Ένα μεγάλο κεφάλαιο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η πολιορκία του Λένινγκραντ, γνωστή ως «900 ημέρες» κράτησε ακριβώς 872 ημέρες: Από τις 8 Σεπτεμβρίου του 1941, όταν οι Ναζί απέκλεισαν για πρώτη φορά την πόλη, έως τις 27 Ιανουαρίου του 1944 όταν οι στρατιές τους απωθήθηκαν από τον Κόκκινο Στρατό.
Διαβάστε επίσης: Σαν σήμερα, 30 Αυγούστου 1918: Ο Λένιν γλιτώνει από δολοφονική απόπειρα - Χιλιάδες Ρώσοι αντιφρονούντες χάνουν τη ζωή τους
Στη διάρκεια της αντίστασης των πολιτών του Λένινγκραντ, 16.647 κάτοικοι σκοτώθηκαν, 38.702 τραυματίστηκαν και 641.803 πέθαναν από την πείνα. Οι Ναζί σφυροκόπησαν ανελέητα την άλλοτε λαμπερή Αγία Πετρούπολη, ρίχνοντας 107.000 βόμβες και 159.000 βαριά βλήματα!
Μια λαμπερή πόλη βυθίζεται στο σκοτάδι
Σήμερα, περπατώντας στους δρόμους της Αγίας Πετρούπολης ο επισκέπτης κατακλύζεται από χρώματα. Αυτή η πόλη των νησιών - Βενετία του Βορρά την αποκαλούν - λάμπει σε όλες τις αποχρώσεις. Τα μάτια του επισκέπτη απολαμβάνουν τα κτίρια που αστράφτουν σαν πολύχρωμα κοσμήματα, τους χρυσούς τρούλους την πλούσια κεχριμπαρένια λιθοδομή. Είναι σχεδόν αδύνατον, σήμερα να φανταστεί κάποιος τη ζωή γκρίζα και σκοτεινή σ’ αυτή την πολιτεία.
Εδώ ο Πούσκιν έγραψε τα σπουδαιότερα ποιήματα του, ο Ντοστογιέφσκι τους «Αδελφούς Καραμάζωφ» και ο Αντρέι Βορόνιχιν έχτισε τον καθεδρικό ναό της εικόνας της Παναγίας του Καζάν. Η Αγία Πετρούπολη εκφράζει τον πλούτο της ρωσικής καλλιτεχνικής ζωής. Μην ξεχνάμε ότι εδώ γεννήθηκε η Επανάσταση των Μπολσεβίκων που άλλαξε την πορεία του κόσμου και το όνομα της πόλης σε Λένινγκραντ.
Η επίσκεψη στο Μουσείο του Αποκλεισμού είναι μία συγκλονιστική εμπειρία. Το κυριότερο έκθεμα του, η αναπαράσταση ενός συνηθισμένου διαμερίσματος του Λένινγκραντ κατά τη διάρκεια της πολιορκίας σε αφήνει ενεό: Τα παράθυρα είναι σφραγισμένα με σανίδες και οι τοίχοι μαυρισμένοι από την καπνιά. Τα έπιπλα λιγοστά· τα περισσότερα έχουν ήδη χρησιμεύσει σαν καύσιμα στη μικροσκοπική σόμπα. Ο απόλυτος αγώνας επιβίωσης σε λίγα τετραγωνικά μέτρα.
Τα τραμ σταμάτησαν να λειτουργούν, ηλεκτρικό δεν υπήρχε, τα τρόφιμα λιγόστευαν μέρα με την ημέρα, οι άνθρωποι κλείνονταν στον εαυτό τους και μέσα από τρεις αφόρητα βαρύς ρωσικούς χειμώνες προσπάθησαν να κρατηθούν στη ζωή.
Τίποτα από όσα έγιναν δεν ήταν τυχαία. Ο αντικειμενικός σκοπός των γερμανικών στρατιών που πολιορκούσαν το Λένινγκραντ ήταν να κάνουν τους κατοίκους της πόλης να πεθάνουν από την πείνα!
Η ζωντανή, πολιτισμένη πόλη που αριθμούσε περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια κατοίκους είχε βρεθεί αντιμέτωπη με μία πολύ καλά σχεδιασμένη επίθεση. Διακυβευόταν το δικαίωμα της να υπάρχει!
Η Λίντια Λιφάνοβα, που επέζησε της πολιορκίας δεν έχει πετάξει ούτε μία μπουκιά φαγητό εδώ και 60 χρόνια: «Για μένα το ψωμί είναι ανεκτίμητο», λέει και δακρύζει.
Σαν ένα κακό όνειρο
Ο Βλαντιμίρ Μορόζοφ θυμόταν πόσο πονούσε όταν ανέβαινε τις σκάλες αποστεωμένος: «Ήταν σαν ένα κακό όνειρο που δεν μπορείς να κουνηθείς παρά τις επανειλημμένες απεγνωσμένες προσπάθειες σου».
Στον αγώνα τους κόντρα στην πείνα οι άνθρωποι αντιμετώπισαν καταστάσεις που σήμερα τις θεωρούμε αδιανόητες. Ο λιμός διέλυσε οικογένειες, διέλυσε την ίδια τη υφή της ζωής.
Η αφήγηση ενός από τους επιζήσαντες είναι ανατριχιαστική: «Είδα τον πατέρα μου και τη μητέρα μου να πεθαίνουν. Ήξερα πολύ καλά ότι πέθαναν από ασιτία, ήθελα όμως το ψωμί τους περισσότερο από ό,τι ήθελα να μείνουν ζωντανοί και το ήξερα αυτό. Θυμάμαι από την πολιορκία την παράλογη αίσθηση ότι ήθελες να πεθάνουν οι γονείς σου επειδή ήθελες το ψωμί τους».
Κάποιοι από τους κατοίκους της πόλης υπέκυψαν στην πίεση και κατέρρευσαν· κάποιοι άλλοι πάλεψαν για να κρατήσουν τις ανθρώπινες αξίες τους.
Το Λένινγκραντ σώθηκε τον πρώτο χειμώνα χάρη στο εξωπραγματικό εγχείρημα που σχεδίασε και εκτέλεσε ο Κόκκινος Στρατός: Κατασκεύασε τον επονομαζόμενο «Δρόμο της Ζωής» πάνω στην παγωμένη λίμνη Λάντογκα δημιουργώντας οδό εφοδιασμού σε τρόφιμα και πολεμοφόδια. Οι χειμώνες που ακολούθησαν δεν ήταν το ίδιο αισιόδοξοι…
Η 7η Συμφωνία του Σοστακόβιτς
Το μεγαλύτερο σύμβολο της πολιορκίας ήταν μία ασυνήθιστη συναυλία που δόθηκε στις 9 Αυγούστου του 1942. Η πολιορκημένη πόλη ανέβασε μία εκτέλεση της 7ης Συμφωνίας του Σοστακόβιτς. Η συμβολική σημασία της συναυλίας ήταν τεράστια. Ο συνθέτης Ντμίτρι Σοστακόβιτς είχε μείνει στο Λένινγκραντ και είχε αρχίσει να δουλεύει την 7η συμφωνία του στον πρώτο μήνα του αποκλεισμού. Αργότερα ο Στάλιν επέμεινε να τον απομακρύνουν. Ο Σοστακόβιτς αφιέρωσε την τελειωμένη πια 7η Συμφωνία στη γενέτειρα του.
Σκληρή η πολιορκία του Λένινγκραντ, δεν είχε μόνο ηρωικές και ανιδιοτελείς πράξεις. Ο κόσμος παρασυρόταν σε ακρότητες και κάτω από τέτοιες συνθήκες απόγνωσης δεν συμπεριφέρθηκαν όλοι οι πολίτες με τον τρόπο που θα άρμοζε σε έναν «ήρωα της Επανάστασης». Το πραγματικό θάρρος δεν βρίσκετε τελικά στον αστόχαστο ηρωισμό, αλλά στην υπέρβαση του φόβου και της απελπισίας!
Κάποιες σημαντικές ημερομηνίες
- 22 Ιουνίου 1941: Η Γερμανία εισβάλει στη Σοβιετική Ένωση.
- 14 Ιουλίου: τα Πάντσερ του Ράινχαρντ δημιουργούν ένα προγεφύρωμα στην όχθη του ποταμού Λουγκά, ανοίγοντας τις πύλες του Λένινγκραντ.
- 8 Σεπτεμβρίου: Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν το Σλίσελμπουργκ, αποκλείοντας το Λένινγκραντ και αρχίζοντας την πολιορκία. Οι αποθήκες τροφίμων καταστρέφονται από εμπρηστικές βόμβες.
- 22 Σεπτεμβρίου: Ο Χίτλερ δηλώνει: «Οποιαδήποτε πρόταση παράδοσης από το Λένινγκραντ πρέπει να απορριφθεί, καθώς το πρόβλημα της στέγασης και της σίτισης των πολιτών δεν μπορεί και δεν πρέπει να ληφθεί από εμάς. Σε αυτό τον αγώνα επιβίωσης δεν μας ενδιαφέρει να κρατήσουμε έστω και ένα ποσοστό της πολύ ζωντανό»!
- 8 Νοεμβρίου: Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν το Τίχβιν, αποκόπτοντας την τελευταία σιδηροδρομική οδό από την οποία έφταναν προμήθειες στην πόλη μέσω της λίμνης Λάτογκα. Ο Χίτλερ αναγγέλλει θριαμβευτικά: «Το Λένινγκραντ είναι καταδικασμένο να πεθάνει από την πείνα»!
- 10 Δεκεμβρίου: Ο Κόκκινος Στρατός ανακαταλαμβάνει το Τίχβιν
- 1η Ιανουαρίου 1942: Το Λένινγκραντ έχει αποθέματα τροφίμων μόνο για 2 ημέρες
- 25 Ιανουαρίου: Κλείνει ο τελευταίος σταθμός ηλεκτροδότησης, αφήνοντας την πόλη χωρίς τρεχούμενο νερό, θέρμανση και ηλεκτρικό.
- 31 Ιανουαρίου: Στο ληξιαρχείο καταγράφονται 96.694 θάνατοι αυτό το μήνα. Πολλοί θάνατοι δεν αναφέρονται.
- 28 Φεβρουαρίου: 190.276 θάνατοι αναφέρονται για τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο. Ο ανεπίσημος αριθμός υπερβαίνει τους 20.000 την ημέρα.
- 9 Αυγούστου: Νότες αισιοδοξίας: Εκτέλεση της 7ης Συμφωνίας του Σοστακόβιτς στην αίθουσα της φιλαρμονικής.
- 18 Ιανουαρίου 1943: Η στρατιωτική επιχείρηση «Σπίθα» σπάει τον γερμανικό αποκλεισμό.
- 6 Φεβρουαρίου: Το πρώτο τρένο με προμήθειες φτάνει στο Λένινγκραντ μετά σχεδόν δυο χρόνια!
- 15 Ιανουαρίου 1944: Σοβιετική επίθεση εναντίον των γερμανικών θέσεων πολιορκίας.
- 27 Ιανουαρίου: Η επίθεση του Γκόβοροφ εξασφαλίζει την ολοκληρωτική απελευθέρωση του Λένινγκραντ δίνοντας τέλος στην πολιορκία των 872 ημερών.
Αυτά, κι όποιος παρομοιάζει με πόλεμο οικονομικές περιόδους κρίσης, ή πανδημίες, ας ξεφυλλίσει τα βιβλία της Ιστορίας. Ίσως κάτι καταλάβει για το τι σημαίνει «πόλεμος».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
