Έχετε διαβάσει στο παρελθόν, στο Reader, για τον Μεντρεσέ, την πύλη που βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας και κρύβει τη δική της πικρή ιστορία. Από εκείνο το σημείο περίπου, αρχίζει και η οδός Τριπόδων, ο παλιότερος δρόμος της πόλης που παραμένει σχεδόν ίδιος από την αρχαιότητα. Όλη αυτή η περιοχή, εκεί στη Ρωμαϊκή αγορά, ονομάζεται «Αέρηδες» και στη συνέχεια θα δούμε πώς και γιατί πήρε αυτό το όνομα αλλά και τον λόγο που η Αθήνα έχει ακόμη μία παγκόσμια πρωτιά.
Στα ανατολικά της Ρωμαϊκής Αγοράς βρίσκεται ο περίφημος Πύργος των Ανέμων. Όποιος έχει περάσει από το σημείο είναι απίθανο να μην τον έχει προσέξει. Πρόκειται για ένα οκταγωνικό μαρμάρινο κτίριο, χωρίς κίονες, χτισμένο σε τρείς βαθμίδες από πεντελικό μάρμαρο, με κωνική στέγη, ενώ διαθέτει δύο κορινθιακά πρόπυλα στη βορειοανατολική και βορειοδυτική πλευρά του. Στις ισάριθμες μετόπες του φέρονται ανάγλυφοι οι οκτώ κύριοι άνεμοι με τις ονομασίες τους. Από εκεί, λοιπόν, προέκυψε και η ονομασία «Αέρηδες».
Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου, και είναι: ο Βορρέας (βόρειος), ο Καικίας (βορειοανατολικός), ο Απηλιώτης (ανατολικός), ο Εύρος (νοτιοανατολικός), ο Νότος (νότιος), ο Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), ο Ζέφυρος (δυτικός), και ο Σκίρων (βορειοδυτικός).








Η επίσημη ονομασία του Πύργου των Ανέμων είναι το Ωρολόγιον του Ανδρονίκου Κυρρήστου. Κατασκευάστηκε τον 1ο αιώνα π.Χ. - γύρω στο 47 π.Χ. - από τον Ανδρόνικο από την Κύρρο, έναν αστρονόμο και μηχανικό από τη Μακεδονία, που ειδικευόταν στην κατασκευή ηλιακών και υδραυλικών ρολογιών
Το κτίριο είχε διπλή χρήση, καθώς αφενός αποτελούσε ένα ηλιακό ρολόι, αφετέρου ήταν ανεμοδείκτης καθώς στην κορυφή του υπήρχε ένας χάλκινος ανεμοδείκτης με τη μορφή Τρίτωνα, που έδειχνε τη διεύθυνση του ανέμου.
- Διαβάστε ακόμη: Τι ήταν και τι απέγινε ο Φραγκικός Πύργος στην Ακρόπολη
Ήταν, άλλωστε πολύ, σημαντικό για τους εμπόρους να γνωρίζουν την ώρα και τους ανέμους για να μπορούν να υπολογίσουν πότε περίπου θα έφθαναν τα προϊόντα τους στον προορισμό τους.

Πώς λειτουργούσε το ρολόι
Οι σιδερένιες ράβδοι στις γωνίες του ρίχνουν τη σκιά τους σε γραμμές που είναι χαραγμένες αριστερά και δεξιά στην κάθε πλευρά και έτσι λειτουργούσε σαν ηλιακό ρολόι. Το πρόβλημα ήταν, όταν δεν υπήρχε ήλιος.
Για τον υπολογισμό της ώρας τις ανήλιες μέρες και τις νύχτες, υπήρχε στο εσωτερικό ένα υδραυλικό ρολόι, που λειτουργούσε μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος εισροής και εκροής του νερού, ενώ το κυλινδρικό πρόσκτισμα στα νότια αποτελούσε τη δεξαμενή τροφοδοσίας νερού. Στο εσωτερικό του μνημείου είναι ευδιάκριτες πάνω στο μαρμάρινο δάπεδο οι αυλακώσεις των σωλήνων του ωρολογιακού μηχανισμού. O τρόπος λειτουργίας του υδραυλικού ρολογιού δεν έχει διευκρινιστεί, έτσι ο μηχανισμός του αποκαθίσταται με βάση περιγραφές λειτουργίας άλλων υδραυλικών ρολογιών της αρχαιότητας.
Θρυλείται πως ο μηχανισμός αυτός καταστράφηκε κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, όταν και μετατράπηκε - όπως θα δείτε στη συνέχεια - σε εκκλησία.
Ουσιαστικά ο Πύργος των Ανέμων αποτέλεσε έναν πρωτοποριακό μετεωρολογικό σταθμό, που συνδύαζε αρχιτεκτονική και υψηλή τεχνολογία.





Από εκκλησία μέχρι τεκές και η Αιόλου
Στα σύγχρονα χρόνια, η χρήση του κτίσματος άλλαξε πολλές φορές. τα πρώτα χριστιανικά χρόνια της πόλης, χρησιμοποιήθηκε ως εκκλησία αλλά και ως βαπττιστήριο, ενώ στο περιβάλλοντα χώρο του είχε δημιουργηθεί και νεκροταφείο.
Αργότερα, όταν η Αθήνα πέρασε στα χέρια των Οθομανών, μετατράπηκε από τους Τούρκους σε τόπο προσευχής, σε τεκέ δηλαδή, των Δερβίσηδων, του Τάγματος των Μεβλεβήδων και ονομαζόταν τεκές του Μπραΐμη. Άλλωστε και ο Μεντρεσές απέναντι ακριβώς ήταν διδασκαλείο. Εκείνη την περίοδο υπολογίζεται πως έγιναν οι παρεμβάσεις και ο Πύργος απέκτησε παράθυρα.
- Διαβάστε ακόμη: Από πού πήραν το όνομά τους η Λ. Αλεξάνδρας και η Ρηγίλλης - Ποιοι ήταν οι Λενορμάν, Φωκίων Νέγρης, Δεριγνύ
Το γεγονός πως ήταν ιερός χώρος των Τούρκων, φαίνεται πως έσωσε τον Πύργο από τα... χέρια του Έλγιν, καθώς παρότι ήθελε να τον τεμαχίσει και να τον μεταφέρει στη Βρετανία.
Μετά από την Απελευθέρωση, υπήρχε η πεποίθηση πως ήταν ένας αρχαίος ναός αφιερωμένος στον Αίολο. Αυτό ανέφεραν άλλωστε Μεσαιωνικές γραφές περιηγητών. Γι αυτό όμως ονόμασαν και την κοντινή οδό Αιόλου.

Τα επόμενα χρόνια
Για την ανάδειξη του Πύργου η Aρχαιολογική Eταιρεία την περίοδο 1838-41 διενήργησε ανασκαφή περιμετρικά φθάνοντας στο επίπεδο του αρχαίου εδάφους, ενώ παράλληλα με τα έργα αναστήλωσης έσκαψε μέρος της οδού Aιόλου για να διακρίνεται ο Πύργος καθ’ όλο το μήκος της.
Kατά την ανασκαφή βρέθηκαν πολλοί χριστιανικοί τάφοι. Στα νότια του Πύργου αποκαλύφθηκε δεξαμενή νερού και κτιστός αγωγός. Αμέσως NA του Πύργου φάνηκε μέρος τοίχου του λεγομένου «Aγορανομείου». Tα κινητά ευρήματα της ανασκαφής (μερικές επιγραφές, θραύσματα αναγλύφων, κιονοκράνων κά.) μεταφέρθηκαν στην Συλλογή της Aδριανείου Στοάς.
Tο 1845 η Eταιρεία αποφάσισε να θέσει σε λειτουργία το ηλιακό ωρολόγιο. Ανέθεσε στον υποπλοίαρχο του Βασιλικού Ναυτικού Λεωνίδα Παλάσκα (ο ίδιος τοποθέτησε και τους μεταλλικούς γνώμονες που υπάρχουν ακόμα) την μελέτη του μηχανισμού του ωρολογίου, βάσει της οποίας ο Γερμανός μηχανικός Bάϊσενμπαχ κατασκεύασε και τοποθέτησε μεταλλικούς γνώμονες στο μνημείο.
O Πύργος των Aνέμων χρησιμοποιήθηκε από το 1843 ως προσωρινό Mουσείο κυρίως για τα ευρήματα της Aρχαιολογικής Eταιρείας. Eκεί συγκεντρώθηκαν με την φροντίδα του Kυριακού Πιττάκη αρχαία, κυρίως επιγραφές, διάσπαρτα σε διάφορα σημεία της πόλεως. Kατάλογος της Συλλογής υπάρχει στο Aρχείο του Π. Eυστρατιάδη, το οποίο βρίσκεται στο Aρχείο της Aρχαιολογικής Eταιρείας. H συλλογή του Πύργου μεταφέρθηκε το 1874 στο νεόκτιστο τότε Eθνικό Aρχαιολογικό Mουσείο. Kατά την ανασκαφή της Pωμαϊκής Aγοράς την περίοδο 1890-91, επί Γραμματείας Στεφάνου Kουμανούδη, η Eταιρεία καθάρισε τον χώρο μεταξύ του ανατολικού προπύλου της Pωμαϊκής Aγοράς και του Πύργου. Kατά την ανασκαφή γύρω από τον Πύργο αποκαλύφθηκαν προς A του Πύργου τοίχοι του λεγομένου «Aγορανομείου» (μέσα του 1ου αι. μ.X.), του οποίου η πρόσοψη ήταν ορατή από παλαιά.
Οι αναστηλωτικές εργασίες στη Ρωμαϊκή Αγορά άρχισαν το 1915 με πιο πρόσφατες αυτές της Εφορείας Ακροπόλεως το 1975-76 στον πύργο των Ανέμων και στην Πύλη της Αρχηγέτιδος.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.