Ο Λουίς Μπουνιουέλ δεν βλέπει, δεν ακούει και δεν αναπνέει πια. Και όμως! Η ματιά του, η εμπνευσμένη σύλληψή του και η πνοή του είναι ακόμη εδώ! Και μαζί με αυτόν ο σουρεαλισμός. Και μαζί με αυτόν και τον σουρεαλισμό μένει ζωντανό το σκάνδαλο. Και μαζί με αυτόν, τον σουρεαλισμό, το σκάνδαλο, μένει ζωντανή η τέχνη και η μάχη για την ελευθερία της έκφρασης. Και μαζί με αυτόν, τον σουρεαλισμό, το σκάνδαλο, την τέχνη, τη μάχη για την ελευθερία της έκφρασης μένει ζωντανή η φαντασία και η πιο ισχυρή πίστη, αυτή του άθεου!
Μην απορείτε για τα θαυμαστικά -σαν σταυροί στο μέτωπο είναι- και για την επανάληψη και την πρόοδο που με κόπο επιτυγχάνεται. Εδώ θα κάνουμε τη δική μας αυθαίρετη παρέκβαση. Στην ουσία θα «καλέσουμε» τους «απρόσκλητους», πάντα παρόντες, καλλιτέχνες. Τόμας Μπέρνχαρντ, Νίκος Εγγονόπουλος, Παζολίνι. Ο πρώτος είναι η επανάληψη, ο δεύτερος είναι ο υπερρεαλιστής, το όνειρο μέσα στο όνειρο που δεν σβήνει, και ο τρίτος είναι η πίστη του άθεου.
Ο Ισπανός δημιουργός, το ομιλούν πορτρέτο αυτού του κείμενου, στεφανώνει τα προηγούμενα με το κυνήγι της τύχης (του), το σκάνδαλο, την αμφισημία και τη μνήμη. Όλα δικά του, όλα δικά μας στο «Η τελευταία μου πνοή» (Εκδόσεις Δώμα).
Σαν ήρωας πικαρέσκου μυθιστορήματος
Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο ότι «ο Μπουνιουέλ γράφει για τη ζωή του….». Το «γραφώ» στην περίπτωσή του σημαίνει «συνεχίζω», σημαίνει να μείνει ζωντανό το αναρχικό πνεύμα και ασταμάτητη αντίφαση που γεννά την ανατροπή και την ουσιασττική πρόκληση. Εδώ δεν έχουμε ούτε βιογραφία ούτε αυτοβιογραφία! Πώς γίνεται αυτό; Πρώτο επιχείρημα. Σχηματικό, απλό, ξεκάθαρο και γεμάτο κρυμμένα νοήματα: όνειρο, μνήμη, άμεσο υπαρξιακό αποτύπωμα. Δεύτερο επιχείρημα. Πιο απτό και σίγουρα αδιαμφισβήτητο. Ο ίδιος ο Μπουνιουέλ γράφει και εξηγεί στη σελίδα 16: Σε τούτο το ημιβιογραφικό βιβλίο -όπου πολλές φορές θα ξεστρατίσω σαν ήρωας σε πικαρέσκο μυθιστόρημα, παραδιδόμενος στην ακαταμάχητη γοητεία κάποιας αναπάντεχης ιστορίας- ίσως εξακολουθούν να υπάρχουν κάμποσες κίβδηλες αναμνήσεις, όσο κι αν προσπάθησα να μην τις αφήσω να παρεισφρήσουν.
«Η τελευταία μου πνοή» είναι η αποτύπωση μιας ακαθόριστης πορείας που πήρε σχήμα και μορφή μέσα από το όνειρο, την υπέρβαση, το ρίσκο, τη φιλία, τα πάθη, την πολιτική μάχη, τα ταξίδια, τις συνήθειες, τα σκάνδαλα, τις αδιαπραγμάτευτες, τυραννικές, αρχές και το πρόσταγμα του χρόνου.
Ο Μπουνιουέλ μπορεί να μεγάλωσε σε εύπορη αστική οικογένεια, όμως κινήθηκε σαν ήρωας πικαρέσκου μυθιστορήματος. Το σατιρικό ύφος, πνεύμα, φυσικά και υπάρχει σε αυτή την υβριδική αυτοβιογραφία. Το χιούμορ, η φαρσική διάθεση, λειτουργεί εκτονωτικά και λυτρωτικά. Και ο ρεαλισμός παίρνει το χρώμα του σουρεαλισμού και μαζί δίνουν το φως που οδηγεί τον ήρωά μας, τον Μπουνιουέλ. Σε αυτό το βιβλίο «ακούς» τη φωνή του και καθετί είναι αληθινό γιατί έχει δοκιμαστεί μέσα στο οριακό και το ονειρικό.
Επισκόπηση και ερμηνεία του 20ού αιώνα
Ο Μπουνιουέλ γεννήθηκε το 1900 και πέθανε το 1983. Η ζωή, το έργο, τα λόγια του, αυτά που έχουμε εδώ, λειτουργούν ως επισκόπηση και ερμηνεία του 20ου αιώνα. Η πορεία και αλλαγή των καλλιτεχνικών ηθών, δράσεων, η γέννηση και συμπόρευση καλλιτεχνικών ρευμάτων, η πυκνή πολιτική δράση και η ολική καταστροφή που αυτή προκάλεσε (Παγκόσμιοι Πόλεμοι), τα κύματα μετανάστευσης, το «όνειρο» των ΗΠΑ, οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι μνήμες που «έγραψαν» στο μυαλό και στο σώμα, αυτά συνθέτουν το «σώμα» και τη «συμπεριφορά» του «Η τελευταία μου πνοή».
Ο λόγος του Μπουνιουέλ κυλά όπως το νερό στο ποτάμι στη διάρκεια ενός έτους. Ορμητικός, ελεγχόμενος, νωχελικός, παραισθητικός, παγωμένος, καυτός.
Το εν λόγω βιβλίο δεν είναι μόνο η σύνδεση του δημιουργού με τις ταινίες του, μερικές απ’ αυτές εμβληματικές πια (Ανδαλουσιανός Σκύλος, Βιριδιάνα. Εξολοθρευτής Άγγελος, Ολβιδάδος, Η χρυσή εποχή). Είναι τα πρόσωπα, Μπρετόν, Λόρκα, Νταλί, Ερνστ, Αραγκόν. Είναι τα βιβλία (αυτά του ντε Σαντ για παράδειγμα), η μουσική (Βάγκνερ), οι συνήθειες (να επισκέπτεται ξανά και ξανά μια χώρα και να τρώει στα ίδια εστιατόρια), η σκανδαλιάρικη διάθεση, η ταλαιπωρία της απώλειας ακόης στο τέλος… Εδώ έχουμε ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα που διαβάζεται άνετα, απολαυστικά. Σε αυτό φυσικά είναι κρίσιμη η συμβολή του μεταφραστή, του Θάνου Σαμαρτζή, ο οποίος βρήκε τι σωστές λέξεις και εκφραστικά σχήματα για να ακολουθήσει τον χειμαρρώδη Μπουνιουέλ.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
