Λίγο μετά τις δέκα το βράδυ, στις 15 Αυγούστου του 1977, το ραδιοτηλεσκόπιο "Big Ear" (το Μεγάλο Αυτί) του πανεπιστημίου του Οχάιο στις Ηνωμένες Πολιτείες ανιχνεύει ένα πολύ παράξενο σήμα. Για την ακρίβεια, λαμβάνει ένα ισχυρό ραδιοσήμα στενής ζώνης, του οποίου η πηγή προσδιορίζεται έξω από τη Γη και το Ηλιακό μας σύστημα. Πιο συγκεκριμένα, προερχόταν από το βορειοδυτικό τμήμα του σφαιρωτού σμήνους Μεσιέ 55, στον αστερισμό του Τοξότη.
Το σήμα, που περιείχε την αλφαριθμητική ακολουθία 6EQUJ5, διήρκησε για 72 δευτερόλεπτα και δεν ανιχνεύθηκε ποτέ ξανά. Ο Τζέρι Έμαν, ο αστρονόμος που το ανακάλυψε, έμεινε έκπληκτος. Ελέγχοντας τις μετρήσεις σχετικά με την ένταση και τα χαρακτηριστικά του σήματος, τα οποία υποδήλωναν εξωγήινη προέλευση, κύκλωσε τα παρακάτω ψηφία στο χαρτί με κόκκινο στιλό και ακριβώς δίπλα τους έγραψε "Ουάου!". Εξού κι η ονομασία του.
Οι αστρονόμοι προσπάθησαν πολλές φορές κι επί δεκαετίες να εντοπίσουν και πάλι το συγκεκριμένο σήμα, σε μια ενδελεχή έρευνα, δίχως όμως να τα καταφέρουν. Το επόμενο διάστημα, το θέμα μονοπώλησε τον τύπο κι όπως είναι φυσικό γέννησε πολλές απορίες.
Πως προκύπτει η εξωγήινη προέλευση του σήματος
Το "Big Ear" χρησιμοποιούσε την φυσική περιστροφή της Γης για την εξερεύνηση διαφορετικών σημείων του ουρανού. Η κλίση του ήταν μόνιμη και δεν μπορούσε να περιστραφεί. Με βάση, λοιπόν, την περιστροφή της Γης και του μεγέθους του "Big Ear", το τηλεσκόπιο είχε τη δυνατότητα να ανιχνεύσει μόνο για 72 δευτερόλεπτα ένα συγκεκριμένο σημείο.
Οι αστρονόμοι γνώριζαν εκ των προτέρων πως ένα σήμα εξωγήινης προέλευσης θα διαρκούσε μάξιμουμ έως 72 δευτερόλεπτα. Είχαν επίσης υπόψη πως τα πρώτα 36 δευτερόλεπτα θα είχαν σταδιακή αύξηση, ενώ τα υπόλοιπα 36 θα παρουσίαζαν σταδιακή μείωση. Κοινώς, η μέγιστη του ένταση θα ήταν ορατή ακριβώς στη μέση του.
Ένα ραδιοσήμα με τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν θα μπορούσε να προέρχεται από κάποιο σημείο της Γης. Το Ουάου! παρουσίαζε όλα τα στοιχεία που αναμένονταν για ένα σήμα εξωγήινης προέλευσης.
Ύστερα, έχει αξία να αναφέρουμε πως η συχνότητα του σήματος ελέγχθηκε από δύο διαφορετικές επιστημονικές ομάδες, οι οποίες έδωσαν δύο διαφορετικές τιμές, πολύ κοντινές όμως μεταξύ τους (1420,356 MHz και 1420,4456MHz αντίστοιχα). Το σημαντικό που προκύπτει απ' τις τιμές αυτές είναι πως αμφότερες βρίσκονται πολύ κοντά σε αυτή της φασματικής γραμμής του υδρογόνου (1420,4057 MHz). Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Το υδρογόνο θεωρείται πως είναι το πιο κοινό στοιχείο στο σύμπαν. Επομένως, οι αστρονόμοι θεωρούν πιθανό το ενδεχόμενο οι εξωγήινοι να χρησιμοποιούσαν τη συγκεκριμένη συχνότητα, στην προσπάθεια τους να εκπέμψουν ένα ισχυρό σήμα.
«Με δεδομένο πως το υδρογόνο είναι το πιο άφθονο στοιχείο στο σύμπαν, υπάρχει λογική στο να υποθέσουμε ότι ένας ευφυής πολιτισμός στον γαλαξία μας, που θα ήθελε να κάνει αισθητή την παρουσία του, μπορεί να εκπέμπει ένα ισχυρό σήμα στενής ζώνης στη συχνότητα της ουδέτερης γραμμής υδρογόνου», σημείωνε ο Έμαν.
Πόσο μακριά από εμάς βρίσκεται η πηγή του σήματος;
17,610 έτη φωτός χωρίζουν τον Μεσιέ 55 από την Γη. Εντάξει, δεν είμαστε και δίπλα! Στο συγκεκριμένο βορειοδυτικό σημείο του σφαιρωτού σμήνους, πάντως, δεν υπάρχουν άστρα ή πλανήτες.
Η αλήθεια είναι πως το να καθοριστεί ακριβώς η τοποθεσία της προέλευσης του σήματος δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση για τους αστρονόμους. Το "Big Ear" διέθετε δύο δέκτες εντοπισμού των σημάτων, με την ιδιαιτερότητα πως ο κάθε ένας ανίχνευε -την ίδια στιγμή- μια ελαφρώς διαφορετική τοποθεσία. Με απλά λόγια, υπήρχε μια μικρή απόκλιση, με το σήμα στην προκειμένη περίπτωση να ανιχνεύεται στον έναν δέκτη - αλλά όχι στον άλλο!
Κι όχι μόνο αυτό: η επεξεργασία του σήματος δεν καθιστούσε εφικτό το να γνωρίζουμε ποιος ακριβώς δείκτης ανίχνευσε το σήμα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να προκύψουν δύο πιθανές αστρονομικές συντεταγμένες, οι οποίες οδήγησαν τους επιστήμονες στον αστερισμό του Τοξότη.
Υποθέσεις, υποθέσεις, υποθέσεις
Από τη στιγμή που δεν ξέρουμε ποιος έστειλε το σήμα, είναι λογικό ο ανθρώπινος νους να αρχίζει να... υποθέτει! Σε μεταγενέστερη μελέτη ερευνητές πρότειναν πως η κεφαλή ενός κομήτη, θα ήταν υπό προϋποθέσεις σε θέση, να παράγει παρόμοιες εκπομπές με εκείνες του Ουάου!, παραπέμποντας μάλιστα σε ένα ζεύγος κομητών που βρισκόταν εκείνη τη χρονική περίοδο στην περιοχή του ουρανού.
Άλλοι, πάλι, δεν απέκλεισαν την ανθρωπογενή προέλευση του σήματος μέσω του... στρατού και παρά το γεγονός πως απαγορεύεται -για μη αστρονομικούς σκοπούς- η εκπομπή σήματος στα 1420 MHz. Όλες, πάντως, οι υποθέσεις ακροβατούν μεταξύ τεχνητού και φυσικού.
Μια ακόμη έχει να κάνει με το φαινόμενο της ατμοσφαιρικής τύρβης, η οποία μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα των τηλεσκοπίων. Τι κάνει η τύρβη; Μεταβάλλει την λαμπρότητα και το χρώμα των αστέρων (όχι αυτές καθ' αυτές προφανώς, αλλά τον δείκτη διάθλασης τους και το πως τις βλέπουμε). Για παράδειγμα, όταν έχει δυνατό αέρα κι ο αστέρας βρίσκεται χαμηλά στον ορίζοντα, είναι πιθανότερο να παρατηρηθεί το παραπάνω φαινόμενο*, το οποίο σαφώς δεν βοηθά τις αστρονομικές παρατηρήσεις. Ένα διαχρονικό πρόβλημα των ερευνητών το οποίο μπορεί να λυθεί μόνο με την εγκατάσταση τηλεσκοπίων έξω από την ατμόσφαιρα της Γης. Δηλαδή στο διάστημα.
Σημείωση: Ακριβώς επειδή η ατμόσφαιρα, ο αέρας, το ζεστό κλίμα κτλ. προκαλούν μεταβολές στο είδωλο, τα αστεροσκοπεία εγκαθίστανται σε υψηλά σημεία όπως κορυφές βουνών, με πιο ψυχρά κλίματα. Αυτό εξασφαλίζει την πιο στρωτή ροή του αέρα και την μικρότερη διαδρομή που θα έχει να διανύσει το φως του αστέρα μέσα στην ατμόσφαιρα.
Η σχέση της ατμοσφαιρικής τύρβης με το Ουάου! είναι πως θα μπορούσε να εξηγήσει το γεγονός, πως το σήμα δεν ανιχνεύθηκε ξανά, αφού συμβάλλει ουσιαστικά στην εξασθένηση ενός συνεχούς σήματος.
Τους αφήσαμε στο «διαβάστηκε»;
Ωραία όλα αυτά, εμείς το πήραμε το μήνυμα (ακούστε το στο παρακάτω βίντεο). Απαντήσαμε όμως; Ναι! Ο άνθρωπος απάντησε. Άργησε λίγο - 35 χρόνια μετά την λήψη του σήματος - αλλά το έκανε!
Έντεκα χρόνια πριν, και πιο συγκεκριμένα κατά την 35η επέτειο του σήματος το 2012, το Αρεσίμπο εξέπεμψε σήμα προς απάντηση στην τοποθεσία από την οποία προερχόταν το εξωγήινο σήμα.
Μάλιστα τους στείλαμε... κατεβατό, αφού στο ραδιοσήμα μας συμπεριλήφθηκαν 10 χιλιάδες μηνύματα χρηστών του Twitter σε κωδικοποιημένη μορφή. Ήταν ο χαιρετισμός του είδους μας προς τον άγνωστο αποστολέα και ποιος ξέρει; Ίσως κι εκείνος, αν το έλαβε και αποκρυπτογράφησε το περιεχόμενο του, να αναφώνησε Ουάου!
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.