα στήθηκε πάνω σε δύο παλαιότερες, λιθόκτιστες οικοδομές. Οι τελευταίες ενσωματώθηκαν στο ισόγειό του και συνδέονται, κατά την παράδοση, με το σπίτι της Οσίας Φιλοθέης (1545;-1589), η οποία ήταν γόνος της αρχοντικής αθηναϊκής οικογένειας των Μπενιζέλων.
Αυτές, όπως μαρτυρούν τα ίχνη τους στους τοίχους του ισογείου –δοκοθήκες, ερμάρια, τζάκι–, ήταν σχετικά χαμηλές κεραμοσκεπείς κατοικίες, με ημιυπόγειο κατώι και τζάκι στον όροφο. Κατά τη διαμόρφωση του αρχοντικού του 18ου αιώνα, το ύψος τους ταπεινώθηκε μέχρι τη στάθμη του πατώματος του ορόφου, και αποτέλεσαν το κατώι της νέας αρχοντικής κατοικίας.
Η Οσία Φιλοθέη
Η Ρεγούλα Μπενιζέλου ήταν μοναχοκόρη του Άγγελου Μπενιζέλου και της Σηρίγης Παλαιολογίνας. Σε πολύ νεαρή ηλικία παντρεύτηκε τον κατά πολύ μεγαλύτερό της προύχοντα Ανδρέα Χειλά. Μετά από τρία χρόνια συζυγικού βίου, η Ρεγούλα Μπανιζέλου εχήρευσε και "διέτριβε του λοιπού εις το πατρικόν της οσπήτιον προς ένα και μόνον σκοπόν αφορώσα αγαθοεργίες". Σε σύντομο χρονικό διάστημα, το 1551, έγινε μοναχή με το μοναχικό όνομα Φιλοθέη.
Το χριστιανικό και ανθρωπιστικό έργο της μοναχής Φιλοθέης προκάλεσε την οργή των Τούρκων, οι οποίοι κατά τη νύκτα της 2ας Οκτωβρίου 1588 την συνέλαβαν στο Μετόχι του Αγίου Ανδρέα στα Πατήσια επί της σημερινής οδού Λευκωσίας, όπου οι μοναχές τελούσαν ολονυκτία στη μνήμη του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, πολιούχου των Αθηνών, τη βασάνισαν και από τα πολλά τραύματά της πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου 1589. Το σκήνωμά της βρίσκεται σήμερα στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών.
Ποια ήταν η οικογένεια των Μπενιζέλων
Κατά την Οθωμανική περίοδο η Αττική αποτελούσε μια διοικητική περιφέρεια (καζά) με πρωτεύουσα την Αθήνα, περιφέρεια που ήδη από το 1470 υπαγόταν στο σαντζάκι του Ευρίπου. Διοικητής του καζά ήταν ο σούμπασης, που από τον 17ο αιώνα (μεταξύ των ετών 1621-1635) έφερε τον τίτλο του βοεβόδα. Την εκπροσώπηση, ωστόσο, του χριστιανικού πληθυσμού και τη διαχείριση μεγάλου μέρους των ιδιωτικών και δημόσιων υποθέσεών του είχαν αναλάβει οι ντόπιοι δημογέροντες (προεστοί).
Οι άρχοντες της πόλης μνημονεύονται σε πηγές του 16ου αιώνα, χωρίς ωστόσο να κατονομάζονται. Από πηγές των αιώνων που ακολουθούν γνωρίζουμε ότι από τις παλαιότερες, πλουσιότερες και ισχυρότερες αρχοντικές οικογένειες είναι η οικογένεια Μπενιζέλου, γόνος της οποίας ήταν και η οσία Φιλοθέη. Στα χρόνια της μετοικεσίας των Αθηναίων στην Πελοπόννησο (1688-1691), όταν οι Βενετοί χώρισαν τους Αθηναίους εποίκους σε τέσσερις τάξεις, με βάση την προγενέστερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση στη γενέτειρά τους, οι Μπενιζέλοι κατατάχθηκαν στην πρώτη τάξη, σύμφωνα με έγγραφα των ετών 1690-1691.
Γόνοι της οικογένειας διακρίθηκαν σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ως δημογέροντες (προεστοί), νοτάριοι, αλλά και ως άνθρωποι των γραμμάτων, διδάσκαλοι κ.ά. Σημαντικός υπήρξε ο ρόλος μελών της οικογένειας και κατά την Επανάσταση του 1821.
Ένα σπίτι Μουσείο
Πλέον έχει διαμορφωθεί σε επισκέψιμο μνημείο, σε ένα μουσείο του εαυτού του, προκειμένου να αποδοθεί στο κοινό. Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά στην ιστοσελίδα του μνημείου: «Ο νέος ιδιότυπος μουσειακός χώρος που δημιουργήθηκε στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Αθήνας καλεί τον κάτοικο της πόλης αλλά και τον περαστικό ταξιδιώτη να τον επισκεφτεί, αλλά πρωτίστως να δράσει στο χώρο και να βιώσει την ατμόσφαιρα του σπιτιού της οθωμανικής περιόδου, του πιο παλιού σπιτιού που σώζεται στην Αθήνα. Σειρά μουσειακών παρεμβάσεων: εποπτικό υλικό, βιντεοπροβολές, ηχητικές εφαρμογές και ψηφιακά διαδραστικά εκθέματα παρέχουν πληροφορίες γι’ αυτό αλλά και για την ιστορική πραγματικότητα που το δημιούργησε, καθιστώντας το νοηματικά προσβάσιμο από όλους».
Με πληροφορίες από το archontiko-mpenizelon.gr
Ακολουθήστε το Reader στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις και τα νέα από την Ελλάδα και τον κόσμο.
