Τυπικά αλλά και ουσιαστικά, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο ρατσισμός ήταν για ένα πολύ μεγάλο διάστημα η επίσημη ιδεολογία του κράτους. Ιδιαίτερα στο Νότο ο λεγόμενος «θεσμικός ρατσισμός» ήταν κάτι σαν... Ευαγγέλιο.
Τα πράγματα ήταν πολύ πιο «ανοιχτά» πριν από τον αμερικανικό εμφύλιο, ενώ μετά από αυτόν έγινε πιο «κρυφός», για να φτάσει με αυτή τη μορφή μέχρι και τις ημέρες μας που, πλέον, υπάρχει ένα ισχυρό νομικό οπλοστάσιο που (θεωρητικά θα έπρεπε να) προστατεύει κοινότητες όπως αυτή των αφροαμερικανών από ρατσιστικές συμπεριφορές.
Το ρατσιστικό μίσος εναντίον των μαύρων χρονολογείται από την εποχή του δουλεμπορίου, όταν ακόμα οι Αμερικανοί αποτελούσαν Βρετανική αποικία. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως αν κάποιος έριχνε μία ματιά στο επίσημο λεξικό της αγγλικής γλώσσας, το «Oxford English Dictionary» (στις εκδόσεις 1598-1608), θα έβρισκε πως μαύρος σημαίνει: «Ο ακάθαρτος και ο μολυσμένος, ο ποτισμένος με βρωμιά. Ο κακοήθης, αυτός που έχει σκοτεινούς και δολοφονικούς σκοπούς. Αχρείος, άδικος, ειδεχθής, φοβερά αμαρτωλός. Ολέθριος, καταστροφικός, καταχθόνιος»!
Είναι η εποχή που οι λευκοί Αμερικανοί θεωρούσαν ότι οι μαύροι αποτελούσαν νόμιμο περιουσιακό τους στοιχείο που το είχαν αποκτήσει καταβάλλοντας το σχετικό αντίτιμο στους δουλεμπόρους.
Το «Καλοκαίρι της Ελευθερίας» στον «φλεγόμενο» Μισισιπή
Το 1963 η SNCC, μία φοιτητική οργάνωση μη βίας που προωθούσε με τη δράση της αιτήματα για τα πολιτικά δικαιώματα, οργάνωσε την περιβόητη εκστρατεία «Ψήφος της Ελευθερίας». Στην πραγματικότητα ήταν μία προσπάθεια της αφροαμερικανικής κοινότητας του Μισισιπή να δείξει πως έχουν και τα μέλη της το δικαίωμα να ψηφίζουν χωρίς να εμποδίζονται ή να ζουν σε καθεστώς τρομοκρατίας.
Εκείνη την εποχή για να έχει κάποιος μαύρος το δικαίωμα στην ψήφο έπρεπε (στο πλαίσιο αυτού που νωρίτερα ονομάσαμε «θεσμικό ''κρυφό'' ρατσισμό») να συμπληρώσει μία φόρμα που περιείχε 21 ερωτήσεις που πρακτικά του ζητούσαν να ερμηνεύσει – αναλύσει κάποιο από τα 285 άρθρα του συντάγματος των ΗΠΑ!
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό με τα ποσοστά αναλφαβητισμού που υπήρχαν τότε στην κοινότητα των μαύρων αυτό ήταν... ουτοπικό. Επιπλέον, αν υπήρχε κάποιος που κατάφερνε (πράγμα σπάνιο) να απαντήσει στις 21 ερωτήσεις τότε αναλάμβανε δράση η Κου Κλουξ Κλαν, η τότε πανίσχυρη ραστιστική οργάνωση που δρούσε υπό την κρατική ανοχή στον αμερικανικό Νότο.
Έτσι, λοιπόν, η SNCC έστησε εικονικά εκλογικά κέντρα όπου οι μαύροι ψηφοφόροι θα μπορούσαν να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους με μία απλή αίτηση. Στόχος της καμπάνιας αυτής ήταν να εκλέξει η κοινότητα τους υποψήφιους της που θα έμπαιναν στην εκλογική μάχη της επόμενης χρονιάς. Παρά την τρομοκρατία, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έσπευσαν να συμμετάσχουν στη συγκεκριμένη διαδικασία.
Όταν ολοκληρώθηκε αυτή η διαδικασία, ακτιβιστές νεολαίοι από κάθε γωνιά της χώρας αλλά κυρίως από τον «αντιρατσιστικό» Βορά και τη Δύση, ξεκίνησαν να οργανώνουν αυτό που ονόμασαν «Καλοκαίρι της Ελευθερίας» που είχε διπλό στόχο.
Αφενός να καταφέρει να εγγράψει όσους περισσότερους μαύρους μπορούσε στους εκλογικούς καταλόγους του Μισισιπή (αν και αποτελούσαν το 45% του πληθυσμού, ήταν εγγεγραμμένοι στους καταλόγους λιγότερο από 5%) και αφετέρου με τα χρήματα που θα συγκεντρώνονταν να χτίσουν σχολεία που δε θα απέκλειαν τους μαύρους μαθητές και θα τους έδιναν τη μόρφωση που απαιτείται για να ορθώσουν το ανάστημα τους απέναντι στον ρατσισμό.
Το συγκλονιστικό στοιχείο είναι πως το «Καλοκαίρι της Ελευθερίας» το οργάνωσαν περίπου 1.000 νεαροί ακτιβιστές (ως εθελοντές συμμετείχαν χιλιάδες ακόμα). Το 90% των ανθρώπων αυτών ήταν νέοι που είχαν λάβει πανεπιστημιακού επιπέδου μόρφωση, γόνοι πλούσιων οικογενειών από το Σικάγο, τη Νέα Υόρκη, το Ντιτρόιτ, το Κλίβελαντ αλλά και το Μπέρκλεϊ, το Λος Άντζελες, το Πόρτλαντ και το Σιάτλ!
Στο μυαλό του μέσου λευκού, ρατσιστή του Νότου που κατά κανόνα ήταν χαμηλής μόρφωσης και με οικονομικές δυσκολίες, η «απόβαση» αυτή στον Μισισιπή θύμιζε κάτι από τον αμερικανικό εμφύλιο και ένιωθε πως απειλείται ο μικρόκοσμός του.
Κάπως έτσι οι βίαιες πρακτικές της Κου Κλουξ Κλαν βρήκαν εύφορο έδαφος και ευήκοα ώτα. Οι πυροβολισμοί στα αυτοκίνητα των μελών του κινήματος «Καλοκαίρι της Ελευθερίας», οι μολότοφ στα σπίτια που έμεναν, οι ξυλοδαρμοί από «γνωστούς – αγνώστους» και οι φλεγόμενοι σταυροί της ΚΚΚ που λειτουργούσαν σαν προειδοποιητικό μήνυμα, ήταν, από ένα σημείο και μετά, καθημερινό φαινόμενο.
Το αποτρόπαιο ρατσιστικό έγκλημα που συντάραξε τις ΗΠΑ
Το κλίμα στον Μισισιπή ήταν πολεμικό. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία στη διάρκεια, του «Καλοκαιριού της Ελευθερίας» η πολιτειακή αστυνομία (που ήταν πλήρως διαβρωμένη από την ΚΚΚ) συνέλαβε περίπου χίλια άτομα χωρίς κανένα λόγο. Επιπλέον, ξυλοκοπήθηκαν άγρια τουλάχιστον 80 άτομα που συμμετείχαν στο κίνημα, κάηκαν 37 εκκλησίες της αφροαμερικανικής κοινότητας και 30 σπίτια ή επιχειρήσεις που άνηκαν σε μαύρους.
Τίποτα, ωστόσο, δεν μπορεί να συγκριθεί με το αποτρόπαιο ρατσιστικό έγκλημα που έγινε μία ημέρα σαν σήμερα, στις 21 Ιουνίου 1964.
Δύο νεαροί ακτιβιστές από τη Νέα Υόρκη, ο 25χρονος Μάικλ Σβέρνερ και ο 21χρονος Άντριου Γκούντμαν έφτασαν τη νύχτα της 20ης Ιουνίου στον Μισισιπή.
Το πρωί της επόμενης ημέρας συναντήθηκαν με τον 21χρονο, μαύρο ακτιβιστή και μέλος του Κογκρέσου για τη Φυλετική Ισότητα (CORE) Τζέιμς Τσένι, και όλοι μαζί ξεκίνησαν για την πόλη Φιλαδέλφεια, στην επαρχία Νεσόμπα του Μισισιπή όπου θα ερευνούσαν την πυρπόληση μίας εκκλησίας.
Στα όρια της πόλης, ωστόσο, μέλη της ΚΚΚ μαζί με τον βοηθό Σερίφη της Νεσόμπα, τους σταμάτησαν δήθεν για έναν νομότυπο έλεγχο και αφού τους τραμπούκισαν για αρκετή ώρα, τους οδήγησαν στο τοπικό αστυνομικό τμήμα για μία ανύπαρκτη παραβίαση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.
Οι τρεις νεαροί ακτιβιστές παρέμειναν υπό κράτηση μέχρι και το βράδυ της 21ης Ιουνίου χωρίς να έχουν την παραμικρή επαφή με τον έξω κόσμο. Ακόμα και όταν οι αστυνομικοί τους είπαν πως μπορούν να φύγουν, δεν τους επέτρεψαν να κάνουν κάποιο τηλεφώνημα.
Κανείς δεν μπορεί να ξέρει αν οι τρεις νεαροί ακτιβιστές είχαν «μυριστεί» τη φονική παγίδα που είχαν στήσει σε βάρος τους αστυνομικοί και μέλη της ΚΚΚ.
Σε κάθε περίπτωση, μπήκαν στο αυτοκίνητό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι της επιστροφής. Μετά από λίγο, ωστόσο, στον αυτοκινητόδρομο 19, έπεσαν πάνω σε μπλόκο. Δύο αυτοκίνητα γεμάτα μέλη της ΚΚΚ τους είχαν κλείσει το δρόμο. Τους κατέβασαν από το όχημά τους, και τους μετέφεραν στο όχημα του Σέσιλ Ρέι Πράις, του βοηθού Σερίφη που ήταν και μέλος της ρατσιστικής οργάνωσης.
Με το αυτοκίνητο του Πράις (που να είναι σίγουρο ότι δε θα τους εμποδίσει κανείς) μετέφεραν τους τρεις νεαρούς ακτιβιστές σε έναν απομακρυσμένο αγροτικό δρόμο. Εκεί, με συνοπτικές διαδικασίες, εκτέλεσαν τους Σβέρνερ και Γκούντμαν. Ο κάθε ακτιβιστής δέχθηκε από μία σφαίρα στην καρδιά.
Για τον μαύρο Τζέιμς Τσένι, ωστόσο, η «περιποίηση» ήταν... ιδιαίτερη. Αφού τον ξυλοκόπησαν άγρια, τον έβαζαν να τρέχει προκειμένου να ξεφύγει από τον κλοιό που του είχαν στήσει. Ο ζαλισμένος Τσένι δεν είχε καμία ελπίδα. Κάθε φορά που τον έπιαναν ακολουθούσε και ένας ακόμα ξυλοδαρμός. Στο τέλος τον εκτέλεσαν και εκείνον αλλά με τρεις σφαίρες.
Στη συνέχεια τα πτώματα των τριών άτυχων ακτιβιστών θάφτηκαν σε ένα χωμάτινο φράγμα που υπήρχε εκεί κοντά.
Όταν οι Σβέρνερ, Γκούντμαν και Τσένι δεν έδωσαν κανένα σημείο ζωής, οι δικοί τους άνθρωποι ενημέρωσαν τις αρχές για την εξαφάνισή τους. Όλοι γνώριζαν τι είχε συμβεί αλλά κανείς δεν ήθελε να το παραδεχθεί.
Ξεκίνησαν μία τεράστια εκστρατεία προκειμένου να κινητοποίησουν τις ομοσπονδιακές αρχές τονίζοντας πως στον Μισισιπή τελούνται άγρια εγκλήματα αλλά κανείς δεν ασχολείται με αυτά αφού η τοπική αστυνομία είναι πλήρως διαβρωμένη από την ΚΚΚ.
Έτσι, μετά από ισχυρές πιέσεις, την έρευνα για την υπόθεση εξαφάνισης των τριών νεαρών ακτιβιστών ανέλαβε το FBI. Μετά από εβδομάδες ερευνών στη διάρκεια των οποίων ακόμα και οι πράκτορες της ομοσπονδιακής αστυνομίας ήρθαν σε ανοιχτή κόντρα με το ρατσιστικό κατεστημένο της περιοχής, κάποια στόματα άνοιξαν. Έτσι αποκαλύφθηκε (44 ημέρες μετά) το μέρος που είχαν θαφτεί οι τρεις νέοι.
Για το αποτρόπαιο ρατσιστικό έγκλημα, συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε δίκη δέκα άτομα, ανάμεσα στα οποία ο βοηθός Σερίφη αλλά και ο Έντγκαρ Ρέι Κίλεν επικεφαλής της τοπικής ΚΚΚ που θεωρήθηκε ως ο άνθρωπος που οργάνωσε τη φονική ενέδρα.
Από τους δέκα κατηγορούμενους οι τρεις κρίθηκαν αθώοι και οι άλλοι επτά τελικά καταδικάστηκαν αλλά όχι επειδή δολοφόνησαν τους τρεις ακτιβιστές. Τους καταδίκασαν επειδή... καταπάτησαν τα πολιτικά δικαιώματα των θυμάτων! Για τους φόνους το δικαστήριο έκρινε πως δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία!
Αντί επιλόγου, ο Μισισιπής... συνεχίζει να καίγεται
Και αν νομίζετε πως μετά από αυτό το τριπλό, αποτρόπαιο έγκλημα το ρατσιστικό μίσος που εξαπλωνόταν κάτω από την κρατική ομπρέλα, περιορίστηκε, μάλλον, θα πρέπει να αναθεωρήσετε.
Όλα όσα διαβάσατε έγιναν, όπως ήδη αναφέρθηκε το 1964. Έξι χρόνια αργότερα, με το κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ να γιγαντώνεται, φοιτητές και νεολαίοι βγήκαν στους δρόμους και κατέλαβαν τις σχολές τους.
Η καταστολή είναι τεράστια και άγρια. Οι σπουδαστές στο κολέγιο Τζάκσον του Μισισιπή προχωράνε σε κατάληψη. Οι δυνάμεις καταστολής επεμβαίνουν δυναμικά και κατά τη διάρκεια των επεισοδίων μία ομάδα αστυνομικών δολοφονεί δύο μαύρες φοιτήτριες.
Για το διπλό φονικό κατηγορήθηκαν συνολικά 10 λευκοί αστυνομικοί. Στο δικαστήριο που ακολουθεί οι (μόνο λευκοί) ένορκοι αθώωσαν πανηγυρικά τους αστυνομικούς.
Ο διορισμένος από τον Τζον Φ. Κένεντι, πρόεδρος του δικαστηρίου, Χάρολντ Κοξ, στην ομιλία του αμέσως μετά την έκδοση της απόφασης και εν μέσω πανηγυρισμών, παρείχε μία τρομακτική νομική «ομπρέλα» σε όσους, στο μέλλον, βρεθούν στη θέση των αστυνομικών και κυρίως έστειλε ένα σαφές μήνυμα (που αγγίζει τα όρια της οργανωμένης μαφίας) σε εκείνους που αποφασίζουν να αντισταθούν:
«Οι φοιτητές που συμμετέχουν σε πορείες, καταλήψεις και διαμαρτυρίες, εκεί όπου εξελίσσονται ταραχές, οφείλουν να γνωρίζουν και να περιμένουν πως είτε θα τραυματιστούν είτε θα σκοτωθούν σε μία επέμβαση της αστυνομίας ή της εθνοφρουράς»!
Και να σκεφτεί κανείς πως ήδη από το 1964 και μετά την εθνική κατακραυγή που προκάλεσε η δολοφονία των τριών ακτιβιστών ψηφίστηκε ο περιβόητος νόμος για τα πολιτικά δικαιώματα που καταργούσε κάθε διαχωρισμό και έδινε ίσα εκλογικά δικαιώματα στους μαύρους. Την επόμενη χρόνια (1965) επί προεδρίας Λίντον Τζόνσον ψηφίστηκε και ο νόμος που καταργούσε κάθε διοικητικό εμπόδιο που έβαζαν οι νότιες πολιτείες στους μαύρους ψηφοφόρους που, πλέον, μπορούσαν να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους με μία απλή αίτηση.
Τα όσα τραγικά έγιναν το «Καλοκαίρι της Ελευθερίας» στον Μισισιπή μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη με αριστουργηματικό τρόπο από τον Άλαν Πάρκερ και πρωταγωνιστές τον Τζιν Χάκμαν και τον Ουίλιαμ Νταφόε.
Ο τίτλος της ταινίας («Ο Μισισιπής καίγεται») ήταν ο αληθινός κωδικός που είχε δώσει το FBI στην υπόθεση της δολοφονίας των τριών νεαρών ακτιβιστών για τα πολιτικά δικαιώματα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
