Είναι χιλιοειπωμένο και απόλυτα παραδεκτό πως η χειρότερη μορφή πολέμου είναι ο εμφύλιος πόλεμος. Ένας σκληρός, αδυσώπητος, χωρίς έλεος και (πολλές φορές) δίχως κανόνες πόλεμος μετά το τέλος του οποίου οι δυο αντιμαχόμενες πλευρές θα πρέπει να συνυπάρξουν.
Δεν είναι όπως ένας «κανονικός» πόλεμος όπου ο εχθρός κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, θα φύγει. Στον εμφύλιο πόλεμο οι εχθροί θα πρέπει να ανακαλύψουν τρόπο να ζήσουν μαζί και να χτίσουν το αύριο.
Πριν καν τελειώσει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, η Ελλάδα βρέθηκε να βυθίζεται σε έναν τέτοιο αιματηρό εμφύλιο πόλεμο ο οποίος ξεκίνησε από μια διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας, στην πλατεία Συντάγματος. Μια ημέρα σαν σήμερα. Στις 3 Δεκεμβρίου 1944.
Ήταν τα λεγόμενα «Δεκεμβριανά» ή αλλιώς η «Μάχη της Αθήνας» και αν υπάρχει κάτι που περιγράφει με τρόπο απόλυτο το τι έγινε εκείνες τις ημέρες στην πρωτεύουσα είναι πως οι νεκροί ξεπέρασαν σε αριθμό εκείνους του Ελληνοϊταλικού πολέμου!
Στη διάρκεια του «Αλβανικού Έπους», την περίοδο 1940-41 έχασαν τη ζωή τους στις μάχες με τον εχθρό 346 μόνιμοι αξιωματικοί, 408 έφεδροι, επτά Ευέλπιδες, και 12.752 οπλίτες. Μιλάμε, δηλαδή, για ένα σύνολο 13.513 ανδρών. Σε αυτούς πρέπει να προσθέσουμε και τους 1.809 αγνοούμενους, εξαφανισθέντες και αιχμαλώτους που δεν επέστρεψαν ποτέ.
Στα Δεκεμβριανά, που κράτησαν 33 ημέρες, αυτό που, σύμφωνα με τους περισσότερους ιστορικούς, είναι πιο αποδεκτό είναι πως οι βρετανικές δυνάμεις είχαν 210 νεκρούς, 55 μόνιμα αγνοούμενους και 1.100 αιχμαλώτους στα χέρια του ΕΛΑΣ. Οι κυβερνητικές δυνάμεις είχαν 3.480 νεκρούς (889 ανήκαν στη Χωροφυλακή και την Αστυνομία και 2.540 στα στρατιωτικά τμήματα) και πολλούς αιχμαλώτους. Οι απώλειες του ΕΛΑΣ υπολογίστηκαν στους 2-3.000 νεκρούς και 7-8.000 χιλιάδες αιχμαλώτους, χωρίς στους τελευταίους να υπολογίζονται οι αριστεροί πολίτες και οπαδοί του ΕΑΜ που συνέλαβαν οι Βρετανοί. Οι συνολικές απώλειες από τις 33 μέρες συγκρούσεων ξεπερνά τους 17.000 νεκρούς!
Η Ελλάδα στη δίνη του εμφυλίου
Με την αποχώρηση των ναζιστικών στρατευμάτων και τη λήξη της γερμανικής κατοχής, στην Ελλάδα δημιουργήθηκε ένα κενό εξουσίας το οποίο, προφανώς, και θα έπρεπε να καλυφθεί. Από τη μία υπήρχε το πανίσχυρο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το ΕΑΜ, όπου κυριαρχούσε το ΚΚΕ και από την άλλη οι αστικές πολιτικές δυνάμεις.
Το ΕΑΜ διεκδικούσε την εξουσία και οι αστικές πολιτικές δυνάμεις δεν μπορούσαν να το εμποδίσουν αφού αφενός είχε δημιουργήσει μεγάλο λαϊκό έρεισμα με τις νίκες του ΕΛΑΣ στην κατοχή και αφετέρου οι ίδιες είχαν αποδεκατιστεί μετά από τόσα χρόνια πολέμου αλλά και της δικτατορίας του Μεταξά που είχε προηγηθεί.
Υπήρχαν, ωστόσο, και οι Σύμμαχοι οι οποίοι ήδη είχαν συμφωνήσει πως η Ελλάδα θα περάσει στη δυτική σφαίρα επιρροής μετά το τέλος του πολέμου και αυτό περιέπλεκε τα πράγματα. Στις 18 Οκτωβρίου του 1944 έφτασε στην Αθήνα ο Γεώργιος Παπανδρέου και δυο ημέρες μετά έφτιαξε κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας όπου συμμετείχαν και έξι ΕΑΜικοι υπουργοί.
Στις 5 Νοεμβρίου ο Παπανδρέου ανακοίνωσε πως σε συνεργασία με τον στρατηγό Σκόμπι που ήταν επικεφαλής της βρετανικής στρατιωτικής δύναμης στην Ελλάδα αποφάσισαν να αποστρατευτούν τόσο ο ΕΛΑΣ όσο και ο ΕΔΕΣ.
Η απόφαση αυτή δεν άρεσε στο ΚΚΕ και ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δυο πλευρές οι οποίες «ναυάγησαν» στις 28 Νοεμβρίου και την 1 Δεκεμβρίου οι ΕΑΜικοι υπουργοί αποχώρησαν από την κυβέρνηση.
Όλα έδειχναν πως οι δυο πλευρές όδευαν προς γενικευμένη σύγκρουση η οποία φυσικά δεν άργησε να έρθει. Το ΕΑΜ αποφάσισε να κάνει επίδειξη δύναμης και διοργάνωσε μια τεράστια διαδήλωση στο Σύνταγμα, μια ημέρα σαν σήμερα, 3 Δεκεμβρίου 1944.
Σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς περισσότεροι από 500.000 διαδηλωτές βρέθηκαν εκείνη την ημέρα στο Σύνταγμα. Το συλλαλητήριο, ωστόσο, βάφτηκε στο αίμα όταν οι δυνάμεις ασφαλείας άνοιξαν πυρ κατά των διαδηλωτών δολοφονώντας 30 άτομα και τραυματίζοντας 148!
Στις 12 Δεκεμβρίου 1958, ο αστυνομικός διευθυντής Αθηνών κατά τη διάρκεια των «Δεκεμβριανών», Άγγελος Έβερτ (πατέρας του πολιτικού και αρχηγού της Ν.Δ. Μιλτιάδη Έβερτ), σε συνέντευξή στην εφημερίδα «Ακρόπολις» θα παραδεχτεί ότι ήταν αυτός που διέταξε τη βίαιη διάλυση της διαδήλωσης βάσει διαταγών που είχε λάβει, επειδή υπήρχε κίνδυνος κατάλυσης του κράτους.
Αυτό που δε μάθαμε ποτέ ήταν ποιος έδωσε την πολιτική εντολή στον Έβερτ...
Την επόμενη ημέρα οι κηδείες των θυμάτων μετατράπηκαν σε πεδία σφοδρών ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ ανταρτών του ΕΛΑΣ και κυβερνητικών δυνάμεων. Από τη μια πλευρά υπήρχαν περίπου 20.000 άνδρες του ΕΛΑΣ που γρήγορα κατάφεραν και έλεγξαν όλη την Αθήνα.
Από την άλλη η κυβέρνηση είχε στη διάθεση της 10.000 μάχιμους άνδρες στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν και οι άνδρες της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας, που είχε έλθει με δάφνες από το Ρίμινι με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Θρασύβουλο Τσακαλώτο (θείο του πρώην υπουργού Οικονομικών επί ΣΥΡΙΖΑ Ευκλείδη Τσακαλώτου) και άλλους 5.000 Βρετανούς στρατιώτες με επικεφαλής τον στρατηγό Σκόμπι.
Ακολούθησαν σχεδόν καθημερινές μάχες (με γνωστότερη από αυτές τη μάχη στου Μακρυγιάννη). Οι Βρετανοί αποφάσισαν να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους και ο Τσόρτσιλ έφτασε στην Αθήνα ανήμερα των Χριστουγέννων.
Παράλληλα, με το στρατιωτικό κομμάτι, υπήρχε και το πολιτικό όπου με διαδοχικές συναντήσεις των δυο πλευρών επιχειρήθηκε, χωρίς αποτέλεσμα, να βρεθεί μια χρυσή τομή. Στις 5 Ιανουαρίου 1945 οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Αθήνα, υπό την πίεση των υπέρτερων κυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων.
Στις 11 Ιανουαρίου ο ΕΛΑΣ υπέγραψε ανακωχή με τους Βρετανούς και στις 12 Φεβρουαρίου 1945 έληξαν και τυπικά τα «Δεκεμβριανά», με τη Συμφωνία της Βάρκιζας.
Ο καθοριστικός ρόλος του βρετανικού παράγοντα
Στην πραγματικότητα όλα αυτά που έγιναν εκείνον τον ματωμένο Δεκέμβρη στην Αθήνα, είχαν αρχίσει να προετοιμάζονται πολύ καιρό πριν. Με τους Ναζί να είναι ακόμα στην πρωτεύουσα οι Βρετανοί είχαν αρχίσει να σχεδιάζουν την επόμενη ημέρα.
Τον Αύγουστο του 1944 σε τηλεγράφημά του προς τον υπουργό Εξωτερικών Άντονι Ίντεν, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ ανέφερε ότι: «Η υπόθεση μου φαίνεται πως έχει φτάσει στο ακόλουθο σημείο: Ή θα υποστηρίξουμε τον Παπανδρέου, εξ ανάγκης και δια της βίας, όπως το έχουμε υποσχεθεί, ή θα παύσουμε να ενδιαφερόμαστε για την Ελλάδα».
Λίγο καιρό μετά ο «Γέρος της Δημοκρατίας» έστειλε τηλεγράφημα προς τον Τσώρτσιλ και του λέει: «Τα πολιτικά μέσα προς αντιμετώπισης καταστάσεως δεν είναι πλέον επαρκή! Μόνον ή άμεσος παρουσία επιβλητικών βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα και μέχρι των τουρκικών ακτών μπορεί να μεταβάλει την κατάσταση».
Λίγες ημέρες πριν τα Δεκεμβριανά ο Τσώρτσιλ στέλνει ένα ακόμα τηλεγράφημα προς τον Ίντεν και δείχνει πως μένει μόνο μια απόφαση: «Περιμένω σίγουρα ρήξη με το ΕΑΜ και δεν πρέπει να την αποφύγουμε με την προϋπόθεση ότι θα διαλέξουμε εμείς το έδαφος και τη στιγμή». Η στιγμή αυτή ήταν ο Δεκέμβρης. «Μη διστάσετε να κάνετε χρήση των όπλων σας. Να συμπεριφέρεστε σαν να είσαστε στρατός κατοχής», απάντησε ο Τσώρτσιλ στον Σκόμπι.
Στις 4 Δεκεμβρίου οι διαδηλωτές του ΕΑΜ ξαναβγήκαν στους δρόμους. Στην κεφαλή της πορείας είχαν ένα αιματοβαμμένο πανό που έγραφε πως: «Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα». Τα αίματα ήταν των αγωνιστών που έπεσαν την προηγούμενη ημέρα. Ακολούθησε, λίγη ώρα μετά, νέα σφαγή. Σχεδόν 60 νεκροί στις δυο πρώτες ημέρες.
Η πρόκληση δημιούργησε αγανάκτηση στον λαό, που φώναζε το σύνθημα «όπλα - όπλα», «εκδίκηση», εξοπλίστηκε και πέρασε στην αντεπίθεση. Την ίδια ώρα οι μεγάλες μονάδες του ΕΛΑΣ, οι μπαρουτοκαπνισμένοι αντάρτες της μεγαλύτερης αντιστασιακής οργάνωσης, πήραν εντολή να μη λάβουν μέρος στη μάχη της Αθήνας και στάλθηκαν στην Ήπειρο, για να αναλάβουν επιχειρήσεις εναντίον του ΕΔΕΣ.
Προφανέστατα πρόκειται για μια πολιτική απόφαση. Αν ο ΕΛΑΣ έμπαινε στην Αθήνα θα έκανε περίπατο. Ο Γιώργης Σιάντος και η ηγεσία του ΚΚΕ, ωστόσο, δεν μπόρεσαν ή δε θέλησαν να σηκώσουν το βάρος μιας τέτοιας σύγκρουσης και επιπλέον γνώριζαν πως χωρίς βοήθεια από το εξωτερικό ακόμα και αν κέρδιζαν δε θα μπορούσαν να οδηγήσουν τη χώρα στην επόμενη ημέρα.
Οι Βρετανοί εκμεταλλεύτηκαν αυτόν τον δισταγμό και από τις 8 Δεκεμβρίου κλιμάκωσαν την επίθεση και βομβάρδισαν με αεροπλάνα συνοικίες της Αθήνας. Εγκατέστησαν, μάλιστα, μια μονάδα πυροβολικού στην Ακρόπολη και χτυπούσαν από εκεί συνοικίες της Αθήνας. Ήξεραν ότι ποτέ Έλληνας δε θα απαντήσει με πυρά εναντίον στόχων στην Ακρόπολη.
Η πλάστιγγα, αργά αλλά σταθερά, έγερνε προς την πλευρά τους και το αποτέλεσμα ήταν, πλέον, προδιαγεγραμμένο. Αυτό που κανείς δεν υπολόγιζε εκείνη την ώρα, ωστόσο, ήταν πως τα «Δεκεμβριανά», ουσιαστικά, αποτέλεσαν το πρελούδιο του εμφυλίου πολέμου.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
