Το τρίτο κύμα του εκδημοκρατισμού που έβαλε τέλος σε πολλά απολυταρχικά καθεστώτα, σε όλον τον κόσμο, επηρέασε και την Ελλάδα, που στα μέσα της δεκαετίας του ΄70 άφησε πίσω της τη Xούντα των συνταγματαρχών και βάδισε σε δημοκρατικά μονοπάτια. Η αρχή όμως αυτού του κύματος που εκτός από την Ελλάδα εξαπλώθηκε και στην Ισπανία και τη Λατινική Αμερική, έγινε στην Πορτογαλία.
Εκεί, πριν από 49 χρόνια, το 1974 ο στρατός ανέτρεψε τον... στρατό, αλλάζοντας για πάντα τη μοίρα τόσο της ίδιας της χώρας όσο και άλλων κρατών που αποτελούσαν πορτογαλικές αποικίες.
Το φασιστικό «Νέο Κράτος»
Από τον Μάιο του 1926 στη χώρα της Ιβηρικής χερσονήσου δρούσε φασιστική δικτατορία έπειτα από στρατιωτικό πραξικόπημα, με επικεφαλής τον Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ. Μετεξέλιξη του πραξικοπήματος ήταν το «Estado Novo» (Νέο Κράτος) που διατηρήθηκε στην εξουσία για 48 χρόνια, μέχρι και το 1974.
Το νέο κράτος, βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό από συντηρητικές και αυταρχικές ιδεολογίες και αναπτύχθηκε από τον Αντόνιο ντι Ολιβέιρα Σαλαζάρ, που έμεινε στην εξουσία ως και το 1968 όταν και παραιτήθηκε λόγω ασθενείας. Στη θέση του βρέθηκε ο Μαρσέλο Καετάνο που συνέχισε στα βήματα του προκατόχου του.
Μία από τις ιδεολογίες της πορτογαλικής χούντας, ήταν και ο λουσοτροπικαλισμός μέσω της οποίας προσπαθούσε να παρουσιάσει μια διαφορετική εικόνα για τις αποικίες της χώρας στην Αφρική και την Ασία.
Τα πράγματα για το καθεστώς άρχισαν να αλλάζουν το 1974. Πλέον οι φωνές για το τέλος της αποικιοκρατικής παρουσίας της Πορτογαλίας στην Αφρική, είχαν αυξηθεί. Μεγάλο μέρος του λαού της χώρας είχε οδηγηθεί σε εξαθλίωση, ενώ την ίδια στιγμή υπήρχε μεγάλη δυσαρέσκεια και μέσα στους κόλπους των ενόπλων δυνάμεων.
Το κίνημα των ενόπλων δυνάμεων κατά της χούντας
Κάπως έτσι, δημιουργήθηκε το κίνημα των ενόπλων δυνάμεων (Movimento das Forcas Armadas) που είχε υπό τη σκέπη του πολλούς κατώτερους και μεσαίους αξιωματικούς αλλά την ίδια στιγμή και αρκετά υψηλόβαθμα στελέχη των πορτογαλικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Μετά από τις ανοικτές διαφωνίες ανώτατων στρατιωτικών με την πολιτική ηγεσία, τον Φεβρουάριο του 1974, όλα ήταν έτοιμα για ένα αντικίνημα από τους διαφωνούντες στρατιωτικούς.
Η ημερομηνία κλειδί ήταν η 25η Απριλίου.
Τα ξημερώματα δίνεται σύνθημα μέσω από το ραδιόφωνο - με το τραγούδι «Γκράντολα, μελαψή πόλη» («Grandola, Vila Morena»)- και τα μέλη του κινήματος αρχίζουν και καταλαμβάνουν στρατηγικά σημεία σε όλη τη χώρα.
Με γαρύφαλλα στις κάννες
Παρά τις οδηγίες προς τον κόσμο να παραμείνει στα σπίτια του, ο λαός ξεχύνεται στους δρόμους και καλεί ουσιαστικά τους στρατιώτες του καθεστώτος να ακολουθήσουν τους επαναστάτες.
Μάλιστα έβαζαν στις κάννες των όπλων τους γαρύφαλλα. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε η «επανάσταση των γαρυφάλλων» και γεννιόταν το τρίτο κύμα του εκδημοκρατισμού, που αναφέραμε νωρίτερα.
Κατέρρευσε σε μόλις έξι ώρες
Το καθεστώς άντεξε μόλις για έξι ώρες πριν καταρρεύσει, ενώ η επανάσταση είχε μόλις τέσσερις νεκρούς. Δεν χαρακτηρίστηκε ποτέ λαϊκή -παρότι στην ουσία ήταν- καθώς δεν υπήρξαν εκδηλώσεις του λαού πριν το πραξικόπημα, ωστόσο αποτέλεσε το εφαλτήριο για τεράστιες αλλαγές.
Αρχικά απελευθερώθηκαν οι πολιτικοί κρατούμενοι από τις φυλακές. Οι εργάτες κατέλαβαν τα εργοστάσια και οι ακτήμονες εκτάσεις γαιοκτημόνων και δημιουργούν αυτοδιοικούμενους συνεταιρισμούς.
Παράλληλα όμως άνοιξε η μεγάλη συζήτηση για την ανεξαρτησία των αποικιών της στην Αφρική.
Τρεις ημέρες αργότερα, στις 28 Απριλίου, επιστρέφει στην Πορτογαλία από το Παρίσι ο ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Μάριο Σοάρες και στις 30/4 ο ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος, Αλβάρο Κουνιάλ που έγινε δεκτός στη χώρα από εκατοντάδες λαού. Οι δυο τους θα είναι οι κεντρικοί ομιλητές στην κεντρική εκδήλωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς, που μετατρέπεται σε ογκωδέστατο συλλαλητήριο λαού και στρατού για το γιορτασμό της Επανάστασης.
Ο συντηρητικός στρατηγός Αντόνιο Ριμπέιρο ντε Σπίνολα θα αναλάβει επικεφαλής μιας επταμελής επιτροπής που καλείται να οδηγήσει τη χώρα στη δημοκρατία. Αξιωματικοί διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων έδωσαν «μάχη» ωστόσο επικράτησε η λογική της μετριοπάθειας.
Ένα χρόνο μετά, στις 25 Απριλίου 1975 διοργανώθηκαν οι πρώτες ελεύθερες εκλογές στη χώρα, για την ψήφιση του νέου συντάγματος. Και το 1976 σε νέες εκλογές προέκυψε η πρώτη συνταγματική κυβέρνηση.
Το τέλος των αποικιών
Όπως αναφέραμε, η «επανάσταση των γαρυφάλλων» δεν άλλαξε μόνο τη μοίρα της Πορτογαλίας. Αμέσως μετά από την πτώση της χούντας οι αποικίες της χώρας άρχισαν να ανεξαρτητοποιούνται.
Η αρχή έγινε με τη Γουϊνέα - Μπισάου που αναγνωρίστηκε ως επίσημο κράτος στις 10/9/1974. Το καλοκαίρι του 1975 ήταν η σειρά της Μοζαμβίκης, του Σάο Τομέ ε Πρίνσιπε και του Πράσινου Ακρωτηρίου ενώ στις 11/11/1975 ανεξαρτητοποιήθηκε η Αγκόλα.
Αντίθετα το Ανατολικό Τιμόρ μετά από την αποχώρηση των Πορτογάλων, κατελήφθη από την Ινδονησία.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
