Σήμερα, η Μόνα Λίζα του σπουδαίου Λεονάρντο Ντα Βίντσι, βρίσκεται σε ειδικό δωμάτιο του Λούβρου, με ειδικό φωτισμό και πίσω από ειδικό άθραυστο τζάμι που «ελέγχει» ακόμα και τη θερμοκρασία. Καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι απολαμβάνουν το αριστούργημα αυτό.
Η κατασκευή του χώρου κόστισε περίπου 7 εκατομμύρια δολάρια. Όσο και αν φαίνεται περίεργο η Μόνα Λίζα έχει δεχθεί πολλές επιθέσεις από διάφορους βάνδαλους. Της έχουν πετάξει οξύ, πέτρες, καφέ, τούρτα ενώ έχουν προσπαθήσει να τη βάψουν με σπρέι! Ευτυχώς, το αλεξίσφαιρο τζάμι έχει κάνει τη δουλειά του.
Δεν ήταν πάντα έτσι, όμως. Κάποτε τα μέτρα ασφαλείας ήταν λιγότερο «Δρακόντεια». Με ένα απλό σχέδιο, ακόμα και ένας αφελής ξυλουργός θα μπορούσε να την κλέψει. Ότι δηλαδή έγινε μια ημέρα σαν σήμερα, στις 21 Αυγούστου του 1911.
Η παραγγελία που «έγραψε» ιστορία
Πριν φτάσουμε σε εκείνη την Αυγουστιάτικη ημέρα, ωστόσο, ας κάνουμε ένα μικρό «ταξίδι», πίσω στο μακρινό 1503. Τότε, δηλαδή, που ο Φρανσέσκο ντελ Τζιοκόντο, προσέγγισε τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι και του ζήτησε να φιλοτεχνήσει το πορτραίτο της 24χρονης συζύγου του, της Λίζας Γκεραρντίνι. Ο σπουδαίους Αναγεννησιακός ζωγράφος δέχθηκε και ξεκίνησε να φιλοτεχνεί το έργο.
Όπως το συνήθιζε ο εκκεντρικός ζωγράφος ξεκίνησε μεν τον πίνακα αλλά... δεν έλεγε να τον τελειώσει. Το 1507, τέσσερα χρόνια αργότερα, δηλαδή, το έργο παρέμενε ακόμα ημιτελές. Ο Ντα Βίντσι, ωστόσο, δε «καιγόταν». Το ξανάπιασε το 1516 όταν εγκαταστάθηκε στην Γαλλία, στο πλευρό του Φραγκίσκου Α'. Τελικά, το 1519, ενώ έχουν περάσει 16 ολόκληρα χρόνια από τότε που είχε δεχθεί την παραγγελία, ολοκλήρωσε το έργο του. Λίγες εβδομάδες αργότερα άφησε την τελευταία του πνοή!
Ποιο ήταν το μοντέλο; Η 24χρονη Λίζα (γεννήθηκε το 1479) ήταν μέλος της οικογένειας Γκεραρντίνι από τη Φλωρεντία και την Τοσκάνη. Ο σύζυγός της, έμπορος μεταξιού, παρήγγειλε το πορτρέτο της γυναίκας του για το καινούριο τους σπίτι και για να γιορτάσουν τη γέννηση του δεύτερου γιου τους, Αντρέα. Κατά καιρούς, βέβαια, έχουν ακουστεί διάφορες θεωρίες για το ποια είναι η γυναίκα που εμφανίζεται στον πίνακα. Όλες έχουν το ενδιαφέρον τους (μια είναι και πιο... πικάντικη αφού υποτίθεται ότι το πορτραίτο είναι της ερωμένης του Γκεραρντίνι) αλλά οι ειδικοί έχουν καταλήξει με βεβαιότητα, πλέον, πως το «μοντέλο» είναι η 24χρονη Λίζα.
Έχει ακουστεί πως το θρυλικό μειδίαμα της «Τζοκόντα» δεν είναι δικό της αλλά της μητέρας του Ντα Βίντσι, Κατερίνας. Η εκδοχή αυτή γιγαντώθηκε όταν ο Ζίγκμουντ Φρόιντ θεώρησε ότι στο χαμόγελο της ο Λεονάρντο απεικόνισε το απωθημένο στο ασυνείδητο χαμόγελο της μητέρας του. Για πολλούς το πασίγνωστο πορτρέτο ελάχιστα θύμιζε τη Λίζα Γκεραρντίνι αλλά αντίθετα η ομοιότητα της Μόνα Λίζα με τον δημιουργό της έχει παρατηρηθεί πολλές φορές κάτι που σημαίνει (με βάση πάντα τη συγκεκριμένη θεωρία) πως ο Αναγεννησιακός ζωγράφος έκανε κάτι μεταξύ πορτραίτου και αυτοπροσωπογραφίας!
Όταν χήρεψε, η Γκεραρντίνι αποσύρθηκε στο μοναστήρι όπου είχαν μονάσει και δύο από τις κόρες της. Ενταφιάστηκε εκεί όταν πέθανε, το 1542. Στο κτίριο της μονής, στο κέντρο της Φλωρεντίας, από τις ανασκαφές που ξεκίνησαν το 2011 βρέθηκαν τα λείψανα δώδεκα ανθρώπων.
Οι οκτώ πρώτοι σκελετοί είχαν διατηρηθεί σε καλή κατάσταση αλλά από τη χρονολόγησή τους με άνθρακα 14 διαπιστώθηκε ότι ήταν πολύ παλαιότεροι από την εποχή που έζησε η Μόνα Λίζα.
Οι υπόλοιποι τέσσερις βρέθηκαν σε έναν κοινό τάφο που χρησιμοποιούσαν οι μοναχές μέχρι το 1545. Όμως μόνο ένα μηριαίο οστό εξακριβώθηκε ότι ανήκε σε άνθρωπο που έζησε την ίδια περίοδο με την Γκεραρντίνι.
Ίσως, να ανήκει στη Μόνα Λίζα ίσως και όχι. Δε θα το μάθουμε ποτέ και αυτό γιατί ο θολωτός τάφος όπου είχαν ενταφιαστεί ο σύζυγος και πολλά παιδιά της «Μόνα Λίζα» έχει υποστεί τόσο μεγάλη καταστροφή λόγω της υγρασίας που από τα λείψανα δεν απέμειναν παρά μόνο μερικά δόντια, από τα οποία δε στάθηκε δυνατό να ληφθεί δείγμα DNA.
Μετά το θάνατο του Ντα Βίντσι ο πίνακας «εγκαταστάθηκε» για περίπου ένα αιώνα στο παλάτι του Φοντενεμπλό. Στη συνέχεια ο Λουδοβίκος ΙΔ’ το μετέφερε στο παλάτι των Βερσαλλιών, ενώ στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Ναπολέων Βοναπάρτης κράτησε τον πίνακα για... προσωπική χρήση.
Το πορτραίτο είναι ζωγραφισμένο σε μια σανίδα διαστάσεων 77 εκ. × 53 εκ. από ξύλο λεύκης και όχι σε κάποιον καμβά καθώς την εποχή που το δημιούργησε ο Ντα Βίντσι οι παλαιοί δάσκαλοι εμπιστευόντουσαν περισσότερο το ξύλο.
Το φοβερό είναι πως η Μόνα Λίζα θεωρείται και είναι εθνική κληρονομιά της Γαλλίας και έτσι με βάση έναν σχετικό νόμο απαγορεύεται να αγοραστεί ή να πουληθεί! Η αγάπη του κοινού για το συγκεκριμένο έργο τέχνης είναι τέτοια που οι υπεύθυνοι στο Μουσείο του Λούβρου έχουν δημιουργήσει ένα ειδικό γραμματοκιβώτιο προκειμένου οι επισκέπτες να αφήνουν εκεί επιστολές που προορίζονται για τη... Μόνα Λίζα. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι υπεύθυνοι έχουν βρει μέσα στο γραμματοκιβώτιο ραβασάκια ατόμων που εξομολογούνται τον έρωτά τους!
Το 2012 το Μουσείο ντελ Πράδο στη Μαδρίτη, ανακοίνωσε πως έχει στην κατοχή του έναν πίνακα ζωγραφικής ο οποίος είναι αντίγραφο της Μόνα Λίζας αλλά όχι μεταγενέστερο του πρωτότυπου. Ο πίνακας αυτός δημιουργήθηκε παράλληλα με τον πρωτότυπο και πιθανότατα δημιουργός του ήταν ο μαθητής του Ντα Βίντσι, Φραντσέσκο Μέλτσι!
Η πιο «χτυπητή» διαφορά ανάμεσα στους δυο πίνακες είναι πως ο μαθητής του Ντα Βίντσι έκανε στο μοντέλο φρύδια κάτι που δεν είχε κάνει ο δάσκαλός του. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το 2005 μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ ανέλυσε το διάσημο χαμόγελο της Μόνα Λίζα. Έτρεξαν μια σαρωμένη απεικόνιση του πίνακα μέσω λογισμικού αναγνώρισης συναισθημάτων, το οποίο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Μόνα Λίζα ήταν 83% χαρούμενη, 9% αηδιασμένη, 6% φοβισμένη, 2% θυμωμένη και 1% αδιάφορη.
Η κλοπή που έκανε τη Μόνα Λίζα διάσημη
Για τους Γάλλους η Μόνα Λίζα είναι σημείο αναφοράς. Με αυτό ως δεδομένο, όλοι μπορούμε να καταλάβουμε πως ένιωσαν όταν την 22α Αυγούστου του 1911 έμαθαν πως κάποιος έκλεψε τον περίφημο πίνακα μέσα από το Λούβρο!
Το σοκ ήταν μεγάλο και οι έρευνες ξεκίνησαν αμέσως. Η κλοπή αποκαλύφθηκε το πρωί της 22ας Αυγούστου από τον ζωγράφο Λουί Μπερού ο οποίος πήγαινε σχεδόν καθημερινά στο Λούβρο, ζωγράφιζε αντίγραφα του πίνακα και τα πουλούσε στους τουρίστες. Όταν πήγε, όμως, εκεί ο Μπερού διαπίστωσε πως ο πίνακας έλειπε.
Ενημέρωσε τον αρμόδιο φύλακα αλλά αρχικά εκείνος του είπε πως πιθανότατα την έχουν πάρει για συντήρηση. Μετά από μερικά τηλεφωνήματα, ωστόσο, διαπιστώθηκε πως είχε κλαπεί. Αμέσως ενημερώθηκε η Αστυνομία. Το Λούβρο «σφραγίστηκε», ενώ έκλεισαν τα σύνορα της Γαλλίας.
Η αστυνομία κατέληξε στο συμπέρασμα πως η Μόνα Λίζα είχε κλαπεί την προηγούμενη ημέρα, στις 21 Αυγούστου. Για τον δράστη ήταν μεγάλη ευκαιρία αφού το Λούβρο ήταν κλειστό εξαιτίας της αργίας της Δευτέρας.
Τις έρευνες για την κλοπή ανέβαλε ο επιθεωρητής της γαλλικής αστυνομίας Λουί Λεπέν ο οποίος λίγο αργότερα ανακάλυψε το κάδρο της Μόνα Λίζας κάτω από μια σκάλα μέσα στο Λούβρο. Ο Λεπέν έφτιαξε μια λίστα από πιθανούς υπόπτους.
Στις 7 Σεπτεμβρίου η αστυνομία ανακοίνωσε πως βρήκε και συνέλαβε τους δυο δράστες. Ο ένας ήταν ένας γαλλοπολωνός ποιητής, ο Γκιγιόμ Απολινέρ και ο δεύτερος ήταν κάποιος ανερχόμενος Ισπανός ζωγράφος ονόματι Πάμπλο Πικάσο!
Τελικά και οι δυο αφέθηκαν ελεύθεροι αφού δε βρέθηκε το παραμικρό στοιχείο σε βάρος τους! Μετά από το συγκεκριμένο φιάσκο οι έρευνες «βάλτωσαν». Οι Γάλλοι περνούσαν μπροστά από την κενή θέση της Μόνα Λίζας στο Λούβρο και έκλαιγαν.
Μέχρι που περίπου δυο χρόνια αργότερα, φάνηκε φως στο τούνελ. Στις 29 Νοεμβρίου 1913 ένας Ιταλός γκαλερίστας που είχε έδρα το Παρίσι, ο Αλφρέντο Τζέρι, έλαβε ένα γράμμα. Ο αποστολέας υπέγραφε ως Λεονάρντο Βιτσέντσο και εξηγούσε πως αυτός ήταν που είχε τη Μόνα Λίζα και σκόπευε να τη χαρίσει στο ιταλικό κράτος αρκεί να έπαιρνε και αυτός κάτι για τον... κόπο του.
Ο Αλφρέντο Τζέρι, έκλεισε ένα ραντεβού με τον Βιτσέντσο περισσότερο από περιέργεια. Πήγε στο ξενοδοχείο που έμενε ο άγνωστος άντρας στη Φλωρεντία με τον Τζιοβάνι Πότζι, διευθυντή της πινακοθήκης της πόλης «Ουφίτσι», ο οποίος θα εκτιμούσε αν αυτή είναι η πραγματική Μόνα Λίζα και όχι κάποιο από τα εκατοντάδες αντίγραφα που κυκλοφορούν.
Οι δυο ειδικοί πήγαν στο δωμάτιο που έμενε ο Λεονάρντο Βιτσέντσο και αυτός άνοιξε ένα μπαούλο, έφτασε σε έναν κρυφό πάτο και από μέσα έβγαλε τη Μόνα Λίζα! Λίγα λεπτά αργότερα οι αστυνομικοί «μπούκαραν» στο δωμάτιο του Βιτσέντσο και τον συνέλαβαν. Το μόνο που έμενε να διαπιστωθεί ήταν αν αυτή ήταν η πραγματική Μόνα Λίζα.
Ο έλεγχος που έγινε αποκάλυψε πως ο πίνακας του Λεονάρντο Ντα Βίντσι είχε επιτελούς βρεθεί! Στη διάρκεια της ανάκρισης διαπιστώθηκε πως το πραγματικό όνομα του δράστη ήταν Βιτσέντζο Περούτζια και στο παρελθόν είχε δουλέψει σαν ξυλουργός στο Λούβρο. Εξήγησε πως θέλησε να επιστρέψει τον πίνακα στην Ιταλία επειδή θεωρούσε πως οι Γάλλοι... τον είχαν κλέψει!
Είπε πως μπήκε στο Λούβρο ως συντηρητής, όταν ήρθε η ώρα να κλείσει το μουσείο αυτός κρύφτηκε σε μια ντουλάπα, όταν όλοι έφυγαν, αυτός βγήκε, αφαίρεσε τη Μόνα Λίζα, την έβγαλε προσεκτικά από το κάδρο της, την έκρυψε κάτω από τη φόρμα του και την επόμενη ημέρα που το μουσείο άνοιξε αυτός βγήκε σαν κύριος και έφυγε. Στη συνέχεια πήγε στο κρησφύγετο του που απείχε λιγότερο από ένα χιλιόμετρο από το διάσημο μουσείο και κάποια στιγμή τη μετέφερε στην Ιταλία!
Το δικαστήριο επέβαλε στον Βιτσέντζο Περούτζια πηγή λίγων μηνών καθώς κατάλαβαν πως ναι μεν έκανε την κλοπή αλλά τα κίνητρά του ήταν εντελώς αθώα και ο ίδιος λίγο... αφελής!
Η Μόνα Λίζα επέστρεψε στο Λούβρο τον Ιανουάριο του 1914. Την παραμονή της πρωτοχρονιάς πάνω από 60.000 άνθρωποι την αποχαιρέτισαν στον σιδηροδρομικό σταθμό του Μιλάνου. Η κλοπή και η επιστροφή της Μόνα Λίζα στο Λούβρο, στην πραγματικότητα εκτόξευσε τη φήμη της αφού επί τρία ολόκληρα χρόνια βρισκόταν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και μετά το τέλος αυτής της περιπέτειας άνθρωποι απ' όλο τον κόσμο ήθελαν να τη δουν από κοντά.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.